Шэрвуд Роўланд

Франк Шэрвуд Роўланд (англ.: Frank Sherwood Rowland; 28 чэрвеня 1927, Дэлавэр, Агая, ЗША — 10 сакавіка 2012, Ньюпорт-Біч, Каліфорнія, ЗША) — амерыканскі хімік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі за працы па ролі газападобных галагенаалканаў у спусташэнні азонавага пласта Зямлі, падзяліўшы яе з Марыа Маліна і Паўлем Крутцэнам.

Шэрвуд Роўланд
англ.: Frank Sherwood Rowland
Дата нараджэння	28 чэрвеня 1927(1927-06-28)[1][2][…]
Месца нараджэння	Delaware[d], Delaware County[d], Агая, ЗША
Дата смерці	10 сакавіка 2012(2012-03-10)[3][1][…] (84 гады)
Месца смерці	Ньюпарт-Біч, акруга Орындж, Каліфорнія, ЗША
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	хімік, выкладчык універсітэта, аўтар, environmental chemist
Навуковая сфера	хімія і environmental chemistry[d]
Месца працы	Прынстанскі ўніверсітэт Канзаскі ўніверсітэт Каліфарнійскі ўніверсітэт у Ірвайне
Альма-матар	Ohio Wesleyan University[d] Чыкагскі ўніверсітэт (1952)
Навуковы кіраўнік	Уілард Фрэнк Лібі
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Амерыканскае філасофскае таварыства[4] Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі[4] Амерыканскае фізічнае таварыства[4]
Узнагароды	Tyler Prize for Environmental Achievement[d] (1983) прэмія Альберта Эйнштэйна (1994) Прэмія Японіі[d] (1989) Tolman Award[d] (1976) Leo Szilard Lectureship Award[d] (1979) Dickson Prize in Science[d] (1991) член Амерыканскага фізічнага таварыства[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (27 мая 2004) Roger Revelle Medal[d] (1994) Peter Debye Award in Physical Chemistry[d] (1993) грант Гугенхайма (1961) грант Гугенхайма (1973) Nevada Medal[d] (1997)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1978), замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (2004)^[5].

Біяграфія

Шэрвуд Роўланд нарадзіўся ў невялікім мястэчку Дэлавэр (штат Агая), дзе скончыў Уэсліанскі ўніверсітэт Агая, а затым Універсітэт Чыкага, дзе таксама напісаў дысертацыю. Працаваў у Прынстанскім універсітэце, Універсітэце Канзаса і Каліфарнійскім універсітэце ў Ірвайне. Працуючы ў Каліфарнійскім універсітэце ў Ірвайне, Шэрвуд Роўленд тэарэтычна прадказаў, што арганічныя газападобныя рэчывы, вырабленыя чалавекам, пад дзеяннем сонечнай радыяцыі раскладаюцца ў стратасферы, утвараючы хлор і монавокіс хлору, якія здольныя эфектыўна разбураць малекулы азону. Ён і Марыа Маліна паказалі небяспеку ўздзеяння галагеналканаў на азонавы пласт у стратасферы^[6]. Гэтыя даследаванні ініцыявалі больш шырокія даследаванні па ўздзеянні хлорафторвугляродаў, якія ўжо ў 1978 годзе былі забароненыя да выкарыстання ў аэразолях. У 1995 годзе Роўленд і Маліна атрымалі за гэтыя даследаванні Нобелеўскую прэмію па хіміі.

У 1992 годзе Шэрвуд Роўленд падпісаў «Папярэджанне чалавецтву»^[7].

Роўленд памёр ад ускладненняў, выкліканых хваробай Паркінсана, у сваім доме ў Каліфорніі^[8].

Узнагароды

• Медаль Толмена (1976)
• Прэмія Леа Сіларда (1979)
• Прэмія Тайлера (1983)
• Прэмія Японіі (1989)
• Прэмія Дыксана (1990)
• Прэмія Петэра Дэбая (1993)
• Медаль Роджэра Рэвела (1994)
• Прэмія Альберта Эйнштэйна (1994)
• Нобелеўская прэмія па хіміі (1995)
• Медаль Невады (1997)
• Абраны ForMemRS (2004)

У 2007 годзе ў яго гонар названая Гара Роўленда^[en] і астэроід (9681) Sherwoodrowland^[de].

Зноскі

1. F. Sherwood Rowland // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. F. Sherwood Rowland // Музей Саламона Гугенхайма — 1937. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10498496'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469'></a>
3. UC Irvine Nobel winner F. Sherwood Rowland dies Праверана 5 ліпеня 2012.
4. NNDB — 2002.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>
5. Rowland; Frank Sherwood (1927—2012) Архівавана 10 лістапада 2021. (англ.)
6. Mario Molina and F.S. Rowland. Stratospheric Sink for Chlorofluoromethanes: Chlorine Atom-Catalysed Destruction of Ozone (нявызн.) 810-2. Nature 249 (28 чэрвеня 1974). doi:10.1038/249810a0.
7. World Scientists' Warning To Humanity (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2021. Праверана 17 мая 2019.
8. Lenta.ru: Прогресс: В США скончался «разрушитель» озонового слоя Земли