Мала Речица
село во Општина Тетово From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Мала Речица — село во Општина Тетово, во областа Долен Полог, во околината на градот Тетово.
Поради близината до самиот град, Мала Речица е целосно споено со градот Тетово и се смета за негова приградска населба. Во поново време е извршена промена на неговиот катастарски атар, со што голем дел од атарот на некогашното село припаднал на градот Тетово и со тоа се случила значителна промена на населението во селото.
Remove ads
Потекло и значење на името
За настанокот на името на Мала Речица се врзува легендата со овчарот Невен Пејо. На Шар Планина недалеку од Тетово постоело место со повеќе богати извори на минерална вода на кои често навраќал овчарот Невен Пејо со своето стадо, да пладнува под сенките на костените и да пие ладна планинска вода. Над изворите со кисела вода, овчарите подигнале колиби и бачила. Тука настанало селото Мала Речица кое до денешен ден е познато по најдобрите сточари и овчари во Полог.[2]
Remove ads
Географија и местоположба
Ова село се наоѓа во областа Долен Полог, непосредно до градот Тетово во југозападна насока и веќе припаѓа на рурбалната зона на централното место.[3] Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 490 метри.[3] Од центарот на Тетово е оддалечено само 3 километри.
Низ селото поминува регионалниот пат 1206.
Селото се наоѓа во непосредна близина на Тетово, во подножјето на Шар Планина. Тоа е сместено на многу незгодно место поради ерозиите кои се појавуваат, а реката носи наноси на материјал, а често страдале и куќите и обработливите површини. Мала Речица постепено се ширело кон самата котлина, како и кон планинските падини Во непосредна близина на селото се наоѓа и Голема Речица, со кое како да се споени и да претставуваат една голема населба.[4]
Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Прекача, Правица, Ара Те Река, Ара Те Бегит (Бегова Нива), Ара Те Ѓат, Ара Теќас (Текиска Нива), Ара Те Јуда (Јудина Нива), Виеш (Лозја), Џол, Шулан, Вакуф, Ѓури Магар (Магарешки Камен), Кепи Дедес (Дедин Камен), Ливада Поштр и Верај.[4]
До 1920-тите години, селото имало збиен тип и низ сретселото поминувал потокот Мала Река. Но, потокот поради исечената шума во горниот дел на долината еднаш надошол и донел во селото голем материјал, срушил бројни куќи, џамијата и за еден ден направил поплавно подрачје. Потокот и денес повремено надоаѓа и руши куќи во стариот дел на селото. Во 1947 година биле срушени 6 куќи. Во 1940-тите, Мала Речица имала три маала, меѓу кои едно се викало Метолар (старо маало).[4]
Remove ads
Историја
Како Речица селото се споменува во XI век, кога византискиот цар Роман III Аргир го подарил на Виргинскиот манастир „Св. Ѓорѓи“ кај Скопје. Ова подоцна било потврдено и од Константин Асен и кралот Милутин.[4]
Од повелбата на кралот Милутин се дознава дека една византиска царска пронија била во селото Речица. Во средниот век се споменува и црква „Св. Недела“, која се наоѓала во полошкото село Речица. Овие споменувања се однесуваат на двете села, Голема и Мала Речица, бидејќи во минатото тие биле едно село.[4]
Најпрвин, Мала Речица, како и Голема Речица, било населено со православни Македонци, што се забележува од името на селото, средновековните споменувања, етничкиот карактер на соседните села и по црквиштата. За време на турската власт, во Мала Речица започнале да се населуваат муслимански Албанци, поради што старите христијански родови се иселиле.[4]
Во 1920 година, над селото Мала Речица, на врвот на една тераса биле откопани руините на црквата „Св. Ѓорѓи“. Десет години подоцна на тие темели била подигната нова црква. Црквата по Втората светска војна била во лоша состојба. По кажувања на македонските мештани од околните села, во Мала Речица се наоѓале уште две црквишта: едната посветена на Света Богородица и другата на Свети Атанасиј.[4]
На 17 декември 1994 година, група интелектуалци, јавни личности и претставници на политички партии во Тетово самоницијативно донеле одлука за основање на универзитет на албански јазик, што наишло на остри спротивставувања од страна на раководните државни структури и личности во Македонија. Набргу потоа, уследиле и протести низ целата Република, како и интервенирања на полицијата и судири со меѓуетничка позадина во Мала Речица и селото Порој, во обид да се забранат и да се спречат предавањата и функционирањето на универзитетот. Наспроти сѐ, овој универзитет продолжил да дејствува и во 2004 година со одлука на тогашната Влада на Македонија, универзитет официјална станал дел од образовниот систем под името Државен универзитет во Тетово.[5][6]
Поплавите од минатото на потокот Мала Река се повторуваат постојано, па така последни големи поплави биле забележани во 2024 година.[7]
Remove ads
Стопанство
Атарот на селото е мал и зафаќа површина од 3,5 км2. На него преовладува обработливото земјиште, па затоа селото има полјоделска функција.[3]
Во него работат продавници и бројни услужни и угостителски објекти.[3]
Население
Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Голема Речица живееле 300 жители, сите Албанци.[8]
Според Афанасиј Селишчев во 1929 година, Мала Речица — село во Долнопалчишка општина и има 60 куќи со 408 жители Албанци.[9]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 400 Албанци.[10]
Мала Речица е големо село, со значителен пораст на населението. Така, селото во 1961 година имало 957 жители, од кои 867 биле Албанци, 84 Турци и четворица Македонци, а во 1994 година бројот се зголемил дури на 7.005 жители и тоа, како со природен прираст, така и со доселувања, од кои 6.987 биле Албанци, 12 Роми и четворица Турци.[3]
Пописот од 1991 година не бил целосно одржан во селото Мала Речица, бидејќи дел од неговото население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, за селото нема целосни податоци.[заб 1]
Според пописот од 2002 година, во селото Мала Речица живееле 8.353 жители и со тоа било едно од најголемите села во Македонија, од кои 1 Македонец, 8.321 Албанец, 4 Турци, 1 Србин и 26 останати.[11]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 2.468 жители, од кои 1 Македонец, 2.337 Албанци и 130 лица без податоци.[12]
Значителната разлика на бројот на населението помеѓу пописите 2002 и 2021 се должи на намалувањето на атарот на селото Мала Речица во корист на градот Тетово, со што градското подрачје на Тетово е проширено со делови од атарот на селото и со тоа поголем дел од населението на селото на последниот попис е забележано како жители на Тетово.[13]
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
- Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[14]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[15]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[16]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[17]
Родови
Мала Речица е населена со муслиманско население, чии родови се доселени.[4][18]
Според истражувањата од 1948 година, родови во селото се: Фазлие (14 к.), доселени се од Северна Албанија, каде припаѓале на фисот Красниќи. Од таму дошле двајца браќа: Асан и Фазлија. Првиот се населил во Голема Речица (каде го основал родот Кичик), а другиот брат во Мала Речица. Се сметаат за најстари доселеници. Во селото живеат од 1750-тите и го знаат следниов родослов: Гарип (жив, 42 години во 1948 г.)-Сабри-Незир-Сали-Незир-Бајрам-Амет-Фазли, кој се доселил; Металар (12 к.), живеат во истоименото маало. Имаат исто така потекло од Северна Албанија и тука жувеат од првата половина на XIX век. Го знаат следното родословие: Нешат (жив, 27 години во 1948 г.)-Зибер-Амит-Зибер-Мето, кој се доселил. Три нивни семејства отишле во Голема Речица; Алиној (17 к.), доселени се во исто време како Металар од Северна Албанија. Името го добиле по предокот Али; Тауше (7 к.), потекло како и претходните два рода; Зеле (3 к.), потекнуваат од предокот Зендел. Во Мала Речица живеат од првата половина на XIX век и го знаат следниот родослов: Иџит (жив, 23 години во 1948 г.)-Сулејман-Имер-Беќир-Зендел, кој се доселил од Северна Албанија; Беџетолар (8 к.), потекло како и претходните родови, а името го добиле по основачот на родот Беџет; Бељо (8 к.), не го знаат или не го кажуваат потеклото, но најверојатно од Северна Албанија. Од овој род има 7 семејства во Голема Речица; Лаше (3 к.), доселени се од Мирдита во Северна Албанија. Најпрвин дошле во Тетово, каде имаат роднини; Доксан (9 к.), не го кажуваат потеклото, веројатно доселени како и другите; Иболар (3 к.), живеат во истоименото маало, по потекло од Северна Албанија и Џоке (2 к.), доселени се од селото Лисец, каде што имаат истоимени роднини. Таму биле доселени од Ујмиште во Љума, северна Албанија. Некогаш биле католици.
По кажувања од околните села, во Мала Речица имало и муслимански словенски доселеници, но не биле многубројни. Поради тоа, брзо го примиле албанскиот јазик и тако се албанизирале. Истражувачот Јован Трифуноски не успеал да ги пронајде при неговата посета на селото во 1948 година.
Иселеништво
Од некои од родовите имало повремено иселување во Голема Речица и во Тетово.[4]
Remove ads
Општествени установи
- ОУ „Беса“ - Мала Речица - централно основно училиште за ученици од прво до деветто одделение
- Амбуланта
Самоуправа и политика
Во XIX век, Мала Речица било село во Тетовската каза на Отоманското Царство.
Селото влегува во рамките на Општина Тетово, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било дел од некогашната Општина Тетово.
Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Тетово. Селото припаѓало на некогашната општина Тетово во периодот од 1955 до 1965 година.
Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Долно Палчиште, во која покрај селото Мала Речица, се наоѓале и селата Брвеница, Голема Речица, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Долно Седларце, Јеловјане, Новаќе, Ново Село и Урвич. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Голема Речица, во која влегувале селата Голема Речица, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Мала Речица и Новаќе.
Избирачко место
Во селото постојат избирачките места бр. 1989, 1989/1, 1990, 1990/1, 1991, 1991/1, 1992, 1992/1, 1993, 1993/1, 1994 и 1994/1 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на земјоделското училиште.[19]
На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 7.790 гласачи.[20] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 7.738 гласачи.[21]
Remove ads
Културни и природни знаменитости
- Цркви
- Црква „Св. Ѓорѓи“ — манастирска црква.[22]
Во минатото, во селото постоеле црквите „Св. Богородица“ и „Св. Атанасиј“.[4]
- Манастири
- Малоречки манастир — манастир над селото.
- Џамии[23]
- Голема џамија — постара селска џамија; и
- Омерова џамија — понова селска џамија.
Манастирската црква
Големата џамија
Омеровата џамија
Конакот во манастирот
Личности
- Родени во или по потекло од Мала Речица
- Сервет Авзиу (р. 1946) - македонски политички деец, новинар и стопанственик;
- Бедредин Ибраими (р. 1952) - македонски политичар, поранешен вицепремиер и министер во Владата на Македонија од 1998 година; и
- Абдулменаф Беџети - универзитетски професор.
Поврзано
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads