Olaitz

Olaitz^[1][a] Olaibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Iruñeko merindadean eta Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean dago, Iruñea hiriburutik 11,3 kilometrora. 2023 urtean 37 biztanle zituen.

Olaitz
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko etxe tradizional bat
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Ibarrak (Iruñerria)
Udalerria	Olaibar
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Oláiz
Posta kodea	31798
Herritarra	olaiztar
Geografia
Koordenatuak	42°53′15″N 1°36′39″W
Azalera	2,89 km²
Garaiera	534 metro
Distantzia	11,3 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	37 (2023)

Bertako biztanleak olaiztarrak dira.

	Baionatik			Donejakue bidea Baztango bidea		Donejakuera
	Enderitz (2,3 km)		Olaitz			Sorauren (2,4 km)

Izena

Olaitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Holayz (1049)
• Olaitz (1201)
• Olayç (1259)
• Olaytz (1268)
• Olaiz (1279)
• Olaz en Val de Olave (1280)
• Olaiz (1366)
• Olayz (1532)
• Olaz (1587)
• Olaiz de la Valle de Olabe (1644)
• Olaiz (1802)
• Olaitz (1990)
• Olaitz (2000)

Ezaugarriak

Armarria

Olaizko armarria Olaibarreko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:^[3]

«

Hondo hori batez eta aurrean basa-arrosaren adar bat batez osatuta dago, hiru arrosa gorriekin.

»

Geografia

Olaitz Olaibar ibarrean dago, Iruñeko merindadean.

Inguru naturala eta kokapena

Olaibar ibarra Ultzamaldea eskualdean dago, eta udalerriaren hiriburua, Olabe, Iruñetik 10 kilometrora dago. Udalerria N-121-A (Iruña-Irun) errepideak zeharkatzen du. Ultzama ibaiak zeharkatzen du iparraldetik hegoaldera, eta ibaiaren ibarrak definitzen du lurraldearen erliebea, inguruko mendiekin batera.

Klima eta landaredia

Olaibarrek klima atlantiarra dauka, urteko batez besteko balioek erakusten duten moduan. Urteroko prezipitazioak 1.000mm eta 1.400mm bitartekoak dira, eta tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak. Egun euritsuak 120 inguru izaten dira. Euria urte osoan zehar egiten badu ere, uda garaian hilabete bateko lehortea izan ohi da.

Prezipitazio ugariek eraginda, landaredia eta basoak ugariak dira. Basa pinuak, pagoak eta beste hainbat zuhaitz espezie daude Olaibarreko basoetan.

Estazio meteorologikoa

Olaibarren ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Anue pareko udalerrian, estazio bat dagoen Olague kontzejuan, itsasoaren mailatik 577 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4]

Datu klimatikoak (Olague, 1975-2022)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	22.0	26.0	28.5	33.0	40.0	39.0	40.0	36.0	29.0	23.0	18.0	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.3	9.5	13.1	15.1	19.1	23.2	25.6	26.5	22.5	17.7	11.8	9.0	16.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.2	4.6	7.4	9.4	12.9	16.6	18.8	19.2	15.7	12.1	7.4	4.7	11.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.0	-0.3	1.8	3.7	6.8	10.0	11.9	12.0	9.0	6.5	2.9	0.5	5.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.0	-12.0	-9.0	-5.0	-3.0	1.0	3.0	3.0	0.0	-5.0	-10.0	-14.0	-14.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	134.2	115.5	114.3	119.5	97.5	75.4	44.8	43.5	73.0	110.9	163.9	132.2	1224.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	88.0	54.0	52.0	56.5	49.0	85.7	48.2	90.8	67.5	69.0	80.5	86.6	90.8
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	14.4	12.6	12.9	14.8	13.3	9.3	7.7	6.9	9.9	12.4	15.2	14.3	143.6
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.3	3.7	2.1	1.1	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	1.3	1.7	12.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

---

---

Historia

Errege jaurerria izan zen antzinako lekua, eta haren petxak "foruz" eguneratu zituen 1196. urtean Antso VII.a Azkarrak, Olaibar ibarrekoekin batera. 1280 urtean zor zituen kontzeptu horrengatik 128 soldata gehi 24 kahizeko garagar eta oloa. Joan II.ak Joan Peritz Beraitzekoari eman zizkion errentak 1461an. Larrasoañako San Agustin monasterio zaharrak 1409 lursail zituen bere barrutian, non Leireko abadiak presa bat hartu zuen 1064an.

Demografia

2023 urteko erroldaren arabera 37 biztanle zituen Olaitzek.^[6]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
28	29	29	28	27	26	27	27	27	27	26	25	25	27	26	26	27	32	35	35	36	37	38

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura

Euskara

Ikus, gainera: «olaibarrera» eta «nafarrera»

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Olaibarreko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.^[7]

Koldo Zuazok, 2010ean, Olaibarreko ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[8]

Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Olaibarreraz. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Goñerriko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Olaibar eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %13,13k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 19,90k.

Jaiak

• San Migel jaiak, irailaren azken asteburuan

Ondasun nabarmenak

• San Migel eliza, Erdi Aroan eraikitako kristau eliza.

Oharrak

1. /oláit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban