Вітальд Вэнслаўскі

Вітальд Ян Нарцыз Вэнслаўскі (польск.: Witold Jan Narcyz Węsławski; 29 кастрычніка 1855(1855-10-29), Геграны^[d], Ковенская губерня — 27 мая 1930(1930-05-27), Вільня, Віленскае ваяводства) — польскі ўрач, доктар медыцынскіх навук, грамадскі, палітычны і культурны дзеяч, заснавальнік і шматгадовы кіраўнік Польскага адукацыйнага таварыства ўсходніх зямель.

Вітальд Вэнслаўскі
Род дзейнасці	урач, грамадскі актывіст, дзеяч адукацыі, нацыянальны актывіст
Дата нараджэння	29 кастрычніка 1855(1855-10-29)
Месца нараджэння	Геграны[d], Цельшаўскі павет, Ковенская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	27 мая 1930(1930-05-27) (74 гады)
Месца смерці	Вільня, Віленскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Месца пахавання	могілкі Роса
Грамадзянства	Польшча
Бацька	Антоні Вэнслаўскі
Маці	Казімера Вэнслаўская (Зэнфельд-Гадон)
Жонка	Эмілія Вэнслаўская[d]
Дзеці	Яніна Бурхардт[d] і Станіслаў Вэнслаўскі[d]
Альма-матар	Імператарскі Варшаўскі ўніверсітэт[d]
Партыя	Нацыянальная ліга Нацыянальна-дэмакратычная партыя
Узнагароды і прэміі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Гегранах^[1] Цельшаўскага павета ў сям’і Антонія Вэнслаўскага (1814—1880), маршалка шляхты Цельшаўскага павета Ковенскай губерні, удзельніка паўстанняў 1830—1831 і 1863—1864 гг.^[2], і Казіміры (у дзявоцтве Зенфельд-Гадон).

Скончыў гімназію ў Лібаве^[3]. У 1883 г. скончыў медыцынскі факультэт Варшаўскага ўніверсітэта. Падчас вучобы ўдзельнічаў у Коле нацыянальнай моладзі^[4][5]. Потым паглыбіў свае медыцынскія веды ў Вене^[6].

Пасля заканчэння вучобы працаваў урачом у Даўгінаве, але хутка пераехаў у Вільню^[7]. Разам з жонкай кіраваў літаратурна-музычным салонам. Быў членам Таварыства шубраўцаў^[6]. Належаў да Віленскага таварыства «Лютня»^[8]. У 1888 г. заснаваў у Вільні тайнае Таварыства нацыянальнай асветы^[4]. Быў членам Нацыянальнай лігі і некаторы час займаў пасаду яе камісара на Віленшчыне^[9]. Быў адным з заснавальнікаў і кіраўнікоў Нацыянальна-дэмакратычнай партыі (арганізацыйнае афармленне адбылося ў 1897 г.) у Вільні і ваколіцах^[7].

Падчас выбараў у І Дзяржаўную думу Расійскай імперыі ў 1906 г. быў старшынёй Цэнтральнага выбарчага камітэта Вільні. Пасля выбараў далучыўся да Краёвага камітэта Літвы і Русі, які падтрымліваў Краёвае кола Літвы і Русі ў Думе^[10]. Быў адным з заснавальнікаў Віленскага аддзялення Польскага гімнастычнага таварыства «Сокал»^[11]. Быў адным з сузаснавальнікаў часопіса «Zorza Wileńska»^[4]. Быў членам праўлення Службы хуткай медыцынскай дапамогі ў Вільні^[12]. Належаў да Віленскага дабрачыннага таварыства^[13], а таксама быў членам праўлення Таварыства догляду за дзецьмі^[14] і адным з заснавальнікаў Таварыства хуткай медыцынскай дапамогі ў Вільні^[15].

У 1915 г., падчас нямецкай акупацыі, увайшоў у склад Віленска-Ковенскага Грамадзянскага камітэта^[16][17]. У тым жа годзе ўзначаліў Адукацыйны камітэт у Вільні^[16][17]. У 1916 г. увайшоў у склад Польскага камітэта ў Вільні, які паўстаў на аснове створанага яшчэ ў 1914 г. Польскага камітэта дапамогі ахвярам вайны і быў, з аднаго боку, дабрачыннай арганізацыяй, з другога, цэнтрам арганізацыі ўсіх польскіх грамадска-палітычных сіл Віленшчыны^[17]. У 1916 г. быў заснавальнікам Таварыства каталіцкай школы^[18]. Быў загадчыкам аддзялення дзіцячых сняданкаў у школах Польскага таварыства дапамогі ахвярам вайны^[19]. Падчас нямецка-савецкіх мірных перамоў у Брэсце падпісаў шэраг дакументаў у снежні 1917 — лютым 1918 гг. ад імя Аб’яднаных польскіх палітычных партый на Літве, адрасаваных германскім уладам, у якіх сцвярджалася права нацый на самавызначэнне і адстойвалася ідэя федэрацыі Польшчы і Літвы^[17]. У 1919 г. быў арыштаваны бальшавікамі і некаторы час зняволены ў Лукішках^[20].

У 1918 г. ён быў абраны дэпутатам Віленскай гарадской рады^[21]. У 1919 г. заснаваў і стаў першым кіраўніком Польскага школьнага таварыства ўсходніх зямель, пасаду, якую займаў да канца свайго жыцця^[4]. У 1920 г. быў раённым школьным інспектарам у Вільні^[22]. У тым жа годзе стаў членам Камітэта па аб'яднанні ўсходніх памежных зямель з Польскай Рэспублікай^[23]. Быў ганаровым хросным бацькам віленскага аддзялення Нацыянальнай арганізацыі жанчын, заснаванай яго жонкай Эміліяй Вэнслаўскай^[9]. Быў намеснікам старшыні віленскага аддзялення Таварыства культуры і дабрабыту імя Адама Міцкевіча^[24]. Удзельнічаў у арганізацыі будаўніцтва помніка Адаму Міцкевічу ў Вільні, стаўшы членам будаўнічага камітэта^[25]. Падчас выбараў у Сойм Сярэдняй Літвы далучыўся да Польскага цэнтральнага выбарчага камітэта^[26].

У 1925 г. быў абраны ганаровым суддзём горада Вільні^[27]. У тым жа годзе стаў старшынёй Гарадской культурна-тэатральнай камісіі^[28]. Падчас парламенцкіх выбараў 1928 г. далучыўся да прэзідыума Каталіцка-Нацыянальнага выбарчага камітэта^[29]. У 1929 г. ён далучыўся да Нацыянальнага камітэта па святкаванні дзясятай гадавіны Версальскага мірнага дагавора^[30]. З нагоды 350-годдзя Віленскага ўніверсітэта Стэфана Баторыя яму была прысуджана ганаровая ступень доктара гэтага ўніверсітэта^[31]. Быў віцэ-прэзідэнтам Саюза польскіх адукацыйных таварыстваў^[3], членам Таварыства сяброў навукі ў Вільні^[32], Віленска-Навагрудскай медыцынскай палаты, ганаровым членам Віленскага медыцынскага таварыства і ганаровым прэзідэнтам Асацыяцыі лекараў Віленскага гарадскога фонду аховы здароўя^[11].

Памёр пасля доўгай і цяжкай хваробы 27 мая 1930 г. у Вільні^[4]. 29 мая пахаваны на могілках Росы ў Вільні^[33]. Яго пахаванне ператварылася на вялікую дэманстрацыю нацыяналістычных колаў^[3].

Сям’я і дзеці

Брат — Міхал Вэнслаўскі, юрыст, дэпутат ІІ Дзяржаўнай Думы, гарадскі галава Вільні ў 1905—1916 гадах.

21 лютага 1884 года ў касцёле Святога Аляксандра ў Варшаве ажаніўся з Эміліяй Францішкай Сарыюш-Бельскай (1863—1921), польскай перакладчыцай, публіцысткай, польскай грамадскай і жаночай дзеячкай; у 1919 г. арганізавала і ўзначаліла Віленскае аддзяленне Нацыянальнай арганізацыі жанчын^[34].

Дзеці:

• дачка Яніна (у шлюбе Бурхардт) (1887 — пасля 1939) — польская грамадская і палітычная дзеячка нацыянальна-дэмакратычнага кірунку, публіцыстка, з 1925 г. узначальвала Віленскае аддзяленне Нацыянальнай арганізацыі жанчын;
• сын Станіслаў (1896—1942) — адвакат, культурны дзеяч у Вільні міжваеннага перыяду. З 1939 г. удзельнічаў у падпольным руху на Віленшчыне, быў акруговым дэлегатам Польскай падпольнай дзяржавы ў Вільні; у ліпені 1942 г. арыштаваны нямецкімі акупантамі і расстраляны падчас 2 снежня 1942 г. масавых забойстваў у Панарах.

Унучка — Галіна Мікулоўская (1917—1998) — дачка Яніны і Аляксандра Бурхардтаў, польская этнограф і музейшчык^[35].