Фрыдрых III Гогенцолерн

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Фрыдрых III.

Фрыдрых III (Фрыдрых Вільгельм Мікалай Карл, ням.: Friedrich III., Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl von Preußen; 18 кастрычніка 1831, Патсдам, Прусія — 15 чэрвеня 1888, Патсдам, Германская імперыя) — імператар (кайзер) Германіі і кароль Прусіі з 9 сакавіка 1888 года, прускі генерал-фельдмаршал (28 кастрычніка 1870), рускі генерал-фельдмаршал (1872). Кронпрынц Фрыдрых быў адным з самых шматабяцальных спадчыннікаў прастола Еўропы, але валадарыў усяго 99 дзён, памёршы ад пакутлівай хваробы.

Фрыдрых III
Friedrich III., Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl
8-ы кароль Прусіі 9 сакавіка 1888 — 15 чэрвеня 1888
Папярэднік	Вільгельм I
Пераемнік	Вільгельм II
2-і кайзер Германскай імперыі 9 сакавіка 1888 — 15 чэрвеня 1888
Папярэднік	Вільгельм I
Пераемнік	Вільгельм II
Нараджэнне	18 кастрычніка 1831(1831-10-18)[1][2][…] Новы палац, Патсдам, Патсдам[d], правінцыя Брандэнбург, Каралеўства Прусія[3]
Смерць	15 чэрвеня 1888(1888-06-15)[1][2][…] (56 гадоў) Новы палац, Патсдам, Патсдам[d], правінцыя Брандэнбург, Каралеўства Прусія, Германская імперыя[4]
Месца пахавання	Фрыдэнскірхе ў Сан-Сусі[d]
Род	Гогенцолерны
Імя пры нараджэнні	ням.: Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl von Preußen
Бацька	Вільгельм I Гогенцолерн
Маці	Аўгуста Саксен-Веймар-Айзенахская[d]
Жонка	Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая[d][5][6]
Дзеці	Вільгельм II Гогенцолерн[5], Princess Charlotte of Prussia[d], Prince Henry of Prussia[d], Prince Sigismund of Prussia[d], Princess Viktoria of Prussia[d], Prince Waldemar of Prussia[d], Сафія з Гогенцэлернаў і Princess Margaret of Prussia[d]
Веравызнанне	лютэранін
Адукацыя	Бонскі ўніверсітэт
Аўтограф
Званне	генерал-фельдмаршал
Бітвы	франка-пруская вайна
Узнагароды	Ордэн Чорнага арла Ордэн Чырвонага арла Ордэн «Pour le Mérite» Вялікі крыж Жалезнага крыжа Ордэн Падвязкі Каралеўскі Віктарыянскі ордэн Ордэн Святога Андрэя Першазванага Ордэн Святога Георгія II ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Сын прынца Вільгельма Прускага (будучага караля і імператара Вільгельма I) і Аўгусты Веймарскай, пляменнік Фрыдрыха Вільгельма IV.

Кронпрынц

Кронпрынц Фрыдрых і фельдмаршал Мольтке Старэйшы на поле бою падчас Франка-прускай вайны

У 1861 годзе, пасля ўзыходжання бацькі на прастол, стаў кронпрынцам Прусіі і ў гэтай якасці камандаваў войскамі сваёй краіны ў Пруска-аўстрыйскай вайне 1866 года і Франка-прускай вайне. Меў палкаводчы талент, адыграў ключавую ролю ў перамозе над аўстрыйцамі пад Садовай. Карыстаўся вялікай папулярнасцю ў арміі і народзе як «Наш Фрыц» (ням.: Unser Fritz). Пасля перамогі ў Франка-прускай вайне (1871) Фрыдрых, які стаў ужо спадчыннікам прастола новай Германскай імперыі, атрымала жазло рускага генерал-фельдмаршала.

З-за ліберальных поглядаў канфліктаваў з канцлерам Бісмаркам. Быў праціўнікам узмацнення канфрантацыі ў Еўропе, падтрымліваў унутрыгерманскую інтэграцыю. Аднак Бісмарк утрымліваў яго ад якога-небудзь рэальнага ўплыву на палітыку.

Валадаранне

Калі памёр Вільгельм I (9 сакавіка 1888 года), Фрыдрых, які ўзышоў на прастол, быў ужо смяротна хворы на рак гартані. Раней, з-за памылковага дыягназу, пастаўленага яму ў 1887 годзе, была адменена аперацыя, якая магла б спыніць рост пухліны. Амаль год кронпрынц правёў на лячэнні ў Англіі, Ціролі і, нарэшце, у Сан-Рэма, адкуль вярнуўся ў Германію, ужо стаўшы імператарам. За месяц да ўзыходжання на прастол урач Фрыдрых фон Браман зрабіў кронпрынцу трахеастамію, пасля якой ён страціў магчымасць размаўляць і меў зносіны з атачэннем пасродкам пісьма. Яго лячэннем таксама займаўся Эрнст фон Бергман. За 99 дзён валадарання імператар з дзяржаўных спраў паспеў толькі адправіць у адстаўку неэфектыўнага кансерватара, міністра ўнутраных спраў Роберта Віктара фон Путкамера (за шэсць дзён да смерці, 9 чэрвеня). Так 1888 год стаў у Германіі годам трох імператараў.

Адзнакі

Фрыдрых і яго жонка лічыліся парай з ліберальнымі сімпатыямі; спадчыннік абмяркоўваў магчымыя планы палітычных рэформ з цешчай, брытанскай каралевай Вікторыяй. Пасля Вільгельм II аддаваў перавагу спасылацца ў якасці ўзору на дзеда, Вільгельма I (які артымаў пры ім афіцыйны эпітэт «Вільгельм Вялікі»), не згадваючы бацьку. Шмат хто з палітыкаў і гісторыкаў казалі і тады, і асабліва пасля пачатку Першай сусветнай вайны, што калі б Фрыдрых III і ліберальна настроены аўстрыйскі кронпрынц Рудольф, які загінуў праз паўгода пасля яго 30 студзеня 1889 года, пражылі доўга, лёс Еўропы мог бы быць іншым, і палітыка Германіі з Аўстрыяй не прывяла б да Першай сусветнай вайны^[7]. Існуе таксама меркаванне, што лібералізм і міралюбнасць Фрыдрыха і маштаб рэформ, якія ён мог бы распачаць, перабольшаны па кантрасце з дзейнасцю Вільгельма II.

Культурная дзейнасць

Кронпрынц быў ініцыятарам стварэння мастацкага музея ў Берліне, адкрытага праз 16 гадоў пасля яго смерці (1904) у яго дзень нараджэння пад назвай «Музей імператара Фрыдрыха». З 1956 года ён завецца Музей Бадэ па імі мастацтвазнаўца Вільгельма фон Бадэ, які кіраваў зборам першай калекцыі для музея.

Сям’я

Кронпрынц Фрыдрых з сынам (будучым Вільгельмам II) у шатландскіх касцюмах

У 1858 годзе ажаніўся з прынцэсай Вікторыяй, старэйшай дачкой брытанскай каралевы Вікторыі. Ад гэтага шлюбу нарадзілася восем дзяцей:

• Вільгельм II (1859—1941), будучы імператар;
• Шарлота (1860—1919), у шлюбе з Бернхардам III, герцагам Саксен-Мейнінгенскім;
• Генрых (1862—1929), гросадмірал германскага флоту, у шлюбе з Ірэнай Гесэнскай;
• Жыгімонт (1864—1866), памёр у дзяцінстве ад менінгіту;
• Вікторыя (1866—1929), у першым шлюбе з Адольфам Шаўмбург-Ліпэ, у другім з Аляксандрам Зубковым;
• Вальдэмар (1868—1879), памёр ад дыфтэрыі;
• Сафія (1870—1932), у шлюбе з каралём Грэцыі Канстанцінам I;
• Маргарыта (1872—1954), у шлюбе з Фрыдрыхам Карлам Гесэнскім.

Менавіта пасля вяселля Фрыдрыха і Вікторыі ў Еўропе атрымаў шырокую папулярнасць напісаны яшчэ ў 1842 г. вясельны марш Фелікса Мендэльсона.

Зноскі

1. Lundy D. R. Friedrich III, Deutscher Kaiser, König von Preußen // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>
2. Frederic III de Prússia // Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #118535668 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #118535668 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
5. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
6. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
7. Tipton, Frank (2003). A History of Modern Germany Since 1815. London: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-4910-8, p. 175—176. http://books.google.com/books?id=6jgCcG3fQrMC.