Дедели (археолошко наоѓалиште)

Дедели — археолошко наоѓалиште во валандовското село Дедели. Претставува некропола од железно време.

„Дедели“
Местоположба	41°17′03″N 22°36′16″E
Основни податоци
Место	Дедели
Општина	Валандово
Тип	некропола
Период	железно време
Портал „Археологија“

Наоѓалиштето претставува културно наследство на Македонија.

Местоположба

Се наоѓа на повеќе локации низ селото, односно на 6 км од Валандово и околу 10 км од Дојранското Езеро, од левата страна на патот Валандово-Стар Дојран, на последните југозападни расклоненија на Беласица. На неколку пунктови во неговиот атар се откриени гробови групирани во засебни целости, како еден вид родовски некрополи. Една таква група од 6 гроба била откриена уште во времето на Првата светска војна, во 1917 година, и тоа високо над селото, во т.н. линија на Солунскиот фронт.^[1]

Историја

Бил прогласен за културно наследство на Македонија со решение од 30 декември 2003 година од страна на Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата.^[2]

Ископувања

Од 1978 до 1986 година се вршени систематски ископувања на група гробови во месноста Мелезник, како и по јужниот раб на селото. Притоа се откриени 91 гроб, од кои само оние од Мелезник претставуваат наполно истражена целост со 75 гроба. На јужниот раб на селото се истражени 11 гроба, 2 кај селското училиште и уште 3 гроба на различни места во приватните дворови. Во сите нив погребувањето е скелетно, во конструкции цисти, освен во 2, кај селското фудбалско игралиште, во кои погребувањето е извршено во питоси. Откриени се примери на погребувања по неколкупати во една гробна конструкција, како и различни појави во рамките на погребните обичаи.

Гробните прилози претежно се стандардни, пред сè во зависност од категоријата на покојникот. Керамиката е изработена на колце од пречистена окер печена глина, орнаментирана со ленти изведени со темноцрвена мат боја. Доста е унифицирана и се јавува главно во облик на бокал со косо засечен врат и како длабок филџан со една или две вертикални држалки, кои претставуваат основна гарнитура кај секое погребување. Од накитот преовладуваат бронзените форми на висулци, фибули, игли, накит за околу вратот (торквеси), за на рацете, за околу појасот и сл. Оружјето и орудијата се изработени главно од железо, а доминираат копјата, ножињата и предметите од т.н. тоалетна гарнитура (брич, пинцета и острило од камен).

Врз основа на типолошките одлики кај гробните прилози и воопшто врз основа на културните и хронолошките вредности на сите откриени археолошки појави е утврдено дека деделската некропола служела за погребување во текот на втората половина на VII век до почетокот на VI век пред н.е. Во текот на овој кус временски интервал населението, кое тука ги погребувало своите мртви, живеело бурен и интензивен живот и остварило мошне брз економски и културен просперитет благодарејќи на подемот на металургијата како основна стопанска гранка. Етнокултурната определба на населението е без сомнение јужнопајонска, со реални можности деделската заедница да се поврзе со историски познатите Дерони. Наодите од ископувањата се чуваат во Музејот на Македонија во Скопје.^[3][4][5][6]

Поврзано

• Пирин Чешма — толилница од железното време;
• Чешме Јани — римска и доцноантичка населба;
• Дедели; и
• Список на археолошки наоѓалишта во Валандовско.