Люк Мантанье

Люк Антуан Мантанье (фр.: Luc Antoine Montagnier; 18 жніўня 1932(1932-08-18)^[1][2][…], Шабры^[d], Францыя^[3][4][…] — 8 лютага 2022(2022-02-08)^[5][6][…], Нёі-сюр-Сен, Францыя^[7][8]) — французскі вірусолаг, кавалер ордэна Ганаровага легіёна, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі 2008 года, якую ён падзяліў з Харальдам цур Хаузенам і Франсуазай Барэ-Сінусі. Разам з Барэ-Сінусі адкрыў ў 1983 годзе рэтравірус ВІЧ, які выклікае сіндром набытага імуннага дэфіцыту ў чалавека.

Люк Мантанье
фр.: Luc Antoine Montagnier
Дата нараджэння	18 жніўня 1932(1932-08-18)[1][2][…]
Месца нараджэння	Шабры[d], Францыя[3][4][…]
Дата смерці	8 лютага 2022(2022-02-08)[5][6][…] (89 гадоў)
Месца смерці	Нёі-сюр-Сен, Францыя[7][8]
Месца пахавання	Oléron Island[d][9]
Грамадзянства	Францыя[10][11]
Жонка	Dorothea Ackerman[d][12]
Дзеці	Jean-Luc Montagnier[d][12][13], Francine Montagnier[d][13] і Anne-Marie Montagnier[d][13]
Род дзейнасці	біёлаг, вірусолаг, даследчык, прафесар, малекулярны біёлаг
Навуковая сфера	вірусалогія[14], малекулярная біялогія[14], immunobiology[d][14], immunodeficiency[d][14] і Вірус імунадэфіцыту чалавека[14]
Месца працы	Інстытут Пастэра[15] Куінс-каледж[d] Нацыянальны цэнтр навуковых даследаванняў[d][16]
Навуковая ступень	доктар філасофіі[17]
Альма-матар	факультэт прыродазнаўчых навук Парыжскага ўніверсітэта[d][1] Оксфардскі ўніверсітэт[1] Collège René-Descartes (Châtellerault, Vienne)[d][1][18]
Член у	Французская акадэмія навук[19] Еўрапейская акадэмія навук і мастацтваў[d][20] Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d][21] Еўрапейская акадэмія[22] Buenos Aires National Academy of Medicine[d][23] Парыжская медыцынская акадэмія[d][24] Камітэт Адэна[d][25]
Узнагароды	прафесар-эмерыт Бронзавы медаль Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў[d] (1963, 1964) прэмія Ласкера — Дэбейкі за клінічныя медыцынскія даследаванні[d] (1986) міжнародная прэмія Фонда Гайрднера (1987) Міжнародная прэмія караля Фейсала ў галіне медыцыны[d] (1993) Прэмія Кёрбера[d] (1986) прэмія Шэеле[d] (1986) Dr A.H. Heineken Prize for Medicine[d] (1994) Нацыянальная Зала славы вынаходнікаў[d] (2004) Прэмія Японіі[d] (1988) член Еўрапейскай арганізацыі малекулярнай біялогіі[d] honorary doctor of Saint Joseph University[d] (2011) ганаровы доктар Балонскага ўніверсітэта[d] (1989) ганаровы доктар Універсітэта імя Бар-Ілана[d] (2011) Honorary doctor of the University of Liège[d] honorary doctor of the Aristotle University of Thessaloniki[d] ганаровы доктар Манрэальскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Універсітэта Лаваля[d] honorary doctor of the University of Bucharest[d] ганаровы доктар Афінскага ўніверсітэта[d] Louis-Jeantet Prize for Medicine[d] (1986) прэмія фонду Уорэна Альперта[d] (1997) Karl Landsteiner Memorial Award[d]
Цытаты ў Вікіцытатніку
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 18 жніўня 1932 года ў горадзе Шабры каля Тура ў сям’і бухгалтара. Яго бацька быў энтузіястам навукі і па выхадных займаўся эксперыментаваннямі ў склепе ўласнага дома. Мантанье скончыў каледж Шатэеро і ў 1953 годзе скончыў Універсітэт Пуацье, дзе атрымаў эквівалент бакалаўра ў натуральных навуках. Праз два гады ён скончыў Універсітэт Парыжа са ступенню магістра. Затым ён працаваў асістэнтам на факультэце навук у Сарбоне і выкладаў на кафедры фізіялогіі, дзе ў 1960 годзе абараніў дысертацыю. У тым жа годзе Мантанье атрымаў пасаду ў Нацыянальным цэнтры навуковых даследаванняў (CNRS), але вырашыў паехаць у Вялікабрытанію на навуковую стажыроўку, дзе працаваў тры з паловай гады ў Карсхэлтане.

Разам з Сандэрсам Мантанье вывучаў вірусную РНК і выявіў, што ў выніку рэплікацыі адналанцуговай РНК можа ўтварацца двухланцуговая. Гэта з’яўляецца неабходным крокам у наступнай адваротнай транскрыпцыі і ўтварэнні ДНК, што дазваляе вірусу ўбудоўвацца ў генны матэрыял клеткі гаспадара. Гэта з’явілася важным адкрыццём вірусалогіі таго часу.

З 1963 па 1965 Мантанье працаваў у Інстытуце вірусалогіі ў Глазга (Шатландыя) з Янам Мак-Ферсанам, дзе ў 1964 годзе выявіў, што агар, гелепадобны эктракт з чырвоных водарасцей, з’яўляецца выдатным субстратам для культывавання ракавых клетак. Гэтая методыка стала класічнай у даследаваннях анкагенаў і клетачнай трансфармацыі.

У 1965—1972 гадах Мантанье быў дырэктарам лабараторыі ў Інстытуце радыя (цяпер Інстытут Кюры). У 1972 годзе ён заснаваў і стаў дырэктарам аддзела віруснай анкалогіі ў Інстытуце Пастэра.

Асноўным навуковым напрамкам Мантанье стала даследаванне рэтравірусаў як патэнцыйнай прычыны развіцця рака. Рэтравірусы, якія ўтрымліваюць сваю генетычную інфармацыю ў выглядзе РНК, утрымліваюць фермент зваротную транскрыптазу, якая сінтэзуе ДНК з РНК. Гэта дазваляе вірусу ўбудоўвацца ў клетку гаспадара, але для ўласнага размнажэння вірус прымушае клетку гаспадара праліферыроваць, выклікаючы ўтварэнне злаякаснай пухліны. Акрамя гэтага, Мантанье ў супрацоўніцтве з Эдвардам дэ Меерам і Жаклін дэ Меер вылучыў іРНК інтэрферону, які з’яўляецца першым процівірусным бар’ерам арганізма. У далейшым гэта дазволіла пракланаваць гены інтэрферонаў і атрымаць іх у колькасцi, дастатковай для іх даследавання.

У 1983 годзе Мантанье і калегі апублікавалі працу, у якой расшыфравалі новы вірус, названы імі LAV («вірус, асацыяваны з лімфадэнапатыяй»), пазней названы HIV (ВІЧ). За гэта Мантанье і яго калега Барэ-Сінусі ў 2008 годзе атрымалі Нобелеўскую прэмію па медыцыне. Аднак гэта прысуджэнне выклікала рознагалоссі ў навуковай супольнасці, бо адначасова і незалежна з французскай групай вірус быў адкрыты амерыканцам Робертам Гало.

Памёр 8 лютага 2022 года^[26].

Зноскі

1. NNDB — 2002.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>
2. Luc Montagnier // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. https://www.knaw.nl/en/awards/laureaten-en/dr-a-h-heinekenprijs-voor-de-geneeskunde/luc-montagnier-1933-frankrijk
4. http://www.prnewswire.com/news-releases/nobel-prize-winner-to-address-cam-medical-conference-in-virginia-146817865.html
5. Le professeur Luc Montagnier est mort / D. Alfon — 2022. — 139959 экз. — ISSN 0335-1793; 1766-0556; 2262-4767 Праверана 10 лютага 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13717'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5302352'></a>
6. Cousin M. Le professeur Luc Montagnier, prix Nobel de médecine, est décédé — Schibsted, 2022. — ISSN 1632-1022 Праверана 10 лютага 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7245532'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1309851'></a>
7. Le professeur Luc Montagnier est mort — 2022. Праверана 10 лютага 2022.
8. Fichier des personnes décédées mirror Праверана 13 сакавіка 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q100324112'></a>
9. https://www.francesoir.fr/societe-sante/hommage-au-pr-montagnier
10. http://www.nytimes.com/1992/07/22/world/doctors-find-aids-like-disease-without-hiv-virus-is-growing.html
11. http://www.nytimes.com/2012/03/12/world/asia/12iht-educlede12.html?pagewanted=all
12. https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/nobel-laureate-luc-montagnier-dead/2022/02/10/e317c046-b6d5-11e8-94eb-3bd52dfe917b_story.html
13. https://elpais.com/diario/2008/10/12/sociedad/1223762403_850215.html
14. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
15. https://www.ladepeche.fr/2021/11/29/lepidemie-de-sida-en-dix-dates-cles-9959498.php
16. Нацыянальны цэнтр навуковых даследаванняў — 1939.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q280413'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q109496578'></a>
17. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(22)00829-7/fulltext
18. https://www.lanouvellerepublique.fr/chatellerault/chatellerault-le-college-descartes-sera-reconstruit
19. www.academie-sciences.fr

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107214467'></a>
20. https://members.euro-acad.eu/#memberList
21. people.embo.org

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q108788880'></a>
22. www.ae-info.org

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213897'></a>
23. https://acamedbai.org.ar/2017/integrantes/
24. https://www.academie-medecine.fr/communique-commun-des-academies-de-medecine-et-de-pharmacie-sur-les-propos-de-luc-montagnier-sur-les-vaccinations/
25. https://www.lhistoire.fr/le-comité-audin-les-intellectuels-contre-la-torture-en-algérie
26. Во Франции умер нобелевский лауреат Люк Монтанье, открывший ВИЧ