Пилорик

Пилорик (грчки: Πενταπλάτανος, Пендаплатанос, книжевно: Πενταπλάτανον, Пендаплатанон; до 1927 г. Πυλωρίκ, Пилорик^[2], до 1954 г. Πηλορύγι, Пилориги^[3]) — село во Ениџевардарско, Егејска Македонија, денес во општината Постол на истоимениот округ во областа Централна Македонија, Грција. Според проценка од 2019 г. местото брои околу 1.015 жители.^[1] До 1924 г. било населено исклучиво со Македонци, кои денес се малцинство.^[4] Денес не важи за самостојно село, туку се вбројува во градот Пазар како негова населба.

Пилорик Πενταπλάτανος
Старата македонска црква „Св. Атанасиј“
Пилорик
Местоположба во областа Пилорик Местоположба на Пилорик во општината Постол и областа Централна Македонија
Координати: 40°49.8′N 22°25.9′E
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Постолски
Општина	Постол
Општ. единица	Пазар
Надм. вис.	&10000000000000140000000140 м
Население (проц. за 2019 г.[1])
• Вкупно	1.015
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото е сместено во јужното подножје на планината Пајак, 2 км северно од градот Пазар (Ениџе Вардар). Поради близината до градот, со време станало негово предградие и добило урбан карактер.

Историја

Праисторија

Во околината на селските гробишта има праисториска населба, која во 1986 г. е прогласена за културно-историски споменик.^[5]

Во Отоманското Царство

Друг поглед на старата црква.

Во XIX век Пилорик е забележано како чисто македонско село во Ениџевардарската каза. Според Николаос Схинас, во средината на 1880-тите Пилорики (Πυλωρίκη) било село со 30 христијански семејства.^[6]

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Пилорик броел 166 жители Македонци.^[7][8]

По Илинденското востание во 1904 г. целото село потпаднало под врховенството на Бугарската егзархија.^[9] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Пилорик (Pilorik) имало 216 Македонци, сите под егзархијата.^[7][10] Во селото работела бугарската пропаганда со едно училиште.

Кукушкиот околиски училиштен инспектор Никола Хрлев во 1909 г напишал за селото:

„

Пилурик, 13 /III, 1 ч. од Радомир. 31 македонски егзархиски куќи: 5 свои, 25 чифлигарски. Сега селаните откупуваат уште 3 куќи со 276 погони земја за 510 лири. Се издржуваат од земјоделство, лозарство и бубарство. Црквата засега затворена, има 20 погони земја, 4 погони дудова градина и 3½ погони лозје. Училиштето (вакуф) е двокатно, долу — подрум, горе — трем и две простории. Училницата е таваносана, добро осветлена, голема 5×6×3 метри. Салонот е отворен.[11]

“

Во 1910 г. Халкиопулос напишал дека во селото (Πιλορίκιον) има 219 егзархисти.^[6][12]

Според српскиот географ Боривое Милоевиќ, пред Балканските војни селото имало 35 македонски христијански куќи.^[4][6]

Во Грција

Во Првата балканска војна селото е окупирано од грчката војска. Бугарските цркви и училишта се затворени.^[13] Истата 1912 година е заведено како село со христијанска вероисповед и македонски јазик. Во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор, кога населението броело 291 лице,^[4] од кои 159 мажи и 132 жени.^[6] На пописот од 1920 г. Пилорик имал 263 жители.

По 1924 г. властите насилно иселиле 132 жители во Бугарија,^[4] (30 семејства во Горен Воден, денес во Асеновград)^[14]) и на нивно место довеле грчки. Одземени се 44 имоти на преселените жители.^[6] Во 1928 г. селото е заведено како етнички мешано со 252 жители,^[4] од кои 180 биле дојденци (45 семејства).^[15] Претходната 1927 г. е преименувано во грцизираниот облик Пилориги, а во 1954 г. му е дадено сосем грчкото име Пендаплатанон.^[16]

Во 1940 г. Пилорик веќе имал 569 жители поради меѓувремено сместување на дополнителни грчки колонисти. Според статистиката на НОФ, во 1927 г. во селото имало 185 Македонци, 17 Власи, а останатие биле грчки дојденци.^[4] Во следните десетлетија населението се зголемило уште повеќе, и наизменично растело и опаѓало, а потоа доживеало и позасилен развој. Пописот 2001 г. е последниот на кој Пилорик се води како самостојно село со 956 лица, за да биде припоен кон Пазар во следното десетлетие. Се претпоставува дека денес има околу 1.015 жители,^[1] иако повеќе не се брои посебно.

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	569	680	719	620	746	813	956	—

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Стопанство

Иако има градски карактер поради близината до Пазар, населението сепак се занимава со одгледување на жито и памук, а делумно е застапено и сточарството.^[4]

Цркви

• „Св. Атанасиј“ од почетокот на XIX век

Личности

• Божин Ѓорев (1875 – ?) — борец во Балканските војни од четата на Иван Паљошев^[17]
• Димо Ат. Дараданов — деец на Илинденската организација во Несебар^[18]
• Јоанис Андраманос (Ιωάννης Ανδραμάνος) — гркомански андартски деец, четник^[19]
• Велика Ромова (Πασχαλίνα Ρώμα, Пасхалина Рома, ? - 1904) — гркоманка, андарстски деец од III клас^[19], учителка во селото, убиена од ВМРО, ќерка на Антон Касапов, претседател на грчкиот комитет во Пазар^[20]
• Трајан (Трае) Иванов (1876 – ?) — борец во Балканските војни^[21]
• Христо Атанасов — борец во Балканските војни од четата на Ичко Димитров, Штипска дружина^[22]
• Христо А. Митонов (1879 – ?) — борец во Балканските војни од четата на Иван Паљошев^[23]

Поврзано

• Солунско Поле