Brasil

Ti Brasil /brəˈzɪl/ (dengngen) (Portuges: Brasil, IPA: [bɾaˈziw]), wenno opisial a makunkuna a Pederatibo a Republika ti Brasil^[8](Portuges: República Federativa do Brasil, dengngen ), ket isu ti kadakkelan a pagilian idiay Abagatan nga Amerika. Isu ti maikalima a kadakkelan a pagilian iti lubong, babaen ti heographika a kalawa ken babaen ti populasion nga addaan iti sumurok a 192 riwriw a tattao.^[9][10] Isu laeng daytoy ti agsasao ti Portugés iti Kaamerikaan ken ti kadakkelan a lusópona a pagilian iti lubong.^[9]

Pederatibo a Republika ti Brasil República Federativa do Brasil (iti Portuges)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: "Ordem e Progresso" (iti Portuges) (Ilokano: "Urnos ken Rang-ay")
Nailian a kanta: Hino Nacional Brasileiro "Nailian a Kanta ti Brasil"
Nailian a selio Selo Nacional do Brasil (iti Portuges) (Ilokano: Nailian a Selio ti Brasil")
Kapitolio	Brasília 15°47′S 47°52′W
Kadakkelan a siudad	São Paulo 23°33′S 46°38′W
Opisial a sasao	Portuges[1]
Grupgrupo ti etniko (2010[2])	47.73% Puraw 43.13% Kayumanggi (Mestiso) 7.61% Nangisit 1.09% Asiano 0.43% Amerindio
Nagan dagiti umili	Brasiliano
Gobierno	Pederal a presidensial a batay-linteg a republika
• Presidente	Jair Bolsonaro (APB)
• Bise Presidente	Hamilton Mourão (PRTB)
• Presidente ti Kamara dagiti Deputado	Arthur Lira (PP)
• Presidente ti Senado	Rodrigo Pacheco (DEM)
• Pangulo ti Hustisia	Luiz Fux
Lehislatura	Nailian a Kongreso
• Akinngato a kamara	Pederal a Senado
• Akinbaba a kamara	Kamara dagiti Deputado
Panakaiwayawayas  from Nagkaykaysa a Pagarian iti Portugal, Brasil ken Algarves
• Naiyebkas	7 Septiembre 1822
• Naibigbigan	29 Agosto 1825
• Republika	15 Nobiembre 1889
• Ti agdama a batay-linteg	5 Oktubre 1988
Kalawa
• Total	8,514,877 km2 (3,287,612 sq mi) (Maika-5)
• Danum (%)	0.65
Populasion
• Karkulo idi 2011[3]	192,376,496
• Senso idi 2010	190,732,694[4] (Maika-5)
• Densidad	22/km2 (57.0/sq mi) (Maika-182)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$3.328 trillion[5] (Maika-8)
• Tunggal maysa a tao	$15,642[5] (Maika-84)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$1.491 trillion[5] (Maika-13)
• Tunggal maysa a tao	$7,010[5] (Maika-87)
Gini (2019)	53.4[6] nangato · Maika-10
HDI (2019)	0.765[7] nangato · Maika-84
Kuarta	Real (R$) (BRL)
Sona ti oras	UTC-2 aginggana ti -4 (BRT)
• Kalgaw (DST)	UTC-2 aginggana ti -4 (BRST)
Pormat ti petsa	aa/bb/tttt (CE)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+55
Kodigo ti ISO 3166	BR
TLD ti internet	.br

Nabeddengan daytoy babaen ti Taaw Atlantiko iti daya, ti Brasil ket adda ti pantar iti 7,491 km (4,655 mi).^[9] Nabeddengan ti amianan babaen ti Venezuela, Guyana, Suriname ken ti Pranses a ballasiw a rehion iti Pranses a Guiana; iti amianan a laud babaen ti Colombia; iti laud babaen ti Bolivia ken Peru; iti abagatan a laud baben ti Ahentina ken Paraguay ken iti abagatan babaen ti Uruguay. Adda dagiti nadumaduma a purpuro manipud kadagiti paset ti teritorio ti Brasil, a kas ti Fernando de Noronha, Rocas Atoll, Purpuro ti Santo Pedro ken Santo Paulo, ken Trindade ken Martim Vaz.^[9] Pagbeddenganna amin dagiti sabsabali anga Abagatan nga Amerika malaksid ti Ecuador ken Chile.

Ti Brasil ket maysa a kolonia idi iti Portugal manipud iti isasanglad ni Pedro Álvares Cabral idi 1500 aginggana idi 1815, a daytoy ket naipangato iti ranggo a pagarian ken ti Nagkaykaysa a Pagarian iti Portugal, Brasil ken ti Algarves ket naporma. Ti kolonia a bedbed ket naburak idi 1808, idi ti kapitolio iti Portuges a kolonial nga imperio ken naisubli manipud iti Lisbon iti Rio de Janeiro, kalpasan a rinaut ni Napoleon ti Portugal.^[11] Ti panakawaya ket nagun-od idi 1822 idi naporma iti Imperio iti Brasil, ti maysa a unitario nga estado a tinurayan ti maysa a batay-linteg a monarkia ken maysa a parlamentario a sistema. Daytoy a pagilian ket nagbalin a presidential a republika idi 1889, idi adda maysa a milisia a kudeta a nagiproklama ti Republika, uray no ti bikameral a lehislatura, a natawtawagan tattaan a ti Kongreso, ket napetsaan idi napasingkedan iti immuna a batay-linteg idi 1824.^[11] Ti agdama a Batay-linteg, a naipannurotan idi 1988, ket mangipalpalawag ti Brsil a kas maysa a Pederal Republika.^[12] Ti Pederasion ket naporma babaen ti kappon iti Pederal a Distrito, dagiti 26 nga Estado, ken dagiti 5,564 Munisipalidad.^[12][13]

Ti Ekonomia iti Brasil ket isu ti maikanem iti lubong babaen ti nominal GDP ken ti maikapito babaen ti Pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang (manipud idi 2011).^[14][15] Ti Brasil ket maysa kadagiti kapardasan a dumakdakkel a kangrunaan nga ekonomia ti lubong. Dagiti panagreporma ti ekonomia ket nakaited iti daytoy a pagilian ti baro nga internasional a panakabigbigan.^[16] Ti Brasil ket maysa a nagipatakder a kameng iti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ti G20, CPLP, Kappon ti Latin, ti Organisasion dagiti Ibero-Amerikano nga Estado, ti Organisasion dagiti Amerikano nga Estado, Mercosul ken ti Kappon dagiti Pagilian ti Abagatan nga Amerika, ken maysa kadagiti BRIC a pagilian. Ti Brasil ket maysa pay kadagiti 17 a Megadiberso a pagpagilian, a pagtaengan dagiti naidumaduma a kaatapan, masna a katutubo, ken nawatiwat a masna a rekurso kadagiti nadumaduma a nasalakniban a luglugar iti Brasil.^[9]