Казялец едкі

Казялец е́дкі^[1], курыная слепата, кураслеп (Ranúnculus ácris) — расліна, адзін з відаў роду Казялец сямейства Казяльцовыя (Ranunculaceae).

Казялец едкі
Ranunculus acris var. nipponicus
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Казяльцовакветныя Сямейства:  Казяльцовыя Падсямейства:  Казяльцовыя Трыба:  Ranunculeae Род:  Казялец Падрод:  Ranunculus Від:  Казялец едкі
Міжнародная навуковая назва
Ranunculus acris L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18583 NCBI   3447 EOL   473796 GRIN   t:30810 IPNI   712125-1 TPL   kew-2524461

Назва

Казялец едкі, гладышнік, курачча слепата, ладышнік^[2], казлы, казялкі^[3][4], зараза, казелец^[5], казялец лугавы^[6][7], казлы, курыная сляпата^[8], казялец^[9].

Апісанне

Казялец едкі. Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Казялец едкі — шматгадовая травяністая расліна, дасягае ў вышыню 30-100 см^[10].

Лісце — ніжняе — доўгачаранковае, даўжынёй 5—10 см, пяцівугольныя, пальчатараздзельнае; верхняе — сядзячае, трохраздзельнае з лінейнымі, зубчастымі долямі^[10].

Кветкі — ярка-жоўтага колеру, дасягаюць 2 см у дыяметры, адзіночныя ці сабраны ў суквецце паўпарасонік. Чашалісцікаў пяць; пялёсткаў — пяць; мноства тычачак і песцікаў. Цвіце з мая да восені^[10] Формула кветкі: ${\displaystyle \ast K_{5}\;C_{5}\;A_{\infty }\;G_{\infty }}$^[11].

Плод — шматарэшак.

Агульны выгляд

Кветка

Плод

Арэал

Распаўсюджаны ў Беларусі, Украіне, еўрапейскай частцы Расіі, на Каўказе, у Сібіры, на Далёкім Усходзе. У Беларусі сустракаецца паўсюдна^[10].

Таксанамія

яшчэ 9 сямействаў (па Сістэме APG II), у тым ліку Макавыя

яшчэ каля 400 відаў

парадак Казяльцовакветныя

род Казялец

аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя

сямейства Казяльцовыя

від Казялец едкі

яшчэ 44 парадка кветкавых раслін (па Сістэме APG II)

яшчэ каля 50 родаў

Хімічны склад

Расліна змяшчае лятучае едкае рэчыва з рэзкім пахам — протаанеманін (анеманол) тыпу камфары, што раздражняе слізістыя абалонкі вока, носа, гартані і ўнутраных органаў, каратыноід флаваксантын, сапапіны, алкалоіды, аскарбінавую кіслату, сардэчныя гліказіды і флавонавыя злучэнні.

Вельмі ядавіты. На скуры чалавека трава казяльца выклікае пачырваненне, сверб, бурбалкі і пухліны^[12].

Ужыванне

Меданос.

Ужываецца ў народнай медыцыне для лячэння апёкаў, ран, пры фурункулах, а таксама пры рэўматызме, галаўных болях, сухотах, захворваннях печані. Маззю з кветак са свіным тлушчам шаруюцца пры прастудзе. Водным адварам расліны паліваюць рэчы ад блашчыц і прусаў^[10].

Сок лісця казяльца едкага праяўляе актыўнасць у дачыненні да дызентэрыйных мікроба Зонне^[13].

Свежая трава выкарыстоўваецца ў гамеапатыі пры скурных захворваннях, падагры, неўралгіях, пры скурных сухотах^[14].

Махрыстая форма (сорт Flore pleno) з буйнымі ярка-жоўтымі кветкамі вырошчваецца як дэкаратыўная садовая расліна.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 108. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
3. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
4. Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888
5. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
6. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
7. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
8. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
9. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
10. Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)
11. Экафлора Украіны = Екофлора України (укр.) / Відпов. редактор Я.П. Дідух. — Київ: Фітосоціоцентр, 2004. — Т. 2. — 480 с..
12. Верещагин В. И., Соболевская К. А., Якубова К. И. Полезные растения Западной Сибири. М. —Л., 1959
13. Гавриленко А. В. Антимикробное действие лекарственных растений в Прикарпатье. В кн.: Фитонциды. Киев, 1967
14. Павлов Н. В. Растительное сырьё Казахстана. М., 1947