ចៅជេន

ចៅជេន (ភូមា: စောဇိတ်, បញ្ចេញសំឡេង [sɔ́ zeiʔ]; ១៣០៣–១៣៣០) គឺជាមហាក្សត្រទីបួននៃហង្សាវត្តីបាគូចាប់ពីឆ្នាំ១៣២៣ ដល់ ១៣៣០។ ជាព្រះភាគិនេយ្យមួយអង្គនៃក្សត្រស្ថាបនិកនគរ ព្រះបាទហ្វារ្យូ ចៅជេនបានសោយរាជ្យបន្តពីព្រះភាតារបស់ទ្រង់ ចៅអ នៅខែកញ្ញា ១៣២៣។ ព្រះអង្គបានបាត់បង់ទឹកដីភាគខាងត្បូងនៃឆ្នេរតនាវស្រីទៅឱ្យអធិចៅសុខោទ័យដែលជាអធិចៅមានតែនាមរបស់នគរទ្រង់ និងបានរិះរកវិធីដើម្បីពង្រីកទឹកដីរបស់ព្រះអង្គលាតសន្ធឹងទៅទិសខាងជើង។ ទ្រង់បានសុគតនៅក្នុងសមរភូមិនៅពេលព្រះអង្គឡោមព័ទ្ធប្រមុំ (ព្យ៉ាយ)។

ចៅជេន စောဇိတ်
ក្សត្រនៃហង្សាវត្តី
រជ្ជកាល	ខែកញ្ញា ១៣២៣[១] – រ. ខែមេសា ១៣៣០
អង្គមុន	ចៅអ
អង្គក្រោយ	ជេនបុន
ប្រសូត	២ មិថុនា ១៣០៣ ថ្ងៃអាទិត្យ ៤ រោជ ខែណាយ៉ុន មី.ស. ៦៦៥[២]
សុគត	រ. ខែមេសា ១៣៣០ (២៦ វស្សា) រ. ខែកាសុន មី.ស. ៦៩២[កំណត់ ១]
ជាយា	ចន្ទាមិនលុ ព្រះនាងនៃសុខោទ័យ
រាជបច្ឆាញាតិ	មិនលិន្កា មហាទេវី ពញាឧ ប្យ៉ាត្តាបា លោកពញា
វង្ស	ហ្វារ្យូ
បិតា	មិនពល
មាតា	នីអ៊ូយ៉ាញ
សាសនា	ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ

រជ្ជកាល

ចៅជេនបានរើរាជធានីពីមុំហ៍ទៅបាគូ (បាហ្គោ) នៅខាងជើង បន្សល់ទុកឱ្យមុំហ៍នូវយោធភូមិមួយកងពលដ៏ខ្លាំងក្លា។ វាមិនច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ថាការរើរាជធានីនេះត្រូវបានធ្វើឡើងយ៉ាងតក់កោហលដោយសារតែមានការកាន់កាប់ឡើងវិញនូវឆ្នេរតនាវស្រីរបស់អធិចៅសុខោទ័យរបស់ទ្រង់ រឺ ក៏យ៉ាងណានោះទេ។ (ក្នុងភាពខុសប្លែកគ្នានេះ ព្រះភាតារបស់ទ្រង់ ចៅអ ដែលបានរៀបអភិសេកជាមួយបុត្រីនៃក្សត្រសុខោទ័យ យ៉ាងណាក្ដីក៏បានកាន់កាប់ឆ្នេរទាំងនេះចុះមកដល់ទីក្រុងតនាវស្រីដែរ។) ព្រំសីមាភាគខាងត្បូងរបស់ព្រះចៅជេនប្រហែលជាមិនហួសឆ្ងាយពីម៉ុតម្ល៉ឹមឡើយ (ម៉ៅឡាម្រូង)។^[៣]

នៅបាគូ ចៅជេនបានពង្រឹងការកាន់កាប់របស់ទ្រង់លើដីសណ្ដឥរាវតី និងបានរិះរកវិធីដើម្បីពង្រីកខ្លួនទៅភាគខាងជើងចូលទៅភូមាលើ។ ព្រះអង្គបានសុគតទៅដោយមិនបានសំរេចបំណង។ នៅឆ្នាំ១៣៣០ ព្រះអង្គបានវាយប្រហារប្រមុំ ទីក្រុងតាំងនៅត្រង់កន្លែងយុទ្ធសាស្ត្រ ហើយផុសខ្លួនឡើងស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់ពីស្ដេចឯករាជ្យមួយអង្គ ជាមួយកងទ័ព និងកងសំពៅតូចៗដ៏ច្រើន។ ព្រះអង្គ ទ្រង់បានសុគតក្នុងសមរភូមិ ហើយកងទ័ពរបស់ទ្រង់ត្រូវទទួលរងការបរាជ័យ។

ព្រះរាជសាវតារ

ដូចនឹងក្សត្រអង្គមុនទ្រង់ដែរ ចៅជេន ទ្រង់ក៏មានដើមកំណើតឝាន និងមនដូចគ្នា។^[៤] (ទ្រង់ក៏យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានសែលោហិតឝានខ្លះដែរ ដូចជាព្រះមាតាទ្រង់ នីអ៊ូយ៉ាញ ព្រះភគិនីនៃព្រះបាទហ្វារ្យូដែលមានឈាមឝានពាក់កណ្ដាល។ ភាគនៃព្រះនាមរបស់ទ្រង់ ចៅ ជាព្រះយសរបស់ឝាន សៅ។)

នៅពេលទ្រង់បានក្លាយជាមហាក្សត្រ ចៅជេនទ្រង់បានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះភគិនីអយ្យកាមួយមុនដំបូងចន្ទាមិនលុ ដែលជាបុត្រីនៃព្រះបាទឃុនល ហើយបានយកព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះភាតាទ្រង់ជាមហេសី គឺជាបុត្រីនៃស្ដេចសុខោទ័យ។ ទ្រង់យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានបុត្រាតែបួនអង្គ (ពញាឧ មិនលិន្កា ប្យ៉ាត្តាបា និង លោកពញា) ហើយនិងបុត្រីមួយអង្គ មហាទេវី។

កំណត់