Arasce

cumüna ligüre From Wikipedia, the free encyclopedia

Arascemap
Remove ads

Arasce[n. 2] (senti[info][n. 3], Ar̂asce in arascin[n. 4], Alassio in italian) o l'é un commun ligure de 10.083 abitanti[1] da provinsa de Saña. Çittæ da Rivea de Ponente, a s'avansa in sciô gorfo astreito fra i doî promontöi do Cou de Meie e do Cou de Santa Croxe ch'o bagna a seu ciazza avvoxâ d'æña fiña. Verso à tæra a l'é tutta serrâ da monti, donde, in scê seu rive, se treuva e træ fraçioin arasciñe de Caso, Meuio e Sorva[16][17].

ZE
Sta pagina a l'é scrita in zeneise, segondo a grafia unitäia
Fæti in brêve Arasce commun, Localizaçión ...

E origine d'Arasce no son goæi ciæe; a tradiçion a ê liga a-a lezzendia de l'Adelasia e de l'Aliamme ma, con ciù probabilitæ, ne vëgnan da-i benedettin da Gallinæa, sciben che gh'é de testimonianse de frequentaçion a-o manco romaña de l'area, co-o castrum in sciô Tirasso e o tranxito da Via Julia Augusta. Vendua do 1303 a-o Commun d'Arbenga, a l'é restâ sott'a-o seu contròllo fin a-o Çinqueçento, quande, do 1540, a l'é fæta sede de poistæ da-o Senato da Repubrica de Zena. Donca, inti secoli apreuvo, Arasce a l'é stæta toccâ da fæti scompartii con l'istöia ligure, fin à comensâ, de l'Euttoçento, un importante desviluppo turistico, ch'o l'à fæta vegnî uña de destinaçioin ciù avvoxæ da Rivea intrega[16][17].

De fæti, levou o pöco d'attivitæ agricola ch'o gh'é ancon, l'economia arasciña da giornâ d'ancheu a gh'à e seu base pròpio in sciô turiximo: in azzonta a-a seu ciazza avvoxâ, i atri ponti d'interesse en a coscì dita miägetta, e seu gexe, specce a grande collegiâ de Sant'Ambreuxo, e architettue inandiæ da-a stòrica communitæ ingleise e o seu carroggio prinçipâ, consciderou o çentro commerçiâ à l'averto ciù longo d'Euröpa[16][17].

Remove ads

Geografia

Territöio

Thumb
Mappa do Gorfo d'Arasce

O commun d'Arasce o s'avansa in sciô Mâ Ligure, inta parte da Rivea de Ponente ch'a l'é compreisa tra i doî promontöi de Ponta Çippo, conosciua comme o Cou de Vain ascì, e da Ponta de Pòrto Sarvo. Dapeu, gh'é ancon o Cou de Santa Croxe, ch'o spartisce inte doe parte a còsta arasciña. A-o nòrd-est do cou gh'é a region di Monti, inte l'atra direçion, pròpio à partî da-o Cou de Santa Croxe, se desviluppa in cangio tutto l'erco de colliñe ch'o særa o ciù tanto do territöio do commun e ch'o finisce in corrispondensa da Ponta de Pòrto Sarvo[18]. Pe de ciù, co-a fraçion de Caso, o territöio arascin o s'estende pe de bande de là do spartiægua ascì, inta vallâ do sciumme Lerron.

Pe-i bricchi, quelli into territöio do commun d'Arasce forman unna cadeña à erco tutta in gio a-a çitæ: partindo da-o Cou de Santa Croxe p'arrivâ a-o Pòrto Sarvo s'intoppa, inte l'ordine, into Monte Bignon (523 m), o Monte Castellâ (508 m), o Monte Pisciavin ò Ponta de Veasco (596 m), o Monte Tirasso (587 m), o Bricco Arpixella (384 m) e o Peuzo Brea (370 m)[19][20].

L'idrografia da region a se compoñe de ben ben de rien piccin, ch'en steti pe-o ciù tombinæ inte aree urbañe. Into detaggio, da ponente à levante, i rianetti ciù importanti che se caccian into Mâ Ligure son: o Rian de Sære, o Rian Caodi, o Rian Tienna (ch'o l'é o ciù esteiso), o Rian Cardellin, o Rian Parmê, o Rian Tortoa, o Rian Cascian, o Rian Giairin, o Rian Bracchetto e o Rian Barabia[21][22].

Ciazze

Thumb
A ciazza d'Arasce

A còsta d'Arasce, pe-a parte compreisa tra Pòrto Sarvo e o Cou de Santa Croxe, a se spanze pe 3.700 metri pöcassæ e, de sti chì, pe tòsto trei chilòmetri gh'é unna gran ciazza d'æña fiña de carcâ e scilicæ. A ciazza a s'é posciua desviluppâ pe-a proteçion garantia da-o Cou de Meie e pe un orientamento da còsta ch'o â mette à l'assosto da-i venti prevalenti. Inte st'area chì se caccian eutto rianelli in mâ, co-o ciù longo ch'o no passa i trei chilòmetri e mezo, segno che i materiali rebellæ da sti rien no son goæi[23][24]. Pe de ciù, gh'é de ciazze ciù picciñe à levante do Cou de Santa Croxe, fiña a-o confin con Arbenga, che pe contra s'en formæ co-i materiali cacciæ in mâ da-o sciumme Çenta[18].

L'æña da ciazza d'Arasce, de cô grixo-gianco[25], a l'é formâ sorvetutto da quarso e scilicæ, che rappresentan ciù ò meno o 76% do materiale; o resto o l'é pe-o ciù formou da di compòsti de carcâ. O contegnuo de pua o l'é estremamente limitou, con l'analixi granulometrica do seu ch'a fa vedde unna prevalensa di granuli con un diametro de 0,177 mm, che contan pe-o 75,61% do totale[26].

L'æña da ciazza a no l'arriva solo da-i detriti di rien d'Arasce ma ascì da-e parte de Laigueggia, à seu votta infruensæ da-e alluvioin do sciumme Merola, da l'eroxon di scheuggi sott'ægua e da ligge e atri movimenti inte l'area do Cou de Meie. À tutte e mainee, i studdi an misso in luxe unna cheita into contributo apportou da-e ròcche sotta a-o mâ, con l'eroxon ch'a l'à asccianou e formaçioin d'arenäia de donde arrivava ben ben de sedimenti. Atri limiti a-a fornitua d'æña ne vëgnan da-a construçion do pòrto d'Andeua e da-a scistemaçion do letto do sciumme Merola, ch'an respettivamente trattegnuo e ammermou o traspòrto d'æña verso Arasce[18][27].

Borghi e fraçioin

Thumb
Mappa de suddivixoin d'Arasce

Into statuto do commun d'Arasce l'é reconosciuo e træ fraçioin stòriche de[2][28]:

  • Caso (Cosu in arascin): de là do spartiægua, inta vallâ do Lerron, o l'é formou da-e doe contræ di Grolleri e di Ramassi. Gh'é unna gexa intitolâ à San Bertomê.
  • Meuio (Möiu in arascin): in scê coliñe à ponente do çentro e commun pe conto seu a-i tempi di françeixi, o l'é compreiso inta paròcchia de San Bastian.
  • Sorva (Surva in arascin): in scê rive de d'ato a-a Cheuscia, poxiçion ch'a gh'à dæto o nomme, spartio inte træ contræ e sotta a-a paròcchia da Santiscima Nonçiâ.

Pe de ciù, a çittæ d'Arasce in senso streito a l'é spartia, levou o seu cheu, inti borghi de Barusso (Barüssu), do Passo (U Passu), da Cheuscia (A Cöscia) e de Castello (Casté ò Castè[29]).

Confin

O commun d'Arasce o gh'à di confin con quelli d'Arbenga a-a tramontaña, de Villaneuva à ponente, d'Andeua à sud-òvest e de Laigueggia à mëzogiorno[2].

Climma

O climma d'Arasce o l'é mediterraneo, cado d'estæ e pe-o sòlito no goæi freido manco d'inverno, con de tempiatue che de ræo finiscian de sotta a-o zero. Pe de ciù, graçie a-a presensa da çenta de colliñe d'in gio a-a çittæ, o territöio d'Arasce o l'é ben protetto da-i venti freidi da-a tramontaña, fæto ch'o pòrta a un microclimma ciù cado de aree d'in gio e che, da-o secolo XIX, o l'é stæto a raxon de fortuñe d'Arasce comme destinaçion turistica e balneare[30][31][32], coscì comme staçion sanitäia apprexâ pe-a seu qualitæ de l'äia[33][34][35].

In Arasce, segondo i dæti arrecuggeiti pe-o periodo 1961-2010, ceuve de media 743,8 mm d'ægua à l'anno, con l'ötunno ch'o l'é a saxon ciù umea e luggio che in cangio o l'é o meise ciù secco[36]. De fæti, tra ötunno e inverno cazze ciù ò meno o 62% de l'ægua d'un anno, pe de sòlito conçentrâ inte de brusche rammæ[19]. Se peuan attrovâ de differense tra a còsta e e çimme ciù erte do commun, donde peu accapitâ fiña quarche nevadda, ben ben ciù ræa à valle, donde de sòlito cazze solo che do gamisto. I venti ciù commun son o mëzogiorno tra mazzo e settembre e a tramontaña into resto de l'anno, con unna velocitæ media à l'anno de 3,7 m/s[37].

Into detaggio, i dæti mesuæ da-a staçion meteorològica d'Arasce pe-o periodo 1961-1990 an rilevou e condiçioin climatiche mostræ inta tabella chì apreuvo[37]:

Ciù informaçioìn Meixi, Saxoin ...
Remove ads

Istöia

Origine do nomme

A primma mençion do topònimo arascin a l'é contegnua inte un papê arbenganeise do 1123, donde gh'é a forma Alaxe, ciutòsto scimile a-o topònimo ligure d'ancheu ch'o cangia giusto da clascica rotacisaçion de -l-. À ògni mòddo, in sce l'origine do nomme no gh'é unna sola teoria, e co-o tempo gh'é stæto ben ben de propòste. Into passou a ciù scompartia a l'ea quella ch'a ligava o nomme d'Arasce a-a lezzendia da seu fondaçion da parte d'Adelasia, teoria za criticâ de l'Euttoçento ma che in parte a se semeggia a-a propòsta d'etimologia fæta da-o Lamboglia. Lê o l'à de fæti teorizzou unn'origine da-o nomme femenin Adalaxia ò Alaxia, modificaçion do longobardo Adalahis che a l'à dæto origine a-o nomme Adelaide ascì. Unna conferma de sta teoria a porriæ vegnî da l'uso attestou de forme scimili comme matronimico ò fòscia za comme topònimo tra i secoli XI e XII, pe exempio co-e mençioin de un tâ Gandulfus de Adalaxia do 1098 ò Gandulfus Alaxie de Albingana e Gandulfus Adalaxie do 1191[38][39].

Pe de ciù, scicomme no l'é conosciuo o momento do passaggio di driti feodali in sciâ region a-i benedettin, ch'en stæti i amministratoî de ste bande a-o manco tra i secoli XI e XIII, porriæ ëse che sta conceçion a vëgne fiña da-a marcheisa Adelaide de Susa, che de fæti, do 1036, a gh'aiva unna curte regia in Arbenga. In sciâ fin, o passaggio do topònimo a-o mascolin o l'é registrou gròsso mòddo da-o secolo XIII[39]. Pe contra, tra e propòste stòriche, pe conto do Gallo o nomme d'Arasce o vegniæ da quello, za registrou inte di papê do bello antighi, de Castel Tirazzo, ch'o se saiæ mesciou insemme a-e gente quande an fæto stramuo da-a colliña ch'a gh'à ancon o nomme de Casté a-o neuvo paise in riva a-o mâ, dito à l'imprinçipio Tirazzo e dapeu vegnuo "rasso", e donca "à rasso"[40].

À ògni mòddo, o nomme d'Arasce o l'é stæto registrou inti secoli inte mai tante mainee differenti: pe exempio, tra e segue mençioin da çittæ, gh'é Alaxe[n. 5], Alascio[n. 6], Alaxium/Alaxii[n. 7], Arasi[n. 8], Arassi[n. 9], Arassa[n. 10], Roche[n. 11] e Alassio[n. 12].

Percorso stòrico

Thumb
A mappa d'Arasce inte Jl dominio della Serenissima Republica de Genova in terraferma‎ do cartògrafo zeneise Mattê Vinzon, 1773

In Arasce, inte l'etæ romaña, no gh'ea de vëi insediamenti, co-a region ch'a l'ea compreisa inta giurisdiçion do pagus da çittæ de Albingaunum. I primmi abitanti conosciui son stæti i Liguri Ingauni, che probabilmente s'en refugiæ in Arasce a-o momento de l'attacco roman a-a Ciaña, anando a stâ in sciâ colliña do Castè ò Castlè[42]. Unna lezzendia do pòsto a l'attribuisce a fondaçion d'Arasce à l'Adelasia, figgia de l'Imperatô Otton I, e a-o seu galante Aliamme, figgio d'un re. I doî innamoæ, pe-a seu relaçion contrastâ, aviæn trovou d'assosto in Liguria, in sciô Monte Tirasso, donde l'Adelasia a fonda un paise ciammou Alaxia che, ciù tardi, o saiæ vegnuo Arasce[43].

Do secolo IX, de gente s'en stabilie in mòddo ciù stabile inte l'area: e primme mençioin d'Arasce remontan a-o secolo XII, ma inte quello de primma gh'é za di referimenti à un tâ Gandorfo "de Adalaxia". De fæti, l'é inte sto periodo che e famigge di paixi d'in gio an comensou à chinâ verso à còsta, co-a fondaçion do Burgum Alaxi e da primma gexa dedicâ à Sant'Ambreuxo. Do Trexento, Arasce a l'ea sotta o contròllo di moneghi benedettin da Gallinæa; à tutte e mainee, do 1303, l'abbou Zane do Dian o l'à venduo e propietæ e i driti de l'ordine in sciâ region a-o Commun d'Arbenga[44][45].

Do Çinqueçento a çittæ a l'ea de spesso menassâ da-a pirataia e s'é donca construto de gaggiarde miage de defeisa con di bastioin e de tore; de longo inte sto secolo Arasce a vëgne do tutto indipendente da-o Commun d'Arbenga scicomme, da-o 1540, a Repubrica de Zena a â fa sede de poistæ pe conto seu[16][46]. Into periodo do Napolion, Arasce a l'à conosciuo di cangiamenti scignificativi, compreiso a missa à neuvo de seu infrastruttue e a redaçion do neuvo Registro di Terren, ch'o l'à permisso unna megio amministraçion de propietæ e de vivagne do pòsto[47].

L'Euttoçento o l'à rappresentou un momento de trasformaçion pe Arasce, co-o comenso do turiximo internaçionale. A gran cresciansa econòmica a l'é stæta façilitâ da l'avertua, do 1872, da ferrovia Zena-Ventemiggia e da l'arrivo de ricche famigge ingleixi, ch'an contribuio a-o desviluppo de l'ospitalitæ turistica. De longo inte l'Euttoçento a çittæ a l'é vegnua un importante çentro de coltua ascì, con ben ben de eventi e de iniçiative ch'attiravan di vixitatoî da l'Euröpa intrega[48].

Do Neuveçento, Arasce a l'à consolidou a seu reputaçion comme destinaçion de conto in sciô mâ. Into periodo fascista l'é stæto inandiou ò megioou de infrastruttue, mascime stradde, edifiçi pubrichi e pòsti pe-i villezzanti. A çittæ a l'à patio di danni inta Segonda Guæra Mondiâ, che però en stæti arrangiæ a-a spedia a-a fin do conflitto, fæto ch'o l'à permisso à Arasce de piggiâ torna a seu famma[48].

O dòppo guæra o l'à segnou o comenso d'unn'etæ de grande desviluppo pe-a çittæ, con un numero crescente de turisti internaçionali attræti da-e seu bellesse e da-i seu allögi. Inti anni '50 l'é stæto realisou a Miägetta d'Arasce, ch'a l'é vegnua un di scimboli da çittæ. Co-o boom econòmico di anni Sciuscianta e Settanta, Arasce a l'é anæta avanti à tiâ di vixitatoî da tutto o mondo e à consolidâ a seu poxiçion comme uña de destinaçioin turistiche ciù avvoxæ da Rivea[48].

Scimboli

Stemma

O stemma do commun d'Arasce o gh'à o blazon chì apreuvo, coscì comme descrito into D.P.R. do 15 de luggio 1983[49][n. 13]:

(IT)

«D'azzurro, alla torre di rosso, murata di nero, merlata di cinque alla guelfa, alla donna coronata d'oro e vestita di ermellino, con il colletto di rosso, nascente dalla torre, impugnante con la mano destra uno scettro gigliato, posto in banda, d'oro. Ornamenti esteriori da Comune[n. 14]»

A dònna raffiguâ in sciô stemma a l'é l'Adelasia, figgia de l'Otton I de Sassonia e fondatoa da çittæ d'Arasce insemme a-o seu galante Aliamme segondo e lezzendia arasciña mensonâ de d'ato; a construçion de donde spæga a figua d'Adelasia a l'é a Tore de Veasco. A ciù antiga rafiguaçion conosciua do stemma çittadin a l'é quella tenzua in sciô parapeto da cantoia da gexa da Madonna de Graçie a-o Castello[50], fæta do 1771[51]. Into corso di anni o stemma d'Arasce o l'é stæto rapresentou inte di mòddi un pitin despægi, pe exempio iscrito inte un scartòccio, con Adelasia da-i cavelli biondi ò neigri e mostrâ de profî ò in maestræ, ò sæ de fronte[52]. Inti anni do regimme fascista, coscì comme pe-i stemmi de tutti i atri commun de l'Italia, in sce quello d'Arasce gh'é stæto azzonto o cappo do littöio[53].

Bandea e confaon

O commun d'Arasce o deuvia doe bandee differenti: a primma, quella offiçiâ, a l'é un sencio drappo spartio inte doe parte, mezo bleu e mezo rosso. À tutte e mainee, inta prattica, l'é deuviou ciù de spesso unn'atra bandea, ch'a l'é unna reproduçion do confaon: de fæti a l'é de longo scompartia inte doe parte bleu e rossa, ma a-o çentro a gh'à o stemma do commun sormontou da-a scrita, cegâ verso o basso, "comune di alassio".

O confaon d'Arasce o s'assemeggia a-a bandea[n. 15] e o gh'à un drappo partio che a-a mancinn-a o l'é de bleu e a-a drita o l'é de rosso. Into çentro ghe sta o stemma, e sorvia ghe sta a scrita "comune di alassio" curvâ verso l'ato.

Remove ads

Abitanti

Evoluçion demografica

Abitanti censæ[54]

Minoranse foestee

Pe l'ISTAT, a-i 31 de dexembre do 2022, in Arasce ghe stava 1.011 rexidenti foestê[55], coscì spartii pe çittadinansa (solo e prinçipæ)[56].

  1. Romania, 246
  2. Arbania, 133
  3. Egitto, 103
  4. Maròcco, 90
  5. Bangladesh, 79
  1. Ucraiña, 51
  2. Ciña, 36
  3. Germania, 28
  4. Braxî, 28
  5. Ruscia, 18

Cognommi ciù difuxi

I cognommi ciù difuxi in Arasce son Schivo, Nattero, Bogliolo, Gandolfo e Ferrari[57].

Posti de interesse

Architettue religiose

Paròcchia de Sant'Ambreuxo
  • Gexa de Sant'Ambreuxo: a gexa prinçipâ d'Arasce, a gh'à o titolo de collegiâ e a l'é mensonâ pe-a primma votta za do 1169, sciben che a struttua d'ancheu a l'é o resultato da reconstruçion terminâ do 1507 e di interventi apreuvo. A gexa a gh'à unna cianta a baxilica a træ navate, de drento a l'é de gusto baròcco mentre a facciata, arrangiâ de l'Euttoçento, a l'é in stile neorenascimentâ. Tra e euvie chì conservæ, gh'é de teie do Seiçento di pittoî zeneixi Benardo Castello e Zane Andria De Feræ[58].
  • Ötöio de Santa Cattæña: arrembou a-a miagia de manciña da gexa de Sant'Ambreuxo, o l'é stæto commiscionou da-a confraternita de Santa Cattæña de Lisciandria a-a fin di travaggi pe-a neuva parochiale, pe ëse consacrou do 1521. Tra e scurtue conservæ chì, se peu arregordâ unna cascia da procescion de l'Antönio Maia Maraggian e unna statua do Taddê Carlon[59].
  • Gexa da Madonna de Graçie: construçion antiga, fæta do 1226 sott'a-a primma intitolaçion a-a Nascion de Maia, a se treuva inta borgâ do Castello. A l'é a cianta rettangolare, con doe cappelle inte miage da-arente a l'intrâ, e a conserva unna teia do Seiçento ch'a raffigua a Nascion de Maia[51].
  • Gexa da Caitæ: into çentro stòrico, a l'é stæta commiscionâ da-i armatoî arascin e tiâ sciù tra o 1307 e o 1310 comme gexa de l'arente ospiçio pe-i peregrin. De drento a l'é de forma rettangolare, spartia inte træ navate, co-i trei portæ che se treuvan inte uña de miage laterali, scicomme a struttua a se desviluppa in parallello a-a stradda[60].
  • Gexa de Sant'Anna: a gexa de Borgo Barusso, scitoâ de feua de miage, a seu presensa a l'é attestâ a-o manco da-o Çinqueçento. A gh'à unna struttua de forma ellittica e da-o gusto baròcco; tra e euvie chì conservæ gh'é un croxefisso attribuio a l'Antönio Maia Maraggian.
  • Cappella da Madònna de Loreto: construta into secolo XVI, sott'a-a primma intitolaçion da Madònna da Neive, a se treuva a ponente do çentro. A l'é a navata unica, con doe cappelle longo e miage laterali, e a l'é tutta decorâ segondo o gusto baròcco[61].
  • Cappella da Madònna do Vento: nasciua come cappella pe-o villaggio da Costa, ancheu scentou[62], a vëgne realizzâ da-i mainæ arascin ciù ò meno do 1250, ma a l'é construta da cappo do 1491 e in sciâ fin rimanezzâ do Seiçento[63][64].
  • Cappella de San Ròcco: a-o comenso de l'antiga muattea pe Meuio, de d'ato a-a region do Cian, a l'é stæta tiâ sciù do 1253 sott'a-o titolo da Madònna da Consolaçion, cangiou into secolo XVI a San Ròcco. Da-a forma rettangolare, depoî a-a facciata gh'é un pòrtego ch'o l'ea traversou da-a via pe Meuio[65].
  • Gexa de San Bertomê: a gexa da fraçion de Caso, a l'é stæta consacrâ do 1603. A l'é a cianta quadrata, con doe cappelle laterali[66].
  • Santuäio da Madonna da Guardia: in sciâ çimma do Monte Tirasso, o l'é stæto construto do Seiçento in scê roviñe d'un antigo castello, piggiando a seu forma d'ancheu con di travaggi de l'Euttoçento. O gh'à unna cianta a træ navate[67].
Paròcchia de San Vinçenso Ferreri
  • Gexa de San Vinçenso Ferreri: gexa a sud do çentro, avvansâ in sce l'Aurelia, a l'é stæta tiâ sciù inti anni Quaranta a-o pòsto de l'antigo convento di Domenichen, vegnindo paròcchia do 1965. Struttua da-o gusto raçionalista, a gh'à unna cianta a eutto loei e a conserva artæ e euvie da ciù antiga construçion[68].
  • Gexa de San Zane Battista: inta region de Fenairin, a l'é unna construçion moderna, inandiâ do 1988, co-i travaggi ch'en terminæ do 2001. A struttua, de ciumento armou, a l'é spartia inte træ navate[69].
  • Gexa de San Benardo: gexetta in roviña fæta tra o 1614 e o 1620, a se treuva in sciâ cresta tra o Bricco Arpixella e o Peuzo Brea[70].
Paròcchia de l'Inmacolâ
Thumb
A gexa de San Françesco
  • Gexa de San Françesco: gexa di fratti cappuçin e sede da paròcchia de l'Inmacolâ, a se treuva into Borgo da Cheuscia, à levante do çentro. A nasce do 1503 comme ötöio da Madònna do Soccorso, ingrandio à convento do 1593, e do 1882 a passa d'amministraçion a-a diocexi, vegnindo paròcchia do 1972. A struttua, comme da gusto capuçin, a l'é semplice, ricca de decoraçion de legno[71].
  • Ötöio de Sant'Erasmo: de longo scitoou a-a Cheuscia, o seu titolo completo o l'é quello de Sant'Erasmo e da Madònna do Pòpolo. O gh'à unna truttua da-a cianta rettangolare, con un pòrtego depoî à l'intrâ, e o l'é stæto inandiou do 1614 da-i artexen do coalo[72].
Paròcchia de Santa Maia di Angei
Thumb
A gexa de Santa Maia di Angei
  • Gexa de Santa Maia di Angei: gexa amministrâ da-i salesien, a nasce comme convento françescan a-a fin do Quattroçento e a piggia a seu struttua d'ancheu, de gusto gotico, de l'Euttoçento. A se desviluppa sciù træ navate e a conserva de euvie de aotoî comme l'Andria Ansado e o Zane Battista Carlon[73].
Paròcchia de Meuio
Thumb
San Sebastian, a gexa de Meuio
  • Gexa de San Sebastian: a l'é a gexa parocchiale de Meuio, construta do Seiçento a-o pòsto de l'antigo ötöio do paise, ch'o remontava a-o Duxento, e fæta donca paròcchia do 1675. De feua a construçion a l'é de gusto baròcco; de drento, dond'a l'é spartia inte træ navate, da fin do Renascimento[74].
Paròcchia de Sorva
Thumb
A gexa da Nonçiâ de Sorva
  • Gexa da Santissima Nonçiâ: a gexa da paròcchia de Sorva, a l'é stæta tiâ sciù do 1382 e arrangiâ do 1480; a seu struttua d'ancheu a vëgne però da-i interventi do Seiçento[75]. De drento a l'é decorâ con pittue do 1482, descoverte co-i restauri do 1970, che raffiguan de scene do giudiçio universâ[76].
Atre architettue
  • Gexa de Sant'Anna a-i Monti: inta region di Monti, a se treuva in sciô cammin da Via Julia Augusta tra Arbenga e Arasce e a doviæ ëse a gexa ciù antiga do commun. Ligâ a-i benedettin da Gallinæa, a l'é stæta tiâ sciù inte l'Erta Etæ de Mezo, sciben che a struttua d'ancheu a vëgne da-i interventi di secoli apreuvo[77].
  • Gexa da Santa Croxe: in çimma a-o Cou de Santa Croxe, a l'é stæta tiâ sciù do secolo XI da-i moneghi benedettin da Gallinæa comme assosto pe-i peregrin. Depoî a-a facciata gh'é un pòrtego azzonto do Çinqueçento e de drento a l'é decorâ con affreschi da fin de l'Etæ de Mezo[77].
  • Cappella da Stella Maris: a se treuva in scî scheuggi vixin a-o pòrto d'Arasce, donde gh'ea unn'antiga tore de difeisa. Dedicâ a-i mainæ mòrti in mâ, a l'é stæta inöguâ do 1929[78].
  • Monestê de Santa Ciæa: monestê de clarisse, dito de Muneghe Serai, o se treuva inta region do Brevê, dond'o l'é stæto tiou sciù do 1884 pe-o stramuo de moneghe da-a seu antiga sede, ch'a l'ea in corrispondensa do ciù moderno Palaçio do Commun[79].

Architettue çivili

  • Carroggio de Arasce: conosciuo co-o nomme commerçiâ de budello ascì[n. 16], o l'é o carroggio prinçipâ ch'o traversa o çentro d'Arasce, da-o Barusso a ponente a-o Passo a levante. O l'é formou da unna fia de case do Çinqueçento e do Seiçento, con ben ben de buteghe a-o cian terren, tanto da ëse sponsorizzou comme o çentro commerçiâ à l'averto ciù longo d'Euröpa[81][82].
  • Miägetta d'Arasce: l'installaçion artistica ciù avvoxâ da çittæ, tanto da ëse conosciua co-o nommiagio de "Çittæ da Miägetta", a l'é unna miagia addobbâ con ciappelle de çeramica ch'arrecheuggian e firme de personaggi famosi do cine, de l'arte, da coltua e do spòrt. A miägetta a l'é stæta inandiâ do 1953 da-o padron do Cafè Romma, o Mario Berrino, insemme a l'Ernest Hemingway[83].
  • Palaçio Ferrero Ventemiggia: o palaçio di marcheixi Ferrero Ventemiggia, o se treuva into çentro stòrico. O cheu do palaçio o l'é stæto acattou da-a famiggia Ferrero, vegnua d'in Mondovì, tra a fin do Çinqueçento e l'imprinçipio do Seiçento[84][85].
  • Palaçio Scofferi: inandiou do Quattroçento da-a famiggia di Scofferi, originäia de Marseggia e arrivâ in Arasce do 1303. A struttua d'ancheu, ch'a se desviluppa pe trei cien e da-a cianta à "L", a l'é o resultato di travaggi di secoli XVII e XVIII[86].
  • Palaçio Brea: palaçio avansou in sciâ Stradda do Milite Ignöto[87], a-i 14 d'ottobre do 1714 o l'à ospitou a prinçipessa Elisabetta Farnese, in viægio verso à Spagna[88].
  • Palaçio Durante: o l'é un palaçio do Borgo Barusso, fæto do Seiçento ma ch'o l'à patio di gròsci danni into tæramòtto do 1882, vegnindo donca arrangiou do Neuveçento inte seu forme d'ancheu.
  • Palaçio do Commun: sede de l'amministraçion arasciña, o l'é stæto tiou sciù do 1904 a-o pòsto de roviñe do convento de Sant'Andria[89].
  • Villa da Pergola: commiscionâ da-o generale ingleise William Montagu Scott McMurdo, ch'o l'aiva accattou i terren de l'antiga villa di conti da Lengueggia, a l'é stæta inandiâ do 1876, pe passâ ciù avanti a-o Walter Hamilton Dalrymple e a-a famiggia Hambury. A-a giornâ d'ancheu a villa a l'é a sede de un abergo-restorante de luscio, co-o seu famoso giardin ingleise che, arrangiou da-i urtimi propietäi, o l'à guägnou doe votte o titolo de ciù bello d'Italia[90].
  • Villa Brunati: villa de gusto eclettico construta pròpio in sciô Cou Moeña, a l'é stæta commiscionâ inti anni Vinti da l'architetto e antiquäio milaneise Giuseppe Brunati, ch'o n'à cuou a progettaçion ascì. Tra i personaggi ch'an vixitou a villa, vincolâ da-o 1998, se peu arregordâ o Gabriele D'Annunzio e l'Arnoldo Mondadori, amixi e òspiti do Brunati[91].
  • Ecs gexa anglicaña de Stradda Gibb: construçion da-o gusto neogòtico, a l'é stæta commiscionâ da-a communitæ ingleise d'Arasce e averta do 1882, pe ëse slargâ do 1905[92][93].
  • Ecs gexa anglicaña de Stradda Adua: struttua necessäia pe-o crescio da communitæ ingleise, a gh'à un stile ch'o l'é de longo neogòtico e a seu construçion a l'é terminâ do 1927[92].
  • Via Julia Augusta: scito archeològico roman ben ben esteiso, o se spande tra i commun d'Arbenga e d'Arasce e, into territöio arascin, o l'attraversa a region di Monti pe arrivâ fin a-o Cou de Santa Croxe. L'antiga stradda romaña, inandiâ do 13 a.C. pe voentæ de l'Aogusto e in fonçion pe tutta l'Etæ de Mezo fiña inte l'Etæ moderna, a gh'à in scî seu scianchi di monumenti funebri ascì[94]. A-a giornâ d'ancheu a l'é vegnua un di cammin turistichi ciù avvoxæ de sta parte da Rivea[95].

Architetue militari

Thumb
Vista do torrion da Cheuscia
  • Torrion da Cheuscia: conosciuo comme Torrion Sæxin ascì, o l'é unna tore de difeisa into borgo da Cheuscia ch'a s'avansa in sciô mâ e che ancheu o l'é vegnuo un di scimboli d'Arasce. O Torrion da Coscia o l'é stæto commiscionou into secolo XVI da-a Repubrica de Zena, dond'o fava parte d'unna ræ de tore costee p'avvardâ a Rivea da-e incurscioin di pirati[96][97].
  • Tore de Veasco: a se treuva in sce unna cresta panoramica a-a tramontaña do çentro, donde gh'ea o paise de Veasco. A l'é stæta commiscionâ lê ascì da-i zeneixi, che l'an fæta construe tra o Quattroçento e o Çinqueçento comme tore d'avvistamento. A tore de Veasco, de spesso ligâ a-a lezzendia de l'Aliammo e l'Adelasia, a l'é un atro scimbolo d'Arasce, tanto da ëse raffiguâ into stemma do commun[98][99].
  • Tore de Santa Croxe: dita a "Tore Sæxiña", a l'é unna tore costea, fòscia deuviâ comme moin ascì, scitoâ in sciô Cou de Santa Croxe, de sotta a-a gexa co-a mæxima intitolaçion. A struttua, ch'a doviæ remontâ a-i secoli XVI ò XVII, a l'é vincolâ da-o 1935 ma a l'à patio un importante deruo ch'o menassa de arroinâla do tutto[100].
  • Tore Pisaña: missa in sciâ çimma do bricco ch'o sovrasta, da-a tramontaña, a Croxetta d'Arasce e, da mëzogiorno, a Colletta de Meuio, a l'é da-arente a-i confin con Andeua, in sciô cammin de antighe muattee che conligavan Arasce co-e vallæ da Merola e do Lerron. A tore, fæta do Seiçento, a l'é con tutta probabilitæ a base d'un moin ma, consciderou a seu poxiçion strategica, l'é façile ch'a gh'avesse de fonçioin d'avvistamento ascì[101][102].
  • Castello do Tirasso: l'antigo castello in sciâ vetta do Monte Tirasso, mensonou do Trexento comme castrum tiracij ò tiraculi, o l'é sopravisciuo solo inte quarche roviña de sotta a-o santuäio da Madonna da Goardia, scicomme o l'é stæto deruou do 1427 pe voentæ do Pirro Do Caretto. In acòrdio con l'etimologia propòsta da-o Lamboglia, da-o latin turraculum, "pòsto de vetta", l'é probabile che pe-o ciù o gh'avesse de fonçioin solo d'avvistamento e contrasto a-i attacchi di sæxin, teoria confermâ da-o fæto ch'o no resurta infeudou a nisciuña famiggia[103].

Musei

  • Richard West Memorial Gallery: intitolâ a-o pittô irlandeise Richard Whateley West, ch'o l'à visciuo in Arasce pe tanti anni, a l'é stæta inöguâ do 1907 e a comprende unna colleçion de 76 quaddri, che pe-o ciù en de viste arasciñe de l'Euttoçento[104][105].
  • Pinacoteca Carlo Levi: a se treuva into Palaçio Morteo, do Seiçento, e a l'é formâ da-a colleçion d'unna vinteña de depinti do scrittô e pittô Carlo Levi, che raffiguan sorvetutto di paisaggi in gio à Arasce e a seu vegetaçion. Tra e euvie chì conservæ, gh'é un ritræto de l'Italo Calvino ma anche di papê do Levi mæximo, donaçion a-a pinacoteca de l'Antonio Ricci e da seu moggê Silvia Arnaud[106][107].
  • Museo de sciense da natua "Don Bosco": nasciuo do 1950 pe voentæ do præ Giulio Mariti, o se treuva drento a l'Istituto G. Bosco e o comprende de colleçioin de minerali, cristalli, prie, molluschi, fonzi, fòssili, erbe e atri reperti[108].

Natua

O territöio de Arasce o l'é caratterizzou da condiçioin climatiche mediterranee ch'infruensan in mòddo importante a vegetaçion che, de feua da çittæ, a l'é formâ sorvetutto da proei de Urticaceae e costi, segondo a flöra tipica da maccia mediterranea, ch'a l'é favoria da-o climma da region[109]. Gh'é ascì di sciti protetti ch'en in parte scitoæ in Arasce, tutti doî in mâ:

  • Santa Croxe - Gallinæa - Cou Lena: scito d'interesse communitäio creou do zugno do 1995, o creuve 213 ha de mâ tra i commun d'Arasce e d'Arbenga, compreiso e ægue in gio a-a Gallinæa. L'area avvardâ a l'é unna ricca prateria Posidonia oceanica, ma no manca di habitat differenti, pe exempio con fondo de ròcche e a presensa de coali. Tra e speçie protette che se peuan trovâ chì gh'é o fäso coalo neigro, o dattao de mâ, e ben ben de speçie de sponzie, de crostacei e de pesci[110][111].
  • Cou de Meie - Arasce: scito d'interesse communitäio creou de longo do zugno do 1995, o s'estende pe 206 ha inte unna fascia de mâ depoî a-e ciazze d'Andeua, d'Arasce e de Laigueggia. O ciù tanto do fondo do mâ o l'é chì coverto de posidònia, à ògni mòddo gh'é ascì di proei de Cymodocea nodosa e di canæ d'æña sensa d'æghe; tra i animæ se ghe treuva o cavallo mæn[112][113].
Remove ads

Economia

Primmäio

Fiña into secolo XIX, l'agricoltua a l'é stæta unn'importante attivitæ econòmica pe Arasce, ch'a l'ea un çentro d'esportaçion de çerti produti ascì. Tra sti chi, ben importante o l'ea l'euio d'oiva, spedio into resto do Mediterraneo e inte l'Euröpa do Nòrd ascì. Dapeu, se cortivava di agrummi, mascime limoin e çetroin, produçion squæxi de luscio destinâ à nòbili e borgheixi de l'Euröpa intrega. De l'Euttoçento gh'ea ascì unna çerta produçion de tomate[114][115].

De longo inte quelli anni l'ea importante a pesca ascì, mascime d'ancioe, sardeñe e tonni, destinæ a-o consummo do pòsto ò, da saæ, à l'esportaçion ascì[114][115]. Pe de ciù, gh'ea a pesca do coalo, fæta da-i barchi arascin inte tutto o Mediterraneo. St'attivitæ a l'é stæta do bello importante fiña à l'imprinçipio do Setteçento, quande o ciù tanto di impresäi e de ciusme o l'é passou a-a pesca do tònno, ch'a rendeiva de ciù e ch'a l'é anæta avanti in sce vasta scâ fiña à l'Euttoçento[116].

Segondäio

Into secolo XIX, l'attivitæ di artexen d'Arasce a se distingueiva pe-a varietæ de seu produçioin: gh'ea di louëi de tescitua, di atri donde se fava de còrde e da teia, e quelli pe-a produçion do savon. Pe de ciù, gh'ea ascì di ciantê ciutòsto desviluppæ, donde se construiva e s'arrangiava di barchi de media grandessa[114][115].

Turiximo

O turiximo, sorvetutto quello balneare, o l'é l'attivitæ econòmica ciù importante pe Arasce, ciù che leva çentrale pe-o desviluppo da çittæ. De fæti, o l'é a vivagna prinçipâ de finanse tanto pe-e impreise do pòsto, da-i aberghi a-i restoranti, che pe l'amministraçion do commun. A ciazza avvoxâ d'æña fiña, insemme a-a qualitæ di alögi, a l'attrae un gran numero de turisti tutti i anni, che peuan scompassâ e 80.000 presense à l'anno[117]. Tra i turisti no gh'é solo quelli che vëgnan da l'Italia do Nòrd, che se conçentran pe-a ciù parte d'estæ, ma ascì da atre parte de l'Euröpa. De fæti, gh'é unna presensa stòrica de ingleixi e de tedeschi, ch'arrivan sorvetutto d'inverno[118], e de françeixi ascì, che da-i seu villezzi inta Còsta Azura se mescian pe de escurscioin sciña à Arasce[119].

Remove ads

Coltua

Dialetto arascìn

Thumb
Cartello d'Arasce in arascin
O mæximo argomento in detaggio: Dialettu ar̂ascìn.

In Arasce l'é parlou l'arascin, unna varietæ da lengua ligure compreisa into gruppo de çentro-ponente, da-e caratteristiche distintive e spantegâ inte fraçioin ascì, donde se treuvan de differense rispetto a-o parlâ do çentro. Tra i træti unichi de l'arascin gh'é a prononçia da -r- tra doe vocale, dita inte unna via de mezo tra "l" e "r", e a prononçia velâ da "a" tònica[120][121].

Tra i parlæ in gio, l'arascin o se semeggia à quello da Laigueggia, ciù ch'avei de someggianse con quelli da vallâ do sciumme Lerron.

Thumb
Diffuxon do parlâ arascìn
Thumb
A Ciassetta Cosciarella, targa in arascin

Instruçion

Biblioteche
  • Biblioteca çivica "Renzo Deaglio": fondâ do 1948, a se treuva into çentro stòrico, inte un palaçio ch'o s'avvansa in sciâ Ciassa Airaldi e Durante, e a-a giornâ d'ancheu a comprende ciù de 44.000 unitæ libräie inti seu fondi. Pe de ciù, a gh'à unna sede destaccâ ascì, inta fraçion de Meuio e con 2.500 unitæ de fondi, e un auditorium intitolou a-o Roberto Baldassarre, ecs direttô da biblioteca, donde vëgne inandiou ben ben d'eventi[122][123][124].
  • English Library: a l'é stæta fondâ do 1875 da-o pastô anglican John Hayes, à l'imprinçipio scitoâ inta cappella de l'Hotel de Rome, pe fâ stramuo do 1897 inte un neuvo casamento de gusto coloniale e passâ a-a fin, inti anni Novanta, a-a propietæ a-o Commun d'Arasce. Tra e biblioteche do seu genere a l'é a ciù antiga da penisoa intrega, ciù che a segonda pe dimenscioin passou quella do British Institute de Firense. À despeto de l'ammermâse da communitæ ingleise, l'English Library a l'é ancon in fonçion, portando avanti o ligammo stòrico tra a Gran Bretagna e a Rivea de Ponente[125].
  • Biblioteca Don Bosco: a l'é a biblioteca de l'Instituto Don Bosco, da-o 2021 missa a-o cian terren do casamento de l'instituto. A gh'à un patrimònio ch'o conta de ciù ò meno 10.000 unitæ[126][127].
Scheue

Pe-e scheue pubbriche, in Arasce ghe n'é træ de l'infançia, uña pe-o çentro, uña à Meuio e uña ina Sorva, doe primmäie, uña into çentro e uña à Meuio; co-e scheue de Meuio ch'en intitolæ à l'arpin Luigi Bottaro. Dapeu gh'é unna scheua segondäia, intitolâ a-a Margherita Morteo Ollandini, ch'a l'é de longo drento à l'Instituto Comprenscivo d'Arasce[128]. Pe de ciù, da-i salesien de Don Bosco gh'é unna scheua privâ pe ogni livello, intitolæ inte l'ordine a-a Laura Vicuña, à Maia Auxiliatrixe e à San Giovanni Bosco[129].

In sciâ fin, gh'é doe scheue superioî: uña a l'é l'Instituto Profescionâ pubbrico "Francesco Maria Giancardi", co-i adressi pe l'ospitalitæ e a restoraçion[130], l'atra o a l'é Liceo Scientifico e Liceo economico-sociale privou "San Giovanni Bosco"[129].

Coxiña

Thumb
Tondo de Baxi d'Arasce.
  • Baxi d'Arasce: conosciui comme "Baxi da Rivea" ascì, son a pitansa ciù avvoxâ da çittæ ciù che un di seu scimboli. I baxi d'Arasce son nasciui do 1910 pe idea do pastissê Rinaldo Balzola, do stòrico Caffè pasticceria Balzola, che pe l'occaxon o l'à revisto a riçetta di baxi de damma, fandoli ciù grendi e azonzendoghe cacavao, cicolata e amê[131]. I Baxi d'Arasce, sorvenominæ da-o D'Annunzio i "dôsci do gaibo"[132], son reconosciui da-a Region Liguria comme seu Produto Agroalimentare Tradiçionâ[133].
  • Biscette: son di bescheutti tipichi da fraçion de Sorva a-o gusto de fenoggeto sarvægo e friti, da-a caratteristica forma à "S" ch'a l'arregòrda unna biscia, fæto ch'o ghe dâ o nomme. Pe tradiçion son coxinæ inte l'occaxon da festa do patron, a Nonçiâ[134], e son reconosciue lô ascì comme P.A.T[133].
  • Risiny: doçe de l'Euttoçento da-a forma à bonetto, ciutòsto sostançioso e ancheu squæxi sconosciuo, o gh'à un impasto fæto de fæña de riso, sucao, butiro, euve e scòrsa de limon[135].
  • Ventre[n. 17]: a ventre de tonno a l'é unna pitansa che in Arasce a l'é tipica da fraçion de Meuio, ch'a gh'à dedicou unna festa. A ventre, ch'a saiæ o steumago sciugou do tonno, a l'é vegnua un clascico da coxiña do pòsto scicomme a l'ea unna parte do saläio di tonnaròtti arascin; che comme ancheu â mangiavan accomodâ con patatte, tomate e varri gusti[136], coscì comme reconosciuo tra i P.A.T[133].
Remove ads

Manifestaçion

Thumb
A Miägetta d'Arasce co-a scrita "Miss Muretto"
  • Miss Muretto: concorso de bellessa avvoxou, pensou, coscì comme a miägetta ch'a gh'à dæto o nomme, da-o Mario Berrino. O Miss Muretto o s'é tegnuo tra o 1953 e o 2013 e, tra i atri, o l'é stæto guägnou da-a Maria Teresa Ruta e da-a Simona Ventura[137].
  • Premio Alassio Centolibri - Un autore per l'Europa: premio letteräio co-o patrocinio de varri ministëi, o nasce do 1995 comme unn'evoluçion de l'attivitæ colturale da biblioteca çivica e di seu "Incontri con l'autore"[138]. Da-o 2006 gh'é stæto azzonto o premio "Alassio per l'informazione culturale" ascì, dedicou a-i personaggi de l'informaçion che s'en distinti de ciù inta diffuxon da coltua[139].
  • Premio Alassio Centolibri - Un editore per l'Europa: premio letteräio nasciuo do 1999 comme verscion pe-e case editoe de l'omònimo concorso pe aotoî, o l'ammia de premiâ l'editô ch'o l'à desviluppou de ciù o settô inte neuve prospettive europee[139].
  • Festival Nazionale Cucina con i Fiori: d'arvî, a l'é unna manifestaçion dedicâ a l'uso de scioî inta coxiña. Ciù che di momenti pe assazzâ de pitanse a base de scioî, a comprende ascì de escurscioin guiddæ pe-i sentê d'Arasce e di incontri e conferense de divurgaçion[140].
  • Targa d'Oro Alassio: a l'é unna manifestaçion internaçionale de bòcce, mascime inta speçialitæ a-o xeuo, ch'a se tëgne inti campi de zuego arascin da ciù de settant'anni, co-a parteçipaçion de atleti da tutto o mondo[141].
Remove ads

Feste e fee

  • Festa de Sant'Anna: a festa de borgo Barusso, a se tëgne a-i 26 de luggio e, insemme a-a procescion pe-e stradde da borgâ, da l'imprinçipio do Neuveçento a prevedde a missa in mâ de lummin che gallezan, açeixi da-i bagnin in sciô fâ da seia, à inluminâ coscì sta parte do gorfo[142].
  • Sagra da ventre: festa de Meuio pe-a seu pitansa tipica, inandiâ da-a S.M.S. "La Fratellanza", a se tegne into parco zeughi do paise e a cazze tra a fin de luggio e o comenso d'agosto. Pe arregordâ l'antiga tradiçion de tunnair̂otti de gente do paise a l'é dedicâ a-a ventre e a-e atre reçette de tonno, comme e biélle e o musciamme[143].
  • Sagra de biscette: uña de feste ciù conosciue da fraçion de Sorva, a se tëgne d'arvî e, inandiâ da-a "Società Operaia Agricola di Mutuo Soccorso", a l'é dedicâ pròpio a-e biscette, bescheutti tipichi do paise[144].
Remove ads

Spòrt

In Arasce gh'é varie struttue pe-e attivitæ sportive:

  • Palassetto do Spòrt "Lorenzo Ravizza": conosciuo ascì comme o "Palalassio", o l'é un impianto pölifonçionale ch'o se treuva inta periferia de ponente d'Arasce. O gh'à doî campi da zeugo, un coverto e un à l'äia averta, træ palestre, unna sala pe-e conferense e unna sala stampa. O complesso, che a-o coverto o conta de 1.950 pòsti, o l'é deuviou da ben ben de discipliñe differenti, ciù che pe di eventi e de manifestaçioin[145].
  • Stadio "Sandro Ferrando": campo da ballon, o se treuva da-arente a-o çentro pölifonçionale e o l'é stæto inöuguou do 2011. O Ferrando o gh'à unna capaçitæ de 1.600 pòsti, con despuggiatöi e un bar, e o l'é omologou pe-e partie fiña a-a Serie D. O l'é o campo de casa de l'A.S.D. Baia Alassio Calcio, a squaddra de ballon da çittæ, ch'a zeuga in Promoçion[146].
  • Campo de Loreto: o l'é un campetto da ballon à 7, ch'o peu ëse deuviou pe de partie de ballon à 5 ascì, scitoou inta region co-o mæximo nomme, ch'a gh'à dæto o nomme. Addeuttou de despuggiatöi e d'un bar, se ghe tëgne tutti i anni o torneo "Spring Cup", ch'o l'attrae de squaddre da atre regioin ascì[147].
  • Hambury Tennis Club: nasciuo a-a fin de l'Euttoçento comme "Alassio Lawn Club", o l'é stæto commiscionou da-a communitæ ingleise d'Arasce e o l'à avuo comme seu primmo prescidente o Daniel Hambury, figgio do Thomas. Co-o potençiamento da stradda ferrâ o club o l'à fæto stramuo inta seu poxiçion d'ancheu, inöuguou con unna partia a-i 20 de dexembre do 1923[148].
  • Pisciña d'Arasce: a pisciña pubbrica d'Arasce, a l'é stæta inöuguâ do 1998 e a se treuva à monte do çentro. A gh'à unna vasca de 25 metri e a l'é a sede da squaddra arasciña de neuo agonistico[149][150].

Amministraçion

Scindichi de Arasce

Thumb
O palaçio da çittæ de Arasce
Ciù informaçioìn Periodo, Prìmmo çitadìn ...

Binelaggi

Arasce a l'é binellâ con:

Remove ads

Vie de communicaçion

Stradde

Thumb
Mappa ch'a descrive e stradde de Arasce.

O territöio do Commun de Arasce o l'é traversou da l'autostradda A10 Zena-Ventemiggia, che però a no gh'à de sciortie dirette pe-a çittæ[154]. Dapeu gh'é a Stradda do Stato 1 Via Aurelia[154], ch'a consente a connescion con Arbenga, à levante, e Laigueggia, à ponente, a Stradda provinsâ 18 Arasce-Testego[155], a Stradda provinsâ 55 Boscioeo-Caso-Croxetta de Arasce[156] e a Stradda do Stato 717 de Villaneuva.

Ferrovie

O mæximo argomento in detaggio: Stasïun d'Ar̂asce.
Thumb
Panoramma da staçion di treni de Arasce.

Arasce a l'é traversâ da-a ferrovia Zena-Ventemiggia, a colissa sencia into territöio arascin, ch'a gh'à unna sò staçion[154] fornia de træ colisse a-o serviçio di viægiatoî[157]. Pe-a seçion d'Arasce gh'é o progetto d'interrâ a ferrovia intrega, fæto ch'o portiæ a-a construçion d'uña staçion sottotæra, scimile à quante o l'é accapitou co-a staçion de Sanremmo, de longo in sciâ Zena-Ventemiggia[158][159].

A primma staçion de Arasce, fæta de legno, a l'à stæta inöguâ do 1872 da-a Soçietæ pe-e ferrovie de l'Erta Italia, unn'entitæ che ciù tardi a l'é vegnua parte da "Rete Mediterranea". Dapeu, do 1888, l'é stæto tiou sciù o magazzin pe-e merçe, ch'o l'à fæto cresce a fonçionalitæ da staçion[160].

A staçion de Arasce a l'é stæta addeuttâ d'un neuvo fabricou pe-i viægiatoî do 1915, da progetto de l'inzegnê Achille Manfredini. O seu impianto o l'é formou da træ colisse, tutte con banchiña e conligæ fra de lô pe mezo d'un sottopasso. A ciattaforma numero un a l'é assegnâ a-i treni che finiscian o seu viægio in Arasce e a se treuva in sce un cammin alternativo, deuviou pe regolâ o traffego quande a segonda colissa a l'é occupâ. Sta chì, missa lê ascì in sce'nna stradda alternativa, a l'é deuviâ pe-e operaçioin de sorpasso; a tersa colissa a l'é in cangio quella prinçipâ pe-o tranxito di treni e a se treuva pròpio in sciô cammin da ferrovia. Dapeu, inta staçion gh'ea de tennologie pe monitorâ e gestî o traffego, fonçion che, pe un çerto periodo, a l'é stæta controllâ à distansa da-o çentro de operaçioin d'Arbenga[160].

Pòrti

Thumb
O pòrto d'Arasce co-a cappelletta

Arasce o gh'à un pòrto turistico, intitolou a-o navegatô arascin Luca Ferrari, ch'o se treuva de sotta a-o Cou de Santa Croxe, sormontou da-a cappelletta da Stella Maris. O l'é stæto inandiou do 1953 e slargou con di interventi tra o 2002 e o 2003[161]; a-a giornâ d'ancheu o gh'à 550 ormezzi pe barche tra i 5 e i 30 metri, con pòsti in tranxito pe yacht sciña 35 metri[162].

Remove ads

Nòtte

Bibliografia

Atri progetti

Ligammi de feua

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads