2010-ականներ

2010-ական թվականներ (10-ականներ, տասականներ), տասնամյակ, որն ընդգրկում է 2010 թվականից 2019 թվականը ներառյալ^[1]։ Տասնամյակը բնութագրվում է նոր սառը պատերազմով՝ Միացյալ Նահանգների, նրա դաշնակիցների և Ռուսաստանի, Չինաստանի միջև քաղաքական հակամարտությամբ, ինչպես նաև սրում է պահպանողականության և ազատականության միջև հակասությունները, Մերձավոր Արևելքի և Ուկրաինայի միջև հեղափոխություններն ու քաղաքացիական պատերազմները, Երրորդ աշխարհի երկրներից զանգվածային արտագաղթը և դրա դեմ պայքարի փորձերը։ Մշակույթի մեջ կարևորագույն տեղ է գրավում համացանցը՝ համացանցի հանրահայտ մարդիկ, բլոգերները և սթրիմերները, վիդեո-հոսթինգը։ Ամենատարածված երաժշտական ժանրը հիփ հոփն է^[2][3][4]։

21-րդ դար: 2010—2019 տարիներ
1990‑ականներ · 2000‑ականներ — 2010‑ականներ — 2020‑ականներ · 2030‑ականներ 2010 · 2011 · 2012 · 2013 · 2014 · 2015 · 2016 · 2017 · 2018 · 2019

Կարևորագույն իրադարձություններ աշխարհում

Բարաք Օբաման եղել է ԱՄՆ նախագահը 2010-ական թվականների սկզբին: Դոնալդ Թրամփն այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 2010-ական թվականների վերջին:

Սի Ցզինպինը ղեկավարել է Չինաստանը 2013 թվականին, իսկ Վլադիմիր Պուտինը 2012 թվականին վերադարձել է Ռուսաստանի նախագահի պաշտոնին:

• Տնտեսական ճգնաժամ (2008-2012)։
  • «Բռնազավթիր Ուոլ Սթրիթը» շարժում։
  • 2011 թվականի հոկտեմբերի 15-ին համընդհանուր ցույցեր։
  • Միացյալ Նահանգների վարկային վարկանիշն AAA-ից նվազել է АА+ (2011)։
• Անկարգություններ Ֆերգյուսոնում (2014)։
• «Կանանց երթ» (2017)։
• «Երթ մեր կյանքի համար» (2018)։
• Չինաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև առևտրային պատերազմ։
• Եվրոպական երկարատև ճգնաժամ (2010 թվականից)։
  • Եվրոպական կայունացնող մեխանիզմ (2012)։
  • Քաղաքական ճգնաժամ Բելգիայում (2007-2011)։
  • Ցույցեր Հունաստանում (2010-2012), Անգլիայում (2011), Իսպանիայում (2011-2012)։
  • Խորվաթիայի անդամակցումը Եվրամիությանը (2013)։
• Շոտլանդիայի անկախության հանրաքվե (2014)։
• Մեծ Բրիտանիայի՝ Եվրոպական միությունում անդամակցության հարցով հանրաքվե (2016)։
  • Թունավորումների սկանդալ Սոլսբերիում և Էյմսբերիում (2018)։
• Համախառն ներքին արդյունքով Չինաստանն աշխարհում դարձել է երկրորդը (2010)։ Սոցիալական վարկի համակարգ (2014)։ Ցույցեր Հոնկոնգում (2014)։ Չինաստանի ֆոնդային շուկայի փլուզում (2015)։ «Մեկ ընտանիք՝ մեկ երեխա» քաղաքականության չեղարկում։
• Մաքսային միություն (ԵվրԱզԷՍ) (2010)։
• Միասնական տնտեսական տարածություն (2012)։
• Ցույցեր Ղրղզստանում (2010)։
• Եվրասիական տնտեսական միություն (2015)։
• Միջուկային անվտանգության գագաթնաժողովներ (2010, 2012, СНВ-III): Կիբեռհարձակում Իրանի միջուկային ծրագրի վրա (2010, «Օլիմպիական խաղեր» գործողություն)։ Կորեական ճգնաժամ (2013)։ «Երկրորդ սառը պատերազմ»։
• Ահաբեկչության դեմ պատերազմ։
  • ՎիքիԼիքսի ԱՄՆ դիվանագիտական հեռագրերի արտահոսք (2010)։
  • Բանտարկված գործակալների փոխանակում Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև (2010)։
  • Զինվոր Մենինգի գործը (2010-2013)։
  • Սնոուդենի տեղեկատվության հրապարակում (2013, «PRISM»):
  • «Vault 7» (2017): Վճարովի զանգվածային ինտերնետային թրոլինգի առաջացում։
  • Աֆղանական պատերազմ (2001 թվականից)։
  • Իրաքյան պատերազմ (2003-2011)։
  • Պատերազմ Հյուսիսարևելյան Պակիստանում։ Ուսամա բեն Լադենի մահ (2011)։ Լարվածություն Պակիստանում (2001-2013)։
• Արաբական գարուն
  • Զանգվածային ցույցեր և զինված կոնֆլիկտներ Հյուսիսային Աֆրիկայի երկրներում և Մերձավոր Արևելքում (2010-2011)։
  • Հարձակումներ Միացյալ Նահանգների դիվանագիտական ներկայացուցչությունների վրա (2012)։
  • Հեղափոխություն Թունիսում (2010-2011)։
  • Լարվածություն Ալժիրում (2010—2012):
  • Քաղաքացիական պատերազմ Լիբիայում։ Մուամմար ալ-Կադդաֆիի սպանությունը։
  • Եգիպտական հեղափոխություն (2011)։ Ռազմական հեղաշրջում Եգիպտոսում (2013)
  • Ապստամբություն Բահրեյնում (2011)։
  • Հեղափոխություն Եմենում (2011-2012)։ Զինված հակամարտություն Եմենում (2014 թվականից)։
  • Քաղաքացիական պատերազմ Սիրիայում (2011 թվականից)։ Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետության (2017 թվականից) ու Քուրդիստանի փաստացի անկախություն։
    • Ռուսաստանի ռազմագործողությունը Սիրիայում (2015 թվականից)։
  • Եվրոպայի միգրացիոն ճգնաժամ (2015 թվականից)։

Մերձավոր Արևելքի գաղթականները Հունգարիայում (2015)։ 2010-ական թվականներին Եվրոպան վերապրում էր միգրացիոն ճգնաժամ

• Աշխատավորների գնդակահարություն Ղազախստանի Ժանաօզեն քաղաքում (2011)։
• Քաղաքական բարենորոգումներ Մյանմայում, ռազմական դիկտատուրայի ավարտ (2011-2015)։
  • 2016-2017 ռոհինջաների հալածանքներ Մյանմայում։
• Սուդանից առանձնացել է Հարավային Սուդանը (2011)։
• Սով Արևելյան Աֆրիկայում (2011)։
• Տուարեգների ապստամբություն (2012-2013)։
• Կրոնական հակամարտություն Նիգերիայում, «Բոկո Հարամ»։
• Էբոլա վիրուսային հիվանդության համաճարակ (2014)։
• Ռազմական հեղաշրջում Զիմբաբվեում (2017)։
• Քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամ Վենեսուելայում։
• Բողոքի ակցիաներ Բրազիլիայում` 2013, 2015-2016: Դիլմա Ռուսեֆի իմպիչմենտ (2015-2016)։
• «Կուբայական ձնհալ» (2014 թվականից)։
• Զիկա վիրուսի համաճարակ Լատինական Ամերիկայում (2015)։
• Կոլումբիայի կիսադարյան քաղաքացիական պատերազմի ավարտ (2016)։
• Քաղաքական ճգնաժամ Ուկրաինայում, «Եվրոմայդան» (2013-2014)։
• Զինված հակամարտություն Ուկրաինայի արևելքում (2014 թվականից)։
  • Կերչի նեղուցի միջադեպ (2018)։
• Բողոքի ակցիաներ Հայաստանում` 2015, 2018։
• Զինված ընդհարումներ Լեռնային Ղարաբաղում (2016)։
• Կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ Փարիզի համաձայնագիր (2015)։
• «Պանամայի փաստաթղթեր» (2016) և «Դրախտային փաստաթղթեր» (2017) սկանդալներ։
• Թմրանյութերի դեմ պատերազմ Ֆիլիպիններում (2016 թվականից)։
• Հեղաշրջման փորձ Թուրքիայում (2016)։
• Սահմանադրական հանրաքվե Թուրքիայում (2017)։
• Փակ Կըն Հյեի իմպիչմենտ (2016-2017)։
• Սահմանադրական ճգնաժամ Իսպանիայում (2017)։
• Կատալոնիայի անկախության հանրաքվե (2017)։
• Ձերբակալություններ Սաուդյան Արաբիայում (2017)։
• Ջամալ Խաշոգջիի սպանություն (2018)։
• «Դեղին բաճկոնների» շարժում Ֆրանսիայում, Բելգիայում և Նիդեռլանդներում (2018-2019)։
• Պահպանողականության և ազատականության գաղափարախոսական պայքարի սրում, հատկապես, Միացյալ Նահանգներում։ «Սոցիալական արդարամտության մարտիկներ» և «այլընտրանքային իրավունքներ» պատերազմող շարժումների առաջացում։

Բնական աղետներ, ահաբեկչություններ

• 2010 թվականին ամբողջ աշխարհում եղել են բազմաթիվ երկրաշարժեր, այդ թվում` Հայիթիում (զոհերի թիվը` 250 000), Չիլիում և Չինաստանում։
• Անկանոն շոգ Հյուսիսային կիսագնդում (2010, Անկանոն շոգ Ռուսաստանում)։
• Հրաբխի ժայթքում Իսլանդիայի Էյաֆյաթլայոքուդլ սառցադաշտի մոտ (2010)։
• Ավիաաղետ Սմոլենսկի մոտ (2010, ապրիլի 10), որի զոհերից են Լեհաստանի նախագահ Լեխ Կաչինսկին և Լեհաստանի ռազմական հրամանատարը։
• Մոսկվայի մետրոյի պայթյուններ (2010)։
• «Deepwater Horizon» նավթային հենահարթակի պայթյուն Մեքսիկական ծոցում (2010)։
• Ջրհեղեղ Կենտրոնական Եվրոպայում, Պակիստանում (2010), Ավստրալիայում և Հարավային Աֆրիկայում (2010-2011), Թաիլանդում և Ռիո դե Ժանեյրոյում (2011, Էլ-Նինյո)։
• Պայթյուն Դոմոդեդովո օդանավակայանում (2011)։
• Երկրաշարժ Ճապոնիայում (2011)։ Վթար Ֆուկուսիմա I ատոմակայանում։
• Ահաբեկչական գործողություններ Նորվեգիայում (2011)։
• Զանգվածային տորնադո Միացյալ Նահանգներում։ Այրինի (2011) և Սենդիի փոթորիկներ (2012)։
• Ջրհեղեղ Կրասնոդարի երկրամասում, Եվրոպայում, Հնդկաստանում, Աֆղանստանում, Պակիստանում, Ռուսաստանի Հեռավոր Արևելքում և Չինաստանում (2013)։
• «Costa Concordia» օվկիանոսային նավի խորտակում (2012)։
• Չելյաբինսկ երկնաքարի վայր ընկնելը (2013)։
• Պայթյուններ Վոլգոգրադում` ավտոբոսում, կայարանում և տրոլեյբուսում (2013)։
• Բոստոնի ահաբեկչություն (2013)։
• Սանտյագո դե Կոմպոստելայի երկաթուղային աղետ (2013)։
• Boeing 737-ի ավիավթար Կազանում (2013)։
• Դոնեցկի մարզում Մալայզիական ավիաուղիների Boeing 777-ի վթար (2014)։
• Վթար Մոսկվայի մետրոպոլիտենում (2014)։
• Մալայզիական ավիաուղիների 370 չվերթի ժամանակ ինքնաթիռների կորելը Հնդկական օվկիանոսում (2014)։
• «Մերձավոր Արևելք» ձկնորսանավի խորտակում (2015)։
• Երկրաշարժ Նեպալում (2015)։
• Պայթյուններ Տյանցզինում (2015)։
• Շառլի Էբդոյի հրաձգություն (2015)։
• Ահաբեկչական հարձակումներ Փարիզում (նոյեմբեր, 2015)։
• A321-ի ավիավթար Սինայի թերակղզում (2015)։
• Պայթյուններ «Հյուսիսային» հանքահորում (2016)։
• Ահաբեկչություններ Բրյուսելում (մարտի 22, 2016)։
• Ահաբեկչություն Նիսում (2016 թվականի հուլիսի 14)։
• Սանկտ Պետերբուրգի մետրոյի պայթյուններ (2017 թվականի ապրիլի 3)։
• Հրաձգություն Լաս Վեգասում (2017 թվականի հոկտեմբերի 1)։
• Հրդեհ Ձմեռային բալ առևտրա-ժամանցային կենտրոնում (2018)։

Գիտություն և տեխնոլոգիաներ

Աստղատեխնոլոգիաներ և տիեզերք

2010-ականները խթան են հանդիսացել մասնավոր տիեզերական հետախուզության զարգացման համար: Լուսանկարում «SpaceX» ընկերության «Dragon V2» տիեզերական նավն է և ընկերության հիմնադիր Իլոն Մասկը։

• «Սպիրիտ» մարսագնացը դուրս է եկել շարքից և ավարտին հասցրել իր առաքելությունը (2010)։
• «Չանյե 2» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը (2010 թվականի հոկտեմբեր)։
• «Ակացուկի» տիեզերական ապարատն առաջին փորձից չի կարողացել դուրս գալ Վեներայի ուղեծիր (2010 թվականի դեկտեմբեր)։
• «Մեսսենջեր» տիեզերական ապարատը դուրս է եկել Մերկուրիի ուղեծիր և սկսել նրա ուսումնասիրությունը (2011 թվականի մարտի 18)։
• Շահագործման է հանձնվել չինական առաջին ուղեծրային կայանը` «Տյանգուն-1» (2011 թվականի սեպտեմբերի 29)։
• «Չանյե-2» ապարատն սկսել է (4179) Տուտատիս աստերոիդի ուսումնասիրությունը (2012 թվականի ապրիլի 15)։
• «GRAIL» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը (2012)։
• «Curiosity» մարսագնացի վայրէջքը Մարսի վրա (2012)։
• «LADEE» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը. առաջին անգամ տիեզերքում փորձարկվել են օպտիկական հաղորդակցության տեխնոլոգիաներ (2013)։
• «Չանյե-3» կայանը Լուսին է հասցրել «Յույտու» լուսնագնացը. առաջին անգամ Լուսնի վրա աստղադիտակ է հասցվել (2013)։
• «MAVEN» արբանյակն սկսել է Մարսի ուսումնասիրությունը (2014)։
• «Mars Orbiter Mission» կայանն սկսել է Մարսի ուսումնասիրությունը (2014)։
• «Չանյե-5T1» կայանը ձեռնամուխ է եղել դեպի Լուսին թռիչքների տեխնոլոգիաների մշակմանը` ապագա «Չանյե-5» կայանի համար. չինական ծրագրի խնդիրն էր «4m Manfred Memorial Moon Mission» մասնավոր եվրոպական նախագծի` տիեզերական ապարատի միջոցով ուղարկումը Լուսին (2014 թվականի հոկտեմբեր)։
• Տիեզերական ապարատի առաջին մեղմ վայրէջքը («Ֆիլեր») գիսաստղի մակերևույթին (2014)։
• «Մեսսենջեր» տիեզերական ապարատն ավարտել է աշխատանքը և ջարդվել Մերկուրիի մակերևույթին (2015 թվականի ապրիլի 30)^[5]։
• «Նոր հորիզոններ» կայանն առաջին անգամ Պլուտոնի և նրա արբանյակների մասին թռիչքային հետագծից իրականացրել է ուսումնասիրություն (2015)։
• Շահագործման է հանձնվել «Տյանգուն-2» ուղեծրային լաբորատորիան (2016 թվականի սեպտեմբերի 15)։
• «Ակացուկի» տիեզերական ապարատը երկրորդ փորձից դուրս է եկել Վեներայի ուղեծիր և սկսել աշխատել (2015 թվականի դեկտեմբերի 7)։
• «Յունոնա» ապարատն սկսել է ուսումնասիրել Յուպիտերը և նրա արբանյակները (2016 թվականի հուլիսի 5)։
• «Trace Gas Orbiter» ապարատն սկսել է ուսումնասիրել Մարսը. կորել է «Սկիապարելլի» զոնդը (2016)։
• «Սոյուզ-2.1 Ա» հրթիռ-կրիչի առաջին բացթողումը Ամուրի մարզի «Արևելյան» տիեզերակայանից (2016)։
• Ուղեծրային արբանյակների համար ստեղծվել է «EmDrive», որն առանց վառելիք շարժիչի աշխատանքային տարբերակ է։ Ապարատը հաջող փորձարկումներ է կատարել «Տյանգուն-2» տիեզերական լաբորատորիայում (2016 թվականի դեկտեմբերի 21)^[6]։
• «SpaceX» ընկերությունն առաջին անգամ կրկնակի հրթիռ-կրիչ է արձակել (2017)։
• Չանյե-4 տիեզերական ապարատի առաջին մեղմ վայրէջքը Լուսնի հակառակ ուղղությամբ (2019)։
• Հնդկաստանի լուսնային ուղեծրային զոնդ «Chandrayan-2»-ը դուրս է եկել մերձլուսնային ուղեծիր։ Կորել են վայրէջք կատարող Վիկրամ զոնդը և լուսնագնաց Պրագյանը (2019 թվականի օգոստոսի 20)։

Կենսատեխնոլոգիաներ և բժշկություն

• Ամբողջ դեմքի առաջին հաջող փոխպատվաստում (2010)։
• Նեանդերթալյան մարդու գենոմի վերծանումը (2010)։
• Արհեստական գենոմով օրգանիզմի ստեղծում (2010)։
• 2015 թվականին Մեծ Բրիտանիայում, ինչպես նաև աշխարհում առաջին անգամ օրինականացվել է արտամարմնային բեղմնավորման ժամանակ ցիտոպլազմային փոխարինման եղանակը։ Այս կերպ բեղմնավորված երեխաներին անվանում են «երեք ծնողներից երեխաներ»։
• Գենետիկորեն ձևափոխված առաջին մարդկանց ծնունդ (2018)։

Ֆիզիկա և մաթեմատիկա

• Հիգսի բոզոնի հայտնաբերում (2012)^{[7][8][9][10]}։
• «LIGO»-ի և «VIRGO-»ի համագործակցության գիտնականները հայտարարել են Այնշտայնի կողմից կանխագուշակված գրավիտացիոն ալիքների փորձարարական հայտնաբերման մասին (2016)։

Էլեկտրոնիկա և թվային տեխնոլոգիաներ

• IPad-ի թողարկումից հետո ինտերնետ-պլանշետներն ստացել են լայն տարածում (2010)։
• «IPv4» հասցեների սպառում։ «IPv6»-ի միջազգային օր (2011)։
• Մայքրոսոֆթ ընկերության Վինդոուզ 8-ի (2012) և Վինդոուզ 10-ի (2015) թողարկում։ Նոր ինտերֆեյսի` «Metro»-ի հայտնվելը (2012)։
• Ինքնակառավարվող մեքենաների փորձարկումներ ընդհանուր օգտագործման ճանապարհների վրա։
• Թեև «Google Glass» խելացի ակնոցը հիմնականում փորձարկվել է մշակողների մեծ համայնքի կողմից, բայց արդյունքում այն անուշադրության չի մատնվել լայն արտադրությունում։
• Վիրտուալ իրականության սաղավարտների հայտնվելը։

Տեխնոլոգիաներ և բացահայտումներ, որոնք առօրյա կյանքի և մշակույթի մի մասն են

• 2010-ական թվականներին տեղի է ունեցել համաշխարհային հասարակության խորը սոցիալական և մշակութային տրանսֆորմացիա։ Աշխարհը դարձել է թվային^[11]։ Կատարվում է թվային հեղափոխություն^{[12][13][14][15]}։
• 21-րդ դարի 10-ական թվականները 4-րդ սերնդի` 4G ցանցերի գերակայության դարաշրջան է։
• Լայն տարածում են գտել սենսորային էկրաններով պլանշետները, սմարթֆոնները և խելացի ժամացույցները։ Նկատվել է անհատական համակարգչի վաճառքի նվազում, «հետհամակարգչային դարաշրջանի» գալուստ։
• Ֆեյսբուք, ՎԿ, Օդնոկլասնիկի, Ռենրեն սոցիալական ցանցերն ամբողջ աշխարհում հավաքում են օգտվողների բազմամիլիոնանոց լսարան<sup>[16][17]</sup>՝ դառնալով անդրազգային բրենդներ և կորպորացիաներ։
• Ի հայտ են եկել որոնողական ձայնային համակարգեր, օրինակ` «Google Assistant», «Siri», Կորտանա, «Amazon Alexa», Դուսյա, Ալիսա և այլն։ Հայտնվել են նաև խելացի էլեկտրադինամիկ բարձրախոսներ։
• JPEG, GIF, TXT, PDF, DOC թվային ձևաչափերը փոխարինել են ժապավենավոր լուսանկարչական ապարատներին, թղթե լուսանկարներին և տպագիր արտադրանքին։ Այս ոլորտում (լուսանկարչական արհեստանոց, պոռնո-ինդուստրիա^[18], տպարան, ամսագրեր, լրագրեր) տեղի են ունենում վերակառուցումներ։ Կան բազմաթիվ ծրագրեր և սարքեր, որոնք թույլ են տալիս ստեղծել, խմբագրել, դիտել և կարդալ լուսանկարների, գրքերի և փաստաթղթերի էլեկտրոնային տարբերակները։ Շատ թերթեր և ամսագրեր թվային կերպով տեղափոխվում են վիրտուալ կայքեր և գոյություն ունեն գովազդի և քրաուդֆանդինգի միջոցով (օրինակ՝ «Աշխարհի շուրջ» հին ամսագիրը և «Փաստարկներ և փաստեր», «Մոսկվայի կոմերիտական» լրագրերը և այլն)։ Զգալիորեն նվազել են թղթե գրքերի տպագրության ծավալն ու վաճառքը^[19][20]։ Մեծացել է թվային անվճար կայք-թերթերի, կայք-ամսագրերի, պոռնո կայքերի դերը, նվազել` տպագիր վճարովի տարբերակների դերը։
• MP3 թվային աուդիո ձևաչափը դարձել է երաժշտության և աուդիո գրքերի պահպանման և փոխանցման համընդհանուր ստանդարտ։ Երաժշտասերների շրջանում մեծ ժողովրդականություն են վայելել ինտերնետ-ռեսուրսների մեծ մասում արգելված lossless-ձևաչափերը՝ FLAC, WAV, APE և այլն։ Ձայնապնակների, ձայներիզների և ձայնասկավառակների երաժշտական մեդիա շուկայում ճգնաժամ է, և շուկան հիմնվում է կոլեկցիոներների վրա։ Մեդիա կորպորացիաների և տորենտների, «թվային ծովահենության» և անվճար երաժշտության միջև պայքար է ընթանում^{[21][22][23][24]}։ 2010-ականների վերջին լայն տարածում են գտել սթրիմինգային ծառայությունները՝ ինչպես վճարովի բաժանորդագրություններ պահանջող, այնպես էլ պայմանականորեն անվճար, սահմանափակ գովազդով, որակի մակարդակով կամ անվճար գաղտնալսման սահմանաչափով («Яндекс.Музыка», «VK Music», «Bandcamp»)։
• Թվային փողեր։ 2010-ական թվականների ընթացքում լայն տարածում են գտել էլեկտրոնային բանկային քարտերը^[25]։ Էլեկտրոնային բանկային քարտերից բացի, ստեղծվել է «Near Field Communication» (NFC) տեխնոլոգիան, որը հնարավորություն է տալիս սմարթֆոնի կամ NFC թևնոցների միջոցով կատարել գնումներ և վճարումներ։ Ինչպես նաև այս ժամանակաշրջանում առաջացել է նոր թվային արժույթ՝ կրիպտոարժույթ։
• Գլոբալ վիդեո-ինտերնետ-նախագիծ «Youtube»-ը դարձել է հեռուստատեսության մրցակից^[26][27][28]։ Հեռուստատեսությունում ճգնաժամ է^[29]։ Տեղի է ունեցել եռաչափ հեռուստատեսության հանրաճանաչության վերելք ու անկում (2010-2014)։
• 2010-ական թվականների սկզբին անօդաչու թռչող սարքերի քաղաքացիական ռոբոտներն սկսել են հանրաճանաչություն ձեռք բերել։ 2010 թվականին ԱՄՆ քաղաքացիական ավիացիայի դաշնային կառավարությունը սխալմամբ ենթադրել էր, որ մինչ 2020 թվականը խաղաղ նպատակներով կօգտագործվի շուրջ 15 000 դրոն։ 2016 թվականին դաշնային կառավարության համանման կանխատեսումով այս թվաքանակն աճել է՝ հասնելով 550 000-ի։ Ըստ 2014 թվականին թողարկված «Business Insider» ընկերության կանխատեսման՝ քաղաքացիական անօդաչու թռչող սարքերի շուկան գնահատվել է 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, բայց երկու տարի անց այս գնահատումը գերազանցել է 12 միլիարդ դոլարը^[30]։

Մշակույթ

Համացանց

• Համաշխարհային մշակույթի կենտրոնը վերջնականապես դարձել է ինտերնետը։ Հայտնվել և ինտերնետի լսարանն են նվաճել բլոգերները, տեսաբլոգերները, սթրիմերները։ Համացանցային մեմերը դարձել են համաշխարհային մշակույթի կարևոր մասը։
• Շփման և քննարկման համար ամենատարածված հարթակները սոցիալական ցանցերն են, օրինակ` ֆեյսբուք, թվիթթեր, ՎԿ։ Ստեղծվել են նոր հանրաճանաչ կայքեր` Ինստագրամ (2010), Pinterest (2010), Twitch (2011):

Կինո և հեռուստատեսություն

2010-ական թվականների ամենատարածված հեռուստասերիալներից մեկի` «Գահերի խաղի» գահի մակետը

• Հոլիվուդում շարունակվում են սուպերհերոսական ֆիլմերի, կոմիքսների էկրանավորման և կինոսրահների բումը, օրինակ` «Marvel»-ը և «DC»-ն<sup>[31]</sup>։ 2010-ական թվականներին սուպերհերոսական ժանրն առավել հանրաճանաչ և շահութաբեր էր<sup>[32][33]</sup>։
• «Ավատար» ֆիլմի (2009) հաջողությունից հետո 3D-կինեմատոգրաֆիայի ծաղկում<sup>[31]</sup>։
• Ուոլթ Դիսնեյ ընկերությունը գնել է «Lucasfilm» ստուդիան։ Նկարահանվում են նոր ֆանտաստիկ ֆիլմեր` «Աստղային պատերազմներ». դրանցից առաջինը՝ «Ուժի արթնացումը», ամբողջ պատմության ընթացքում եկամտի առումով դառնում է երրորդը։
• Տեղի է ունեցել Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքինի «Հոբիթ կամ գնալն ու գալը» գրքի էկրանավորումը` կինոնկարի եռերգության տեսքով, յուրաքանչյուր կինոնկար վարձույթում հավաքել է մոտ մեկ միլիարդ դոլար։
• Մուլտիպլիկացիայում շարունակվում է համակարգչային անիմացիայի հեգեմոնիան։ Համակարգչային մուլտֆիլմներ «Սառցե սիրտը», «Մինիոնները», «Կենդանապոլիսը» և «Փնտրելով Դորիին»-ը վարձույթում հավաքել են ավելի քան մեկ միլիարդ դոլար։ Համեմատաբար առավել հաջող ստուդիաներ են Դիսնեյը և նրա բաժնեմաս Պիքսարը։
• Թողարկվել է «Գահերի խաղը» հեռուստասերիալը (2011 թվականից), որը պատմության մեջ ամենահաջող հեռուստասերիալներից մեկն է։
• Նեթֆլիքսը, «Hulu»-ն, Ամազոնը և այլ վիդեո ինտերնետ ծառայություններ հարցմամբ դարձել են եթերային հեռուստաալիքների լուրջ մրցակիցներ։
• Տեղի են ունեցել ռասիզմի, սեքսիզմի կամ սեռական ոտնձգությունների մեջ հայտնի անձանց և ամերիկյան կինոակադեմիայի մեղադրանքների հետ կապված բազմաթիվ սկանդալներ (Տես #MeToo):
• Տասնամյակի կարևոր ռեժիսորներն են Քրիստոֆեր Նոլանը, Գիլյերմո դել Տորոն, Դենի Վիլնյովը, Ալեխանդրո Գոնսալես Ինյարիտուն։
• 2013 թվականին թողարկվել է այդ թվականի ամենաբարձր վարձատրված մուլտֆիլմը՝ «Սառցե սիրտը»։
• 2019-ին Վրիժառուները։ Վերջնախաղ-ը դարձավ ամենաբարձր եկամուտ ստացած կինոնկարը ՝ վաստակելով 2,798 միլիարդ դոլար ՝ գերազանցելով 2009 թվականի Ավատար կինոնկարը։

Վիդեոխաղեր

• Այս տասնամյակի հայտնի վիդեոխաղերը ներառում են Grand Theft Auto V, Fortnite, PlayerUnknown’s Battlegrounds, Overwatch։
• Ստեղծվել են առևտրային վիրտուալ իրականության սարքեր և խաղեր նրանց համար։
• Խաղերի ոլորտի եկամուտներն արագընթաց կերպով աճել են և արդեն իսկ չափաքանակով համեմատելի դարձել կինոյի և սպորտի ոլորտների հետ^[34][35]։
• Աճել է կիբեռսպորտի հանրաճանաչությունն ու եկամտաբերությունը։
• Բջջային սարքերի համար լայն տարածում են գտել խաղերը։
• Խաղային արդյունաբերությունում եղել են գեյմերգրեյթներ և հասարակական-քաղաքական այլ սկանդալներ։
• Թողարկվեցին մի քանի նոր վիդեոխաղերի համակարգեր, ինչպիսիք են PlayStation 4, Xbox One, Wii U, Nintendo Switch և Nintendo 3DS։
• 2019 թվականին Minecraft-ը դարձավ բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող տեսախաղը։

Երաժշտություն

Համաշխարհային երաժշտության մեջ գերակշռել են հիփ հոփը և դաբստեպը։ Առաջացել են նոր ժանրեր՝ քլաուդ-ռեփ, վիչ-հաուս, վեյփորվեյվ։ «Gangnam Style» տեսահոլովակի թողարկումից հետո Քեյ փոփը մեծ ուշադրություն է գրավել (2012)։ Սինթվեյվ ժանրի ծաղկումը պայմանավորված է 1980-ական թվականների երաժշտության և էսթետիկայի հանրաճանաչությամբ։

Մոդա

Հիփսթերյան ոճով հագնված տղամարդ

• Աճել է հիփսթերների ենթամշակույթն ու ոճը, այնուհետև նվազել է հանրաճանաչությունը^[36][37][38]։

Գրականություն և մամուլ

Տպագիր մամուլը և թղթե գրքերը ճգնաժամի մեջ են, տպագրության նկատմամբ հետաքրքրությունը նվազել է^[39]։ Տպաքանակները կրճատվել են, զանգվածային հրատարակումները հրապարակվում են ինտերնետում^[40][41][42]։ Ընթերցարաններում տարածվում են էլեկտրոնային գրքերը։

Ճարտարապետություն

• Արաբական Միացյալ Էմիրություններում կառուցվել է 828 մետրանոց Բուրջ Խալիֆա երկնաքերը (2010), որը տվյալ պահին ամենաբարձրն է աշխարհում։

Սպորտ

2010-ական թվականների ամենահաջողակ ֆուտբոլիստը` Լիոնել Մեսսին

• 2010 թվական
  • Հունիսի 11 - հուլիսի 11՝ Ֆուտբոլի աշխարհի 19-րդ առաջնություն Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում։ Չեմպիոն է դարձել Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը։
  • Փետրվարի 12 - 28՝ 21-րդ Ձմեռային օլիմպիական խաղեր Կանադայի Վանկուվեր քաղաքում։
• 2011 թվական
  • Սեպտեմբերի 9 - հոկտեմբերի 23՝ Ռեգբիի աշխարհի առաջնություն Նոր Զելանդիայում։
• 2012 թվական
  • Հուլիսի 27 - օգոստոսի 12՝ 30-րդ Ամառային օլիմպիական խաղեր Մեծ Բրիտանիայի մայրաքաղաք Լոնդոնում։
• 2014 թվական
  • Փետրվարի 7 - 23՝ 22-րդ Ձմեռային օլիմպիական խաղեր Ռուսաստանի Սոչի քաղաքում^[43]։
  • Մայիսի 9 - 25՝ Տափողակով հոկեյի աշխարհի 78-րդ առաջնություն Բելառուսի Մինսկ քաղաքում^[44]։
  • Հունիսի 12 - հուլիսի 13՝ Ֆուտբոլի աշխարհի 20-րդ առաջնություն Բրազիլիայում^[45]։ Չեմպիոն է դարձել Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը։
• 2015 թվական
  • Հունիսի 12 - 28՝ Եվրոպական առաջին խաղեր Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքուում։
  • Կոռուպցիոն սկանդալ ՖԻՖԱ-յում (2015)
  • Սեպտեմբերի 18 - հոկտեմբերի 31՝ Ռեգբիի աշխարհի առաջնություն Անգլիայում և Ուելսում^[46]։
• 2016 թվական
  • Հունիսի 10 - հուլիսի 10՝ Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն Ֆրանսիայում^[47]։
  • Օգոստոսի 5 - 18՝ 31-րդ Ամառային օլիմպիական խաղեր Բրազիլիայի Ռիո դե Ժանեյրո քաղաքում^[48]։
• 2018 թվական
  • Փետրվարի 9 - 25՝ 23-րդ Ձմեռային օլիմպիական խաղեր Հարավային Կորեայի Փհենչհան գավառում։
  • Հունիսի 14 - հուլիսի 15՝ Ֆուտբոլի աշխարհի 21-րդ առաջնություն Ռուսաստանում։ Չեմպիոն է դարձել Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը։
• 2019 թվական
• Հունիսի 21 - 30՝ Եվրոպական երկրորդ խաղեր Բելառուսի Մինսկ քաղաքում։
• Սեպտեմբերի 20 - նոյեմբերի 2՝ Ռեգբիի աշխարհի առաջնություն Ճապոնիայում։

Տես նաև

2010-ականներ