Атăл

Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирҫ. Рав, вт.-слав. Вльга)— Европа пайĕннчи Раççейри юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Атăл (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Атăл
выр. Волга
Характеристика
Тăршшĕ	3530 км
Бассейн  лаптăкĕ	1 361 000 км²
Шыв системи	Каспи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ	8060 м³/ç (Волгоград патĕнче)
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ   (Т)
• Вырнаçу	Волговерховье ялĕ, (Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ)
• Çӳллĕшĕ	228
• Координатсем	57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д.HGЯOШаблон:Карттă/Бк/O
Шыв вăрри   (Т)	Каспи тинĕсĕ
• Çӳллĕшĕ	-28 м
• Координатсем	45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д.HGЯO{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на страницеШаблон:Карттă/Бк/L
Юханшыв тайлăмĕ	0,07 м/км
Вырнаçни
Патшалăх	Раҫҫей Федерацийӗ Раҫҫей Федерацийӗ
РПШР	08010100112110000000017[1], 08010400312112100000019[2], 08010100412110000000017[3], 08010400712110000000017[4], 11010002412110000000017[5], 11010000312110000000017[6], 08010100812110000000017[7] и 11010002212110000000017[8]
— шыв пуçламăшĕ, — шыв вăрри

Тăршшĕ — 3530 км (шыв усравĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².

Атăл çинче таватă миллионер-хула (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.

Тавралăхĕ

Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕрет. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.

Атăл юпписем

Атăл çийĕ, NASA спутникĕнчен сăнасан. Вăтам тата Анат Атăлçи хулисем курăнаççĕ.

Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.

Шыв пуçламăшĕ

Вăтам Атăл

Анат Атăл

Юханшыв историйĕ

Атăл çинче нумай шывусрава пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем туса лартнă.

Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем «Атăл» (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.

Степан Разин перси еликне Атăла пăрахать.

Этимологи

Юханшывăн «Атăл» ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва «Волга» теççĕ, çак сăмах вара çармăссен «çутă» тени пулать.

Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.

Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсем

Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсем

• 
  «Вид уездного города Романов-Борисоглебска с юго-восточной стороны» — И. М. Белоногов, (1838)
• 
  «Крестный ход в Ярославле» — А. П. Боголюбов, (1863)
• 
  «Бурлаки, идущие вброд» — И. Е. Репин, (1872)
• 
  «Могила на Волге» — А. К. Саврасов, (1874)
• 
  «На Волге» — А. Е. Архипов, (1889)
• 
  «Ярославль. Стрелка» — Г. П. Сабанеев, (1904)
• 
  «Гулянье на Волге» — Б. М. Кустодиев, (1909)
• 
  «Степан Разин» — И. З. Суриков, 1910 тĕлн.
• 
  «На Волге» — Б. М. Кустодиев, (1922)

Çав. пекех

• Атăл — хунсен çулпуçĕ.
• Тăван Атăл — чăвашсен литература, культура, ӳнер журналĕ.

Вуламалли

• Рыбаков Б. А. Геродотова Скифия. М., 1979.