Михајло Пупин
научник, пронаоѓач и автобиограф From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Михајло Пупин (Идвор, 4 октомври 1858 - Њујорк, 12 март 1935) — знаменит великан во областа на физиката и електрониката, научник и пронаоѓач од светски глас, кој дал особен придонес во областа на телекомуникациите, радиотехниката и радиологијата.
Бил професор по физика и математика на Колумбија во САД, го пронашол системот на повеќекратна фотографија и ги открил секундарните рендгенски зраци. Човештвото најмногу го задолжил со решението на проблемот на телеграфски и телефонски пренос на далечина. За своето автобиографско дело „Од имигрант до пронаоѓач“ посмртно ја добил Пулицеровата награда во 1924 година, како и многу други награди со светско значење за својата научна работа.
Remove ads
Животопис
Во родното место завршил oсновно училиште, а потоа 5 класа гимназија во Панчево на германски јазик, бидејќи тој крај се наоѓал под австроунгарска власт. Бунтовен, со немирен дух, поради учеството во демонстрациите против австроунгарските власти, бил принуден да ја напушти гимназијата во Панчево и по совет на својата мајка, заминал да се школува во Прага. Но тука, разочаран од наставниците и поради недостиг на материјални средства, на полугодието од седмиот клас, го напуштил училиштето и во 1874 година, преку Хамбург, кога имал само 20 години, заминал за Америка, во САД.
Во САД, Михајло Пупин 5 години работел како чувар на магацин, физички работник, како бојаџија на коли, молер, и како ложач во една фабрика за бисквити во Њујорк. Во исто време започнал да посетува и вечерно училиште, како подготовка за приемниот испит на колеџот Колумбија, што потоа есента 1879 година го положил со одличен успех. Дипломирал за 4 години како најдобар студент, примил американско државјанство, и како професор по уметност, пак продолжил да студира. Семејните корени му се од с.Вевчани.
Remove ads
Професионална кариера
Студирал првин со стипендија на студии по математика и теориска физика во Кембриџ, Англија. Потоа, откако добро ги проучил делото на Максвел, продолжил да студира физика во Берлин. Соработката со Херман Хелмхолц, кај него уште повеќе ги развила желбите и способностите за експериментирање. Под негово менторство докторирал со одличен успех, на тема „Осмотскиот притисок и неговиот однос кон слободната енергија“.
Како доктор на науки, во 1889 година Михајло Пупин се вратил во Њујорк и станал професор по математичка физика на Катедрата за електротехника и управник на Електротехничкиот институт на универзитетот Колумбија. Во таа лабораторија тој реализирал 25 извонредно значајни патенти, кои денес сè уште се фундаменти во соодветната технологија.
Од неговиот особено значен придонес во областа на физиката, доволно е ако се споменат само енциклопедиските единици именувани според неговото име, како што се Пупиновата теорија, Пупиновите калеми, пупинизацијата.
Remove ads
Признанија
Во текот на својот работен и животен век д-р Пупин добил многу почести, награди и признанија. Бил претседател на Американскиот институт на радиоинженерите и претседател на АИЕЕ (Американски институт на електроинженери), прв човек на Американската асоцијација за унапредување на науката и на Њујоршката академија на науки, како и член на Француската и на Српската академија на науки.
Во 1920 година го доби Едисоновиот медал на АИЕЕ за својата работа во математичката физика и нејзината примена во електричната трансмисија. Една сала во универзитетот во Колумбија и многу лаборатории во другите универзитети во САД го носат неговото име. Во негова чест на Месечината е именуван кратерот Пупин. Во 1946 година во тогашна Југославија е основан институтот за инженерство и технолошки истражувања „Михајло Пупин“.
Покрај разните одликувања, му биле доделени дури 18 почесни докторати на разни универзитети. Пупин бил член на повеќе академии на науки и претседател на Академијата на науките во Њујорк. Со светска слава се здобил и со неговото автобиографско дело „Од имигрант до пронаоѓач“ за која ја добил најугледната американска награда за книжевност, Пулицеровата награда. Во знак на признание на Михајло Пупин, голем број угледни институции во светот и на поранешните југословенски простори го носат неговото име.
Патенти
Пупин има објавено околу 70 технички статии и извештаи[1] и 34 патенти.[2]
Remove ads
Пупин и Македонија
Семејните корени на Пупин се во село Нича, Москополе, денешна Албанија. Семејството, со јасно изразени влашки чувства, во потрага по подобар живот се преселило во Вевчани, а од таму повеќето членови од големото сточарско семејство, меѓу кои и неговите родители Константин и Олимпијада, заминале во банатското село Идвор во Србија. По смртта на неговата мајка, за време на неговиот престој во Германија, Михајло Пупин основал фондација која била наменета за помагање при школувањето на деца од Србија и Македонија. Таа фондација била наменета да го зачува споменот на неговата мајка.[5]
Во неговата политичка активност на Париската мировна конференција (1919) Михајло Пупин се залагал и дал придонес за создавање на Југославија како заедничка држава на Јужните Словени во тогашните воспоставени граници (границите на Кралството СХС). Во меѓувреме, тој лично пратил писмо до американскиот претседател Вудро Вилсон, каде ги објаснил границите и етничките одлики на Далмација, Словенија, Истра, Банат, Меѓимурје, Барање и Македонија.[5]
Михајло Пупин имал особена љубов кон Македонија и Охрид, каде давал црковни ѕвона како поклони на охридските цркви, основал фонд за помош на сиромашното население и сл. Во 1913 година била основана фондацијата „Олимпијада Пупин“ во рамките Српската академија на науки и уметности, која давала помош при образованието на децата од Србија и Македонија. Во чест на Пупин, уште во 1930-те години една улица го носела неговото име.[5] Според кажувањето на неговите потомци, тој ја афирмирал посебноста на Македонија и на македонскиот народ и се залагал за автономија на Македонија.[6] Освен тоа, особено значајно било и неговото донаторство и добротворство во Македонија.
Во негова чест во Вевчани е отворен спомен-дом на Михајло Пупин. Семејната куќа на родот Пупин, изградена во средината на 19 век, е целосно обновена и сега е сместувачко-угостителски објект со музејска поставка за животот и делото на Пупин.
Remove ads
Литература
- С. Бокшан, Михајло Пупин и његово дело, Научна издања Матице српске, Нови Сад, 1951 (српски)
- С. Гвозденовић, Чикаго, Америка и Видовдан, Савез Срба у Румунији-Српска Народна Одбрана, Темишвар-Чикаго, 2003 (српски)
- Ј. Николић, Фељтон Вечерњих новости, галерија српских добротвора, 2004 (српски)
- П. Радосављевић, Идворски за сва времена, НИН, Бр. 2828, 2005 (српски)
- Р. Смиљанић, Михајло Пупин-Србин за цео свет, Едиција – Срби за цео свет, Нова Европа, Београд, 2005 (српски)
- Саво Б. Јовић, Христов светосавац Михајло Пупин, Издавачка установа Св. арх. синода, Београд, 2004 (српски)
- Edward Davis, "Michael Idvorsky Pupin: Cosmic Beauty, Created Order, and the Divine Word." In Eminent Lives in Twentieth-Century Science & Religion, ed. Nicolaas Rupke (Frankfurt: Peter Lang, 2007), pp. 197–217. (англиски)
- Michael Pupin, "From Immigrant to Inventor" (Charles Scribner's Sons, 1924) (англиски)
Remove ads
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads