جمهوری آذربایجان
کشوری در غرب آسیا / From Wikipedia, the free encyclopedia
جمهوری آذربایجان (به ترکی آذربایجانی: Azərbaycan Respublikası)، بزرگترین کشور قفقاز واقع در قفقاز جنوبی میباشد که در شرق اروپا و آسیای غربی و در مجاورت دریای خزر قرار دارد.[9] پایتخت و بزرگترین شهر این کشور، باکو و زبان رسمی آن، ترکی آذربایجانی است. این سرزمین تا حدود دویست سال پیش جزو کشور ایران بود ولی در جنگهای ایران و روسیه، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای به روسیه ملحق شد. جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در سال ۱۹۹۱ از اتحاد جماهیر شوروی جدا شد و به شکل کنونی درآمد.
جمهوری آذربایجان Azərbaycan Respublikası | |
---|---|
جمهوری آذربایجان (سبز تیره) | |
پایتخت و بزرگترین شهر | باکو ۴۰°۲۳′۴۳″ شمالی ۴۹°۵۲′۵۶″ شرقی |
زبان(های) رسمی | ترکی آذربایجانی[1] |
سایر زبانها | فهرست کامل زبانها |
گروههای قومی
(۲۰۰۹[2]) |
|
دین(ها) | دولت سکولار
|
نام(های) اهلیت | آذریها |
حکومت | حکومت متمرکز نیمهریاستی جمهوری[4] |
الهام علیاف | |
• معاون رئیسجمهور | مهربان علیوا |
علی اسدوف | |
صاحبه غفاراوا | |
قوه مقننه | تصویب قانون اساسی جمهوری آذربایجان |
تأسیس | |
۲۸ مه ۱۹۱۸ | |
۲۸ آوریل ۱۹۲۰ | |
• استقلال از شوروی |
|
• عضویت در کشورهای مستقل همسود | ۲۱ دسامبر ۱۹۹۱ |
۲ مارس ۱۹۹۲ | |
• تصویب قانون اساسی | ۱۲ نوامبر ۱۹۹۵ |
مساحت | |
• کل | ۸۶٬۶۰۰ کیلومتر مربع (۳۳٬۴۰۰ مایل مربع) (۱۱۲اُم) |
• آبها (٪) | ۱٫۶ |
جمعیت | |
• برآورد سال ۲۰۲۱ | ۱۰٬۱۳۰٬۱۰۰[5] (۹۹اُم) |
• تراکم | ۱۱۵ بر کیلومتر مربع (۲۹۷٫۸ بر مایل مربع) (۹۹اُم) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۱۹ |
• کل | ۱۸۹٬۰۵۰ میلیارد دلار [6] |
• سرانه | ۱۸٬۷۹۳ دلار[6] |
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۱۹ |
• کل | ۴۵٫۲۸۴ میلیارد دلار[6] |
• سرانه | ۴٬۴۹۸ دلار[6] |
شاخص جینی (۲۰۰۸) | ۳۳٫۷[7] |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹) | ۰٫۷۵۶[8] ۸۸اُم |
واحد پول | منات (₼) (AZN) |
منطقه زمانی | یوتیسی۴+ (ساعت آذربایجان (AZT)) |
جهت رانندگی | راست |
پیششماره تلفنی | ۹۹۴+ |
دامنه سطحبالا | .az |
این کشور از جنوب با ایران ۶۸۹ کیلومتر، از غرب با ارمنستان ۹۹۶ کیلومتر و ترکیه ۱۷کیلومتر، از شمال با گرجستان ۴۲۸ کیلومتر و روسیه ۳۳۸ کیلومتر مرز زمینی دارد.[10] همچنین این کشور دارای ۷۱۳ کیلومتر مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در دریای خزر است.[10] جمعیت آذربایجان ۱۰٬۱۳۹٬۰۰۰ نفر با اکثریت مسلمان (۹۷٫۳٪)[10] است.[11]
این سرزمین تا حدود دویست سال پیش جزو کشور ایران بود ولی در جنگهای ایران و روسیه، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای به روسیه ملحق شد. آذربایجان دارای میراث فرهنگی تاریخی کهن است.[12] با فروپاشی امپراتوری روسیه، جمهوری دمکراتیک آذربایجان در ۲۸ مه ۱۹۱۸ تأسیس شد و از جمهوری فدرال دموکراتیک قفقاز جنوبی، اعلام استقلال کرد. نام آذربایجان، با توجه به نام ناحیهٔ آذربایجان ایران انتخاب و با اهداف سیاسی، بر این جمهوری، نهاده شد. این در حالی است که این نواحی در تاریخ ایران هیچگاه آذربایجان نامیده نمیشد بلکه اران یا آران خطاب میشد.[13][14][15][16][17] در سال ۱۹۲۰ با حملهٔ ارتش سرخ به باکو، این جمهوری با عنوان جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان، به اتحاد جماهیر شوروی ضمیمه شد.[18][19][20] اندکی پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کشور فعلی جمهوری آذربایجان، در روز ۳۰ اوت ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد.[21][22][23]
جمهوری آذربایجان، دارای یک حکومت متمرکز بوده و نظام سیاسی آن، جمهوری نیمهریاستی است.[24] حزب آذربایجان نوین از سال ۱۹۹۳ همواره قدرت را در دست داشتهاست. این حزب، متهم به انحصار قدرت، اقتدارگرایی و نقض حقوق بشر در آذربایجان از طریق سرکوب آزادیهای سیاسی و مدنی و ایجاد محدودیت در خبررسانی است.[25] با وجود اینکه ۹۷ درصد از شهروندان آذربایجانی، مسلمان هستند،[26] اما حکومت این کشور، بر اساس قانون اساسی آذربایجان، یک حکومت سکولار است و هیچ دین رسمی نیز برای این کشور، تعریف نشدهاست.[26]
این کشور، یکی از ۶ کشور مستقل با مردمان ترکزبان و از اعضای فعال شورای همکاری کشورهای ترکزبان و سازمان بینالمللی فرهنگ ترکی است. آذربایجان با ۱۸۲ کشور دارای روابط سیاسی است و در ۳۸ سازمان و نهاد بینالمللی از جمله سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان امنیت و همکاری اروپا، شورای اروپا و همچنین در برنامه مشارکت برای صلح ناتو، عضویت دارد.[27] این کشور همچنین از اعضای مؤسس سازمان توسعه اقتصادی و دموکراسی گوآم، کشورهای مستقل همسود، سازمان منع سلاحهای شیمیایی و عضو ناظر در سازمان تجارت جهانی است.[28]
همچنین جمهوری آذربایجان ادعای مالکیت ارضی بر دالان زنگزور در ارمنستان را مطرح کردهاست.[29]