Енеида

Енеида (латински: Aenēĭs) — латинска епска поема што ја раскажува легендарната приказна за Енеј, Тројанец кој избегал по падот на Троја и отпатувал во Италија, каде што станал предок на Римјаните. Напишана од римскиот поет Вергилиј помеѓу 29 и 19 година п.н.е., „Енеида“ се состои од 9.896 стихови во дактилен хексаметар.^[1] Првите шест од нејзините дванаесет книги ја раскажуваат приказната за скитањата на Енеј од Троја до Италија, а последните шест раскажуваат за конечната победничка војна на Тројанците против Латините, под чие име се предодредени да бидат припишани Енеј и неговите тројански следбеници.

Енеј бега од запалената Троја, од Федерико Барочи (1598). Боргеска галерија, Рим, Италија.

Карта на измисленото патување на Енеј.

Херојот Енеј веќе бил познат во грчко-римските легенди и митови, бидејќи бил лик во „Илијада". Вергилиј ги зел неповрзаните приказни за скитањата на Енеј, неговата нејасна поврзаност со основањето на Рим и неговиот опис како личност без фиксни карактеристики освен скрупулозната пиета, и ја обликувал „Енеида" во убедлив мит за основање или национален еп што го поврзал Рим со легендите за Троја, ги објаснувал Пунските војни, ги величал традиционалните римски доблести и ја легитимирал Јулио-клаудиската династија како потомци на основачите, хероите и боговите на Рим и Троја.

„Енеида“ е широко прифатена како ремек-дело на Вергилиј и едно од најголемите дела на латинската книжевност.^[2][3]

Митологија и потекло

Иако дефинитивната приказна за Енеј кој избегал од паднатата Троја и пронашол нов дом во Италија, со што на крајот станал предок на Римјаните, била кодифицирана од Вергилиј, митот за авантурите на Енеј по Троја му претходел со векови.^[4] Како што грчките населби почнале да се шират почнувајќи од шестиот век п.н.е., грчките колонисти честопати се обидувале да ги поврзат своите нови домови и домородното население што го нашле таму со нивната претходно постоечка митологија;^[4][5] „Одисеја" во која биле споменати патувањата на Одисеј во многу далечни земји веќе обезбедила таква врска.^[5] Приказната за Енеј не одразувала само римски, туку комбинација од разни грчки, етрурски, латински и римски елементи.^[5] Троја обезбедила многу соодветен наратив за грчките колонисти во Магна Грција и Сицилија кои сакале да ги поврзат своите нови татковини со себе,^[6] и Етрурците, кои ја усвоиле приказната за Енеј во Италија и брзо станале поврзали со него.^[5]

Грчките вазни уште од шестиот век п.н.е. даваат докази за овие рани грчки митолошки приказни за тоа како Енеј основал нов дом во Етрурија,^[7] и познато ни е дека тој бил обожаван во Лавиниум, градот што го основал.^[6] Откривањето на тринаесет големи олтари во Лавиниум укажува на рано грчко влијание, кое датира од шестиот до четвртиот век п.н.е.^[7] Во следните векови, откако Римјаните дошле во контакт со грчките колонии и ги освоиле, тие ја вклучиле легендата за Енеј во своите митолошки наративи.^[8] Најверојатно е дека тие целосно се заинтересирале за грчките митови - и нивното вклучување во сопствените легенди за Рим и римскиот народ - по војната против кралот Пир Епирски во 280 година п.н.е.,^[8] бидејќи Троја понудила начин да се вметне Рим во грчката историска традиција исто толку добар како оној што го измислиле Грците во минатото за да се поврзат со своите нови земји.^[6]

Може да се најдат и литературни докази за сведоштва за патувањето на Енеј кои му претходеле на Вергилиј. Фрагмент што обично му се припишувал на Хеланик Лезбоски, логограф од петтиот век п.н.е., во „Изгубената историја на свештеничките од Аргос“, наведува дека Енеј го основал Рим со помош на Одисеј и го добил името по Рома, тројанка со која Енеј се познавал.^[9] Припишувањето на овој пасус на Хеланик било дочекано со одредени сомнежи и отфрлања, но други научници се помалку сомнителни.^[10] Околу четвртиот век п.н.е., инаку непознат Алким очигледно го сметал Енеј за татко на Ромул, а за мајка ја сметал Тиренија. Тогашниот внук на Ромул, Ром (Рем), го основал Рим.^[10]

Приказна

„Енеида“ може да се подели на половини врз основа на различната тематика на книгите 1–6 (патувањето на Енеј во Лацио во Италија), најчесто поврзани со Хомеровата „Одисеја“, и книгите 7–12 (војната во Лацио), кои ја отсликуваат Илијадата. Овие две половини најчесто се сметаат за одраз на амбицијата на Вергилиј да му конкурира на Хомер, позајмувајќи ја темата за скитање од Одисеја воените теми од Илијада. Сепак, ова е само груба кореспонденција.

Рецепција

Критичарите на „Енеида“ се фокусираат на различни прашања.^[11] Тонот на поемата како целина е предмет на посебна дебата; некои ја сметаат поемата за крајно песимистичка и политички субверзивна во однос на августинскиот режим, додека други ја сметаат за прослава на новата царска династија. Вергилиј ја користел симболиката на августинскиот режим, а некои научници гледаат силни асоцијации помеѓу Август и Енеј, едниот како основач, а другиот како обновител на Рим. Во поемата е откриена силна телеологија, или стремеж кон кулминација. „Енеида“ е полна со пророштва за иднината на Рим, делата на Август, неговите предци и познатите Римјани, како и за Картагинските војни; штитот на Енеј дури ја прикажувал победата на Август кај Акциум во 31 година п.н.е. Понатамошен фокус на проучување е ликот на Енеј. Како протагонист на поемата, Енеј се чини дека постојано се колеба помеѓу неговите емоции и посветеноста на неговата пророчка должност да го основа Рим; Критичарите го забележуваат распаѓањето на емоционалната контрола на Енеј во последните делови од поемата каде што „побожниот“ и „праведен“ Енеј безмилосно го коле латинскиот воин Турн.

Се чини дека „Енеида“ имала голем успех. Се вели дека Вергилиј му ги рецитирал на Август книгите 2, 4 и 6;^[12] споменувањето на нејзиниот син, Маркел, во 6-та книга предизвикало сестрата на Август, Октавија, да се онесвести. Поемата била недовршена кога Вергилиј починал во 19 година п.н.е.

Смртта на Вергилиј и уредување

Вергилиј, држејќи ракопис на „Енеида“, опкружен со музите Клио (историја) и Мелпомена (трагедија). Римски мозаик од третиот век од н.е., од Хадруметум, денес во Бардоскиот музеј, во Тунис.

Според традицијата, Вергилиј отпатувал во Грција околу 19 година п.н.е. за да ја ревидира „Енеида“. Тој се сретнал со Август во Атина и решил да се врати дома, но добил треска додека бил во посета на град во близина на Мегара. Вергилиј преминал во Италија со брод, ослабен од болеста и починал во пристаништето Брундизиум на 21 септември 19 година п.н.е., а неговата последна желба била ракописот на „Енеида“ да биде запален. Август им наредил на книжевните извршители на Вергилиј, Луциј Вариј Руф и Плотиј Тука, да ја игнорираат таа желба, намести о тоа наредил „Енеида“ да биде објавена со што е можно помалку редакциски измени.^[13]:112

Историја

Фолио 22 од Вергилиј Ватикан — лет од Троја.

„Енеида“ била напишана во време на големи политички и социјални промени во Рим, по падот на Римската Република и Конечната војна на Римската Република што го разбила општеството, кога верата на многу Римјани во „величината на Рим“ сериозно се колебала. Сепак, новиот император, Август Цезар, започнал нова ера на просперитет и мир, особено преку повторно воведување на традиционалните римски морални вредности. „Енеида“ се сметала за одраз на оваа цел, прикажувајќи го херојскиот Енеј како човек посветен и лојален на својата земја и нејзината истакнатост, а не на сопствените лични придобивки. Покрај тоа, „Енеида“ дала митско легитимирање на владеењето на Јулиј Цезар и, со тоа, на неговиот посвоен син Август, со овековечување на традицијата што го преименувала синот на Енеј, Асканиј (наречен Илиј според Илиум, т.е. Троја), Јул, претворајќи го во предок на родот Јулија, семејството на Јулиј Цезар и многу други големи царски потомци како дел од пророштвото што му било дадено во Подземјето. (Метрата покажува дека името „Iulus“ се изговара како три слога, а не како „Julus“.)

Перцепираниот недостаток на каков било опис за бракот на Енеј со Лавинија или неговото основање на римската раса ги навел некои писатели, вклучувајќи го италијанскиот поет од 15 век, Мафео Веџо (преку неговата Тринаесетта книга на Енеидата, широко печатена за време на ренесансата), Пјер Кандидо Декембрио (чиј обид никогаш не бил завршен), како и Клаудио Салвучи (во неговата епска поема „Лавинијада“ од 1994 година) и Урсула Ле Гвин (во нејзиниот роман „Лавинија“ од 2008 година) да состават свои додатоци.

Венера го моли Вулкан да искова грб за нејзиниот син Енеј од Антонис ван Дајк, 1630–1632.

И покрај дотеруваната и сложена природа на „Енеида“ (легендата вели дека Вергилиј пишувал само три стиха од поемата секој ден), бројот на полузавршени стихови и ненадејниот крај генерално се сметаат за доказ дека Вергилиј починал пред да може да ја заврши работата. Некои легенди наведуваат дека Вергилиј, плашејќи се дека ќе умре пред правилно да ја ревидира поемата, им дал инструкции на пријателите (вклучувајќи го и тогашниот император, Август) дека „Енеидата“ треба да биде запалена по неговата смрт, поради нејзината недовршена состојба и затоа што не му се допаднала една од секвенците во Книга VIII, во која Венера и Вулкан водат љубов, поради нејзината неусогласеност со римските морални доблести. Пријателите не ги исполниле желбите на Вергилиј и самиот Август наредил тие да бидат отфрлени. По мали измени, „Енеида“ била објавена. Бидејќи била составена и зачувана писмено, а не усно, текстот покажува помалку варијации од другите класични епови.

Стил

Како и кај другите класични латински песни, метарот се базирал на должината на слоговите, а не на акцентот, иако меѓусебната игра помеѓу метарот и акцентот исто така била важна. Вергилиј, исто така, вклучил одредени поетски средства, вклучувајќи: алитерација, ономатопеја, синегдоха и асонанса. Понатаму, тој користел персонификација, метафора и споредба во своето дело, обично за да додаде драма и тензија на сцената. Пример за споредба може да се најде во книга II кога Енеј се споредува со овчар кој стоел на високиот врв на карпа несвесен за тоа што се случува околу него.^[14] Може да се види дека исто како што овчарот е заштитник на своите овци, така е и Енеј на својот народ.

Како што било правило во класичната антика, стилот на авторот се сметал за израз на неговата личност и карактер. Латинскиот јазик на Вергилиј бил пофален за неговата рамномерност, суптилност и достоинство.

Структура

„Енеида“, како и другите класични епови, била напишана во дактилни хексаметри: секој стих се состои од шест метрички стапки составени од дактили (еден долг слог проследен со два кратки слога) и спондии (два долги слога). Овој еп се состои од дванаесет книги, а наративот е поделен на три дела од по четири книги - еден дел за Дидона, еден за пристигнувањето на Тројанците во Италија, и еден за војната со Латините. Секоја книга има приближно 700–900 стихови. „Енеида“ завршува ненадејно, а научниците шпекулираат дека Вергилиј починал пред да може да ја заврши поемата.^[15]

Теми

Пиетас

Римскиот идеал за пиетас („побожност, послушно почитување“), кој може слободно да се преведе од латинскиот како несебично чувство на должност кон своите синовски, религиозни и општествени обврски, бил срж на античкиот римски морал. Низ целата „Енеида“, Енеј служи како олицетворение на пиетас, при што фразата „побожен Енеј“ се појавува 20 пати низ целата поема,^[16] додека тој го исполнува својот капацитет како татко на римскиот народ.^[17] На пример, во Книга 2, Енеј опишува како го однел својот татко Анхиз од уништениот град Троја: „Немаше никаква помош / Ниту надеж за помош. / Затоа се откажав, го зедов татко ми / И го свртев лицето кон планинскиот венец.“^[18] Понатаму, Енеј се осмелува да влезе во подземјето, со што ги исполнува желбите на Анхиз. Благодарноста на неговиот татко е претставена во текстот преку следните стихови: „Конечно ли дојде, дали таа лојалност / на која сметаше твојот татко го освои патувањето?“^[19]

Сепак, пиетасот на Енеј се протегал подалеку од неговата посветеност на својот татко: ние исто така гледаме неколку примери за неговата религиозна ревност. Енеј постојано бил потчинет на боговите, дури и во постапки спротивни на неговите сопствени желби, бидејќи одговарал на една таква божествена заповед: „Јас пловам во Италија не по своја слободна волја“.^[20][21]

Покрај неговите религиозни и семејни пиетаси, Енеј покажува и страствен патриотизам и посветеност на својот народ, особено во воен капацитет. На пример, кога тој и неговите следбеници ја напуштаат Троја, Енеј се колне дека „повторно ќе се зафати / со борбата. Нема сите / да умреме денес неказнети“.^[22]

Енеј е симбол на пиетас во сите негови форми, служејќи како морален пример кон кого треба да се стреми секој Римјанин.

Божествена интервенција

Една од најповторливите теми во „Енеида“ е темата за божествената интервенција.^[23] Низ целата поема, боговите постојано влијаат врз главните ликови и се обидуваат да го променат и да влијаат на исходот, без оглед на судбината за која сите знаат дека ќе се случи.^[24] На пример, Јунона се симнува и се однесува како фантомски Енеј за да го оддалечи Турн од вистинскиот Енеј и целиот негов бес поради смртта на Палада.^[25] Иако Јунона веќе знае дека Енеј ќе триумфира над Турн, таа прави сè што може за да го одложи и избегне овој исход.

Пол Сезан, Средбата на Енеј со Дидона во Картагина, о. 1875, Музеј на уметност на Принстонскиот универзитет.

Божествената интервенција се јавува повеќе пати, особено во Книга 4. Енеј се вљубува во Дидона, одложувајќи ја неговата конечна судбина да отпатува во Италија. Сепак, боговите биле всушност тие што ја инспирирале љубовта.^[26]

Јунона склучува договор со Венера, и влијае врз животите и емоциите и на Дидона и на Енеј. Подоцна во истата книга, Јупитер се вмешува и ја враќа вистинската судбина и пат за Енеј, испраќајќи го Меркур во соништата на Енеј, да му каже дека мора да патува во Италија и да ја напушти својата новопронајдена љубовница.^[27]

Неколку од боговите се обидуваат да интервенираат против силите на судбината, иако знаат каков ќе биде конечниот исход. Интервенциите се всушност само одвлекување на вниманието за да се продолжи конфликтот и да се одложи неизбежното. Ако се прифати дека боговите ги претставуваат луѓето, исто како што човечките ликови се вклучуваат во конфликти и борби за моќ, така прават и боговите.

Судбина

Римски барелеф, 2 век: Енеј слетува во Лацио, водејќи го Асканиј; свињата го идентификува местото каде што го основал својот град (книга 8).

Судбината, опишана како предодредена судбина што луѓето и боговите мора да ја следат, е главна тема во „Енеида“. Еден пример е кога Јупитер и Меркур го потсетуваат Енеј на својата судбина додека тој се вљубува во Дидона. Меркур го поттикнува: „Помислете на вашите очекувања од вашиот наследник, / Јул, на кого му се должи целото италијанско царство, земјата / на Рим.“^[28] Меркур се осврнува на предодредената судбина на Енеј да го основа Рим, како и на предодредената судбина на Рим да владее со светот.

Постои значителна разлика помеѓу судбината и божествената интервенција, бидејќи иако боговите можеби ги потсетуваат смртниците на нивната конечна судбина, самите богови немаат контрола врз неа.^[29] На пример, воведните стихови од песната наведуваат дека Енеј „дошол во Италија по судбина“, но е исто така малтретиран од посебната сила на „злобната Јунона во нејзиниот постојан бес“.^[30] Иако Јунона интервенира, судбината на Енеј е врежана во камен и не може да се промени.

Подоцна во Книга 6, кога Енеј го посетува подземјето, неговиот татко Анхиз го запознава со пошироката судбина на римскиот народ, во споредба со неговата лична судбина да го основа Рим.^[31]

Насилство и конфликт

Боксерска сцена од „Енеидата“ (книга 5), мозаичен под од галоримска вила во Вилелаур (Франција), околу. 175 година од н.е., Гети Вила (71.AH.106)

Од самиот почеток на „Енеида“, насилството и конфликтот се користат како средство за преживување и освојување. Патувањето на Енеј е предизвикано од Тројанската војна и уништувањето на Троја.^[32] Енеј ѝ го опишува на Дидона во втората книга огромното количество на уништување што се случило откако Грците се провлекле во Троја. Тој се сеќава дека ги замолил своите луѓе да „одбранат / Град изгубен во пламен. Дојдете, да умреме, / Ќе се втурнеме во сржта на него“.^[33] Ова претставува една од првите демонстрации на начинот на кој насилството раѓа насилство: иако Тројанците знаат дека ја изгубиле битката, тие продолжуваат да се борат за својата земја.

Самоубиството на кралицата Дидона (книга 4), скулптура од Клод Агустин Кајо (1667–1722).

Ова насилство продолжува додека Енеј го продолжува своето патување. Дидона се самоубила за да го да избега од нејзиниот проблем: оставена сама со скршено срце поради заминувањето на Енеј и опкружена со насилни владетели кои ја посакуваат неа и нејзиниот престол. Самоубиството на кралицата Дидона е меч со две острици. Иако таа се ослободува од товарот на својата болка преку насилство, нејзините последни зборови го молат својот народ да го гледа народот на Енеј со омраза за цела вечност.^[34]

Понатаму, за нејзиниот народ, откако тој слушнал за смртта на нивната кралица, постоел само еден можен виновник: веќе починатите Тројанци. Така, барањето на Дидона до нејзиниот народ и единствениот начин на кој нејзиниот народ може да го реши проблемот се совпаѓаат во нивната меѓусебна омраза кон Енеј и неговите Тројанци. Всушност, насилното самоубиство на Дидона води кон насилната природа на подоцнежните односи меѓу Картагина и Рим.^[35]

Поразот на Енеј над Турн (книга 12), слика од Лука Џордано.

Конечно, кога Енеј пристигнува во Лациум, неизбежно се појавува конфликт.^[36] Јунона го испраќа Алекто, една од Фуриите, да го натера Турн да тргне против Енеј. Во битките што следеле, Турн го убил Палада, кој требал да биде под заштита на Енеј. Овој чин на насилство го предизвикува Енеј да биде проголтан од бес. Иако Турн побарал милост за време на нивната последна средба, кога Енеј видел дека Турн го зел појасот со мечот на Палада, Енеј прогласува:

Ти со твојот плен, откинат од еден од моите,
Ќе ме ограбеш ли? Оваа рана ќе дојде
Од Палас: Палас ја нуди оваа жртва
И од твојата криминална крв го бара она што му следува.^[37]

Овој последен чин на насилство покажува како насилството на Турн - чинот на убивање на Палада - неизбежно води до повеќе насилство и неговата сопствена смрт.

Можно е дека оваа тема за насилството која се повторува во „Енеида“ е суптилен коментар за крвавото насилство што тогашните читатели го доживеале за време на доцните републикански граѓански војни. „Енеида“ потенцијално истражува дали насилството од граѓанските војни било неопходно за да се воспостави траен мир под Август, или дали тоа само ќе доведе до поголемо насилство во иднина.^[38]

Пропаганда

Напишана за време на владеењето на Август, „Енеида“ го претставува херојот Енеј како силен и моќен водач. Се прави паралела помеѓу поволната претстава на Енеј и Август така што го прикажува неговото владеење во прогресивна и восхитувачка светлина и му овозможува на Август позитивно да се поврзе со прикажувањето на Енеј.^[39] Иако патронот на Вергилиј, Мецена, очигледно не бил самиот Август, тој сепак бил важна личност во администрацијата на Август и можел лично да има корист од претставувањето на Енеј во позитивно светло.

Во „Енеида“, Енеј е прикажан како единствена надеж за преродба на тројанскиот народ. Задолжен за зачувување на својот народ преку божествен авторитет, Енеј станал симбол на достигнувањата на Август во воспоставувањето на ред по долгиот период на хаос кој следел по римските граѓански војни. Август како светлина на спасителот и последна надеж на римскиот народ е паралела со Енеј како спасител на Тројанците. Оваа паралела функционирала како пропаганда во поддршка на Август,^[40][41] бидејќи ги прикажува Тројанците, идните Римјани, како обединети околу еден водач кој ќе ги изведе од пропаст.^[42]

Подоцна во Книга 6, Енеј патува во подземјето каде што го среќава својот татко Анхиз, кој му раскажува за неговата судбина, како и за судбината на римскиот народ. Анхиз опишува како потомокот на Енеј, Ромул, ќе го основа големиот град Рим, со кој евентуално ќе владее Цезар Август.^[43]

Вергилиј пишува за судбинската иднина на Лавиниум, градот што ќе биде основан од Енеј, што пак ќе доведе директно до златното доба за време на владеењето на Август. Вергилиј користи форма на литературна пропаганда за да ја демонстрира судбината на августовскиот режим да донесе слава и мир во Рим. Наместо да го користи Енеј индиректно како позитивна паралела со Август како во другите делови од поемата, Вергилиј директно го фали царот во Книга 6, осврнувајќи се на Август како предвесник на славата на Рим и нови нивоа на просперитет.

Алегорија

Песната изобилува со помали и поголеми алегории. Два од потенцијалните алегориски делови се однесуваат на излезот од подземјето и на појасот на Палада.

Енејовото напуштање на подземјето низ портата на лажните соништа е толкувано на различни начини: едно тврдење е дека пасусот едноставно се однесува на времето од денот кога Енеј се вратил во светот на живите; според друго тврдење ова претставува импликација дека сите постапки на Енеј во остатокот од поемата се некако „лажни“. Во проширување на второто толкување, се сугерира дека Вергилиј пренесува дека историјата на светот од основањето на Рим е само лага. Според други научници Вергилиј овде воспоставува дека теолошките импликации на претходната сцена (очигледен систем на реинкарнација) не треба да се сфаќаат како буквални.^[44]

Во друг контроверзен дел Енеј, кој симболизира пиетас (побожност или морал), во еден момент станува фурор (бес), со што го уништува она што во суштина е примарна тема на самата поема. Многумина се расправале за овие два дела. Некои тврдат дека Вергилиј имал намера да ги промени пред да умре, додека други сметаат дека локацијата на двата пасуса, на самиот крај од таканаречениот Том I (Книги 1–6, Одисеја) и Том II (Книги 7–12, Илијада), и нивната кратка должина, што е во контраст со долгата природа на поемата, се доказ дека Вергилиј ги поставил намерно таму.

Влијание

Хаварски папирус 24, со стих од Енеида (повторен 7 пати, веројатно вежба за пишување), во превод: „Тоа не е омразеното лице на Спартанката Елена...“). 1 век од н.е., од Хавара, Египет; изложен во Британскиот музеј, Лондон.

„Енеида“ е камен-темелник на западниот канон и рано (барем до 2 век од н.е.) станала еден од основните елементи на латинското образование,^[45] кој бил задолжителен.^[46] Дури и по падот на Римското Царство, таа „останала централна во латинското образование“.^[47] Во латинско-христијанската култура, „Енеида“ била еден од канонските текстови, подложен на коментар како филолошка и образовна студија,^[48] а најкомплетниот коментар го напишал граматичарот од 4 век, Маур Сервиј Хонорат.^[49] Широко се сметала за врв на латинската литература, на ист начин како што „Илијада“ се сметала за врв на старогрчката литература.

Силното влијание на „Енеида“ е идентификувано во развојот на европските народни литератури - некои англиски дела што го покажуваат нејзиното влијание се „Беовулф“, „Брут" на Лајамон (преку изворниот текст „Historia Regum Britanniae“, „Кралицата на вилите“ и „Изгубениот рај“ на Џон Милтон. Италијанскиот поет Данте Алигиери самиот бил длабоко под влијание на „Енеида“, до тој степен што неговото ремек-дело „Божествена комедија“, кое се смета за централно во западниот канон, вклучил голем број цитати и алузии на „Енеида“ и го прикажал авторот Вергилиј како главен лик - водичот на Данте низ царствата на Пеколот и Чистилиштето. Друго континентално дело што го покажува влијанието на „Енеида“ е португалскиот еп од 16 век „Лузијади“, напишан од Луис де Камоес, кое се занимава со патувањето на Васко де Гама во Индија.

Важноста на самото латинско образование било од најголемо значење во западната култура: „од 1600 до 1900 година, латинската школа била во центарот на европското образование, каде и да се наоѓало“; во рамките на таа латинска школа, Вергилиј се предавал на напредно ниво, а во Англија од 19 век, специјални изданија на Вергилиј биле доделувани на истакнати ученици.^[50] Во САД, делото се предавало во четвртата година од латинската секвенца, барем до 1960-тите години;^[51] денешната наставна програма за напредно учење (2011) по латински јазик продолжува да ѝ доделува централна позиција на поемата: „Испит AP Latin: Вергилиј е дизајниран да ја тестира способноста на ученикот да ги чита, преведува, разбира, анализира и толкува стиховите од „Енеида“ што се појавуваат во наставната програма на латински јазик.“^[52]

Многу фрази од оваа поема влегле во латинскиот јазик, слично како што пасуси од Вилијам Шекспир и Александар Поуп влегле во англискиот јазик. Еден пример е од реакцијата на Енеј на сликата од ограбувањето на Трој: Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt — „Ова се солзите на нештата, а нашата смртност го сече срцето“ (Енеида I, 462). Влијанието може да се забележи и во многу модерни дела: „Преводи“ од Брајан Фрил (драма напишана во 1980-тите години, сместена во Ирска од 19 век), се повикува на класиците низ целата поема и завршува со пасус од Енеида.

Адаптации

Леа Десандре ја изведува аријата „Дидоновата тага“ од „Дидона и Енеја“ на Персел со „Лес Артс Флорисанс“ во 2020 година.

Една од првите опери засновани на приказната за Енеида била „Дидона и Енеја“ (1688) од англискиот композитор Хенри Персел. Операта е позната по својата арија „Дидоновата тага“ („Кога ќе бидам положена во земјата“), од која првиот стих од мелодијата била врежан на ѕидот покрај вратата од Перселовата соба, концертна сала во Лондон.

Приказната за „Енеида“ била претворена во големата опера „Тројанците“ (1856–1858) од францускиот композитор Хектор Берлиоз.

„Енеида“ била основа за италијанскиот филм „Одмаздникот“ од 1962 година и телевизиската серија „Енеида“ од 1971–1972 година.

Во мјузиклот „Будење на пролетта“, базиран на истоимената драма од Франк Ведекинд, учениците го проучуваат латинскиот текст, а првата строфа од Книга 1 била вклучена во бројот „Сè што е познато“.

Романот „Лавинија“ на Урсула Ле Гвин од 2008 година е слободно прозно прераскажување на последните шест книги од „Енеида“, раскажани од и центрирани околу латинската сопруга на Енеј, Лавинија, спореден лик во епската поема. Романот го продолжува дејството кон крунисувањето на помладиот син на Енеј, Силвиј, за крал на Лацио.

Една популарна балада од 17 век, исто така, се чини дека раскажува настани од книгите 1-4 на „Енеида“, фокусирајќи се главно на односот помеѓу Енеј и Дидона. Баладата „Скитничкиот принц од Троја“, покажува многу слични елементи како епот на Вергилиј, но ги менува последните чувства на Дидона кон Енеј, а воедно претставува и интересен крај за самиот Енеј.^[53]

Поврзано

• Старогрчка митологија
• Гуливеровите патувања
• Одисеја
• Римска поезија
• Римска митологија
• Синбад Морепловецот