D'ar 1añ Genver 401 e krog ar Vvet kantved hag echuiñ a ra d'an 31 Kerzu 500.
../.. | IIIe kantved | IVe kantved | Vvet kantved | VIvet kantved | VIIvet kantved | ../..
Bloavezhioù 400 | Bloavezhioù 410 | Bloavezhioù 420 | Bloavezhioù 430 | Bloavezhioù 440
Bloavezhioù 450 | Bloavezhioù 460 | Bloavezhioù 470 | Bloavezhioù 480 | Bloavezhioù 490
Darvoudoù
Amerika
- Deroù Sevenadur Marajoara war Enez Marajó, e genoù an Amazon, unan eus koshañ priñselezhioù galloudek Amazonia (400-1300).
- Lid an hendadoù, aozet en-dro da valzamegennoù ar Pennoù en Amazonia ; jarloù kañv antropomorfek.
Afrika zu
- Kêrioù kentañ e su ar Sahara (Djenne-Djenno). Ur greizenn genwerzh lec'hel bouezus eo Djenne-Djenno d'ar mare-hont. Enporzhiet e vez kailh houarn ha mein malañ hag ezporzhiet e vez boued (pesked hag edaj) war-du ar c'hêrioù nevez war lez an dezerzh.
- E-tro ar Vvet hag ar VIvet kantved en em stailh ur boblañs, nevez mestroniet an houarn ganti, en-dro d'ar Zambeze ha d'al Limpopo. Eus an norzh e vije deuet ar vengleuzerien rhodezat-mañ, marteze eus kornioù Meroe ha su rouantelezh Aksoum. Tennañ a reont aour, kouevr ha staen diouzh an douar. Gallet ez eus bet renabliñ, evit poent, e-tro 60 000 mengleuz en takad-se. Marteze eo bet ganet sevenadurezh ar Zimbabwe, en em zispako adal an Xvet kantved, diwar ar sevenadur-mañ.
- Kêriadenn Broederstroom, e kornôg Pretoria e Suafrika.
- Tizhet eo Madagaskar gant trevadennerien afrikan hag indoneziat.
Azia-greiz
Reter-pellañ
- Bog rouantelezh Koguryŏ (Korea) dindan renadur Kwanggaet'o Wang Veur hag e vab Changsu Wang.
- Bezioù roueel Silla ha Koguryo e Korea.
- Rouantelezh Yamato e Japan. Mestr eo klan Yamato war trowardroioù Nara, e-kreiz Honshu ha levezonet eo gantañ su an enezenn hag aodoù mor Japan.
- Mont a ra Bro-Japan e-barzh lusk an oadvezh istorel a-drugarez d'ar skritur deuet eus Sina ha da elfennoù kentañ ar sevenadurezh deuet dre Gorea. Milrannet er penn-kentañ e priñselezhioù niverus, e teu ar galloud da vezañ kreizennet muioc'h-mui etre daouarn an impalaerien (tennô), a orin doueel hervez ar c'hredennoù (e-tro 520).
- Hervez an hengoun en em gav ar brâhman Kaundiya e Funan (Su Viêt-Nam). Goude bezañ lakaet merc'h ur roue-naer (nâga) dindan gazel-ge, gras d'ur wareg hud, e timez ganti ha dibabet eo da roue gant ar bobl. Kemmañ a ra al lezennoù diouzh doare India.
- Kas a ra Stad Funan, anavezet dindan an anv-se diwar mamennoù sinaat, ur politikerezh d'en em em ledañ war-du an argoad a-raok bezañ diskaret d'he zro er VIvet kantved gant Stad kreñvaet Zhen-la (pe Chen La) bet sujet a-gent. E Funan e oa bet lakaet ar Shivaegezh da relijion Stad.
- Kerkent hag ar Vvet kantved, e teu war wel daou seurt aotrouniezh politikel en enezeg Indonezia : ar Stadoù mor diazezet war ar c'henwerzh ha staliet war aodoù Sumatra, norzh Java, Borneo (Kalimantan) ha Sulawesi, ha, diouzh an tu all, rouantelezhioù an argoad diazezet war labour ar riz, e reter hag e-kreiz Java. Skoulmet darempredoù ganto gant sevenadurezh India, e vez degemeret gant ar rouantelezhioù-se ar skritur, ar sañskriteg hag ar relijion (boudaegezh hag hindouegezh).
- En em gavout a ra ar relijion boudaat e Myanmar hag Indonezia.
- Gweladenniñ a ra ar pirc'hirin boudaat sinaat Faxian (Fa Hien) inizi Sunda e deroù ar c'hantved.
- Ganet eo ar pagodennoù sinaat boudaat diwar skouer stûpaoù kreiz Azia, heñvel o stumm ouzh hini un tour (emdroadur stadet war kinkladurioù mougevioù ar Yungang).
Indez
- Treuztiriadurioù kentañ Romed hanternoz India. Komz a reont ur rannyezh hindi indezeuropek.
- Skridaozadenn barzhoneg meur sañskritek ar Râmâyana (diwar testennoù a sav d'ar IVe kantved kt JK, a greder bezañ bet savet gant Valmiki); kontañ a ra troioù-kaer Rama a glask e wreg Sita skrapet gant Ravana, roue Lanka, anezhañ un drouksprered dek penn dezhañ. Divizout a ra ren ur brezel spontus a-enep dezhañ gant skoazell ar marmouzed hag o jeneral Hanuman hag an holl loened all.
- Buhez ar prederour Bhartrihari.
- Tolkâppiyam, levr yezhadur tamilek.
Oseania
- Tizhet eo Tahiti, inizi ar Gevredigezh, Enez Pask hag inizi Hawaii gant Polineziz.
Europa ar C'hornôg ha bed roman
- Barr skorn uhelañ testeniekaet gant taouarc'heg skorneg Fernau (Tirol), etre 400 ha 750.
- 394 : Mont a ra an Impalaeriezh roman a-dammoù.
- 410 : Preizhet eo Roma gant ar Wizigoted.
- 410-415 : Aloubet eo su Galia gant ar Wizigoted
- E-tro 421 : Hervez Levr ar Vormoned, e vije bet douaret ar Pladoù Aour gant Moroni ha lakaet un termen d'ar marilh.
- 439 : Preizhet Kartago gant ar Vandaled
- Ur c'houlz bennak goude 440 en em stailh an Angled hag ar Saozon war Enez Vreizh. Diouzh an hengoun e vijent bet pedet eno gant ar Penn brezhon Vortigern.
- Aloubet eo Enez Vreizh bep un tammig gant ar Bikted, ar Ouezeled eus Iwerzhon, an Angled hag ar Saozon. Krouiñ a ra an Angled hag ar Saozon seizh rouantelezh (Heptarkiezh) war Enez Vreizh etre ar Vvet hag an XIvet kantved : Essex (VIvet), Anglia ar reter (VIvet), Kent (Vvet), Mercia (dibenn VIvet), Northumbria (Vvet), Sussex, Wessex (dibenn Vvet).
- Divroañ a ra Skosiz eus Iwerzhon war-du gwalarn Bro-Skos ha krouiñ a reont rouantelezh Dalriada (Argyll).
- Rannet eo Iwerzhon e seizh rouantelezh dindan aotrouniezh ur Pennroue (Ard Ri) a chom teorikel e aotrouniezh.
- 452 : Aloubet an darn vrasañ eus Europa gant Attila an Hun a ginnig sailhañ war Roma. Embann a ra ar pab Leon Iañ bezañ en em welet e-unan gant Attila ha kendrec'het anezhañ da leuskel Roma didrubuilh.
- 455 : Lakaet an arigrap war Roma gant ar Vandaled.
- Evit ar wech kentañ e Galia ez eus savet ur santual en enor da Vari, war-vord ar Garona, Santez-Vari Tolosa (kêr-benn ar Wizigoted). Goude-se e vo anvet iliz an Alaouret (La Daurade) abalamour d'ar mozaikennoù alaouret a eztaole arvestoù eus an Testamant Kozh ha Nevez. Dekkornek e stumm kinklet e tegas da soñj tres ar savadur kentañ-mañ eus savadurioù Roma, Ravenna hag eus ar reter.
- 476 : Mont a ra kuit Romulus Augustus, rener roman diwezhañ impalaeriezh roman ar C'hornôg. Kregiñ a ra marevezh ar Grennamzer en Europa dre an Amzerioù teñval.
- Skrivañ a ra Aogustin Keoded Doue
- Kregiñ a ra an alkimiourien da glask ar maen filozofel.
- Mont a ra da get an hengoun an drouized e Galia dirak ar sevenadur gall-ha-roman hag ar relijion gristen.
- Diskar ar reizhiad moneizhel en Impalaeriezh ar C'hornôg.
- 400-600 : mare an "treuztiriadoù bras" pe oadvezh german an houarn kozh (400-600). Tizhet eo un darn vat eus kevandir Europa, er c'hornôg hag er su, gant al luskadoù treuztiriañ german bras. Lakaat a ra al lec'hanvadur (Goted, Vandaled, Sueved, Burgonded) da soñjal e vijent loc'het eus Skandinavia. Strolladoù german diazezet e norzh Alamagn hag e Danmark (Angled, Juted ha Saozon) a zivro da Enez Vreizh etre an IIIe hag ar VIIvet kantved.
- Skandinavia : Savet e vez keodedoù pe greñvlec'hioù emzifenn (tilflugtsborg) en inizi Gotland, Öland pe Bornholm zo ganet diwarno, marteze a-walc'h, un aozadur politikel ha sokial nevez en-dro d'un unanenn diriadel diazez a ya ar c'hlan pe an etniezh (bygd) d'hec'h ober.
- Stadet e vez gant an arkeologiezh un digresk bras er c'havadennoù e Danmark e dibenn oadvezh an houarn hag e deroù an treuztiriadoù bras. D'an hevelep koulz e hañval ledenez Skandinavia, Sveden peurgetket, bezañ bet pinvidik-mat ha teñzorioù bras zo bet kavet eno, evel hini Tureholm (pezhioù aour roman pe vizantat, troioù-gouzoug aour fetis, medalennoù, spilhennoù ha brakteatoù). Marteze eo test douaridigezh ar pinvidigezhioù-se eus arvarusted ar mare. Kreñvlec'hioù a vez savet pe adannezet war aodoù hag inizi ar mor Baltel hep na vije tu da c'houzout pehini a oa an dañjer eo bet broudet an dud d'en em zifenn dioutañ.
- Krugelloù kañv Uppsala Gozh e Sveden, moarvat bezioù Pennoù ar rouantelezh kentañ.
- Bered pagan Lidholm Höje (Danmark), implijet etre 400 ha 1000, enni kantadoù a vezioù losk, gronnet gant mein, dezho stumm ul lestr.
- Enskrivadurioù runek war gornioù eus Gallehus, o tont eus ar Jylland moarvat.
- War wel e teu ar stil reterel loenel e Skandinavia. Roc'hengravadurioù kentañ war enez Gotland. En VIIIvet kantved en em zispako an arz-mañ da vat.
Europa ar reter
- En em staliañ a ra meuriadoù slav ar c'hornôg (Polaned, Vislaned, Silezaned, Pomeraned, Mazovianed) en tu reter d'an Oder, etre ar mor Baltel hag ar C'harpatoù (en-dro da Gniezno evit ar Bolaned, en-dro da Grakovia evit ar Vislaned). Argaset eo pobloù ar mor baltel war-du an norzh gant divroadegoù ar Slaved.
- Meneget eo ar Vislaned e reter Moravia gant istorour Tarragona, Paol Oros. Puilh eo ar c'hailh houarn er vro hag ur c'hroashent pouezus eo war hent an Dniestr, Kiev hag ar mor Du.
Tud dibar
- Attila, Penn an Huned eus 434 da 453.
- Aogustin Hippo, eskob, doueoniour
- Niall Noigiallach, krouer unan eus brasañ tierniezhioù Iwerzhon.
- Sant Jerom ermit, kloareg, troer ar Bibl
- Bodhidharma
- Theodorik Veur, roue ostrogot
- Sant Padrig, peurechuet gantañ kristenekaat Iwerzhon
- Alarik Iañ, roue ar Wizigoted, bet preizhet Roma gantañ
- Flavius Aëtius, an diwezhañ eus jeneraled veur Roma
- Pab Leon Iañ
Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
