Помамница
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Помамница (латински: Atropa belladonna, попозната како беладона или смртоносна ноќница), е токсично повеќегодишно тревно растение од семејството на зрнци,[1] кое вклучува и домати, компири и модар патлиџан. Домородно е во Европа, Северна Африка и Западна Азија. Неговата распространетост се протега од Велика Британија на запад, до западна Украина и иранската провинција Гилан на исток. Исто така е натурализиран или воведен во некои делови на Канада и САД.
Зеленилото и бобинките се екстремно токсични кога се внесуваат, а содржат и тропански алкалоиди.[1][2][3][4] Овие токсини вклучуваат атропин, скополамин и хиосциамин, кои предизвикуваат делириум и халуцинации,[1][2][3][5][6] и исто така се користат како фармацевтски антихолинергици.[1] Тропанските алкалоиди се честа појава, и сите тие припаѓаат на семејството зрнци.[1]
Помамницата има непредвидливи ефекти.[2] Противотров за труење со помамница е физостигмин или пилокарпин, исто како и за атропин.[7]
Remove ads
Историја
Помамницата има долга историја на употреба како лек, козметика и како отров.[2][3][8] Растението е познато под различни народни имиња (како што е „смртоносен ноќник“ на англиски). Латинското име на билката, Atropa Belladonna го добила од Карл Линеј (1707–1778) кога го осмислил својот систем за класификација. Линеј го избрал името на родот Атропа поради отровните својства на овие растенија. Се вели дека Атропос, една од Трите судбини во грчката митологија, го земала животот на една личност откако нејзините сестри ја предале и изневериле. Линеј го избрал името на видот беладона („убава жена“ на италијански) во однос на козметичката употреба на растението за време на ренесансата, кога жените го користеле сокот од бобинки во капки за очи наменети да ги прошират зениците и да направат очите да изгледаат позаводливи.[3][9][10][11]
Екстрактите од растенијата од семејството на зрнците, се користат најмалку од 4 век п.н.е., кога мандрагора (мандраке) била препорачана од Теофраст за лекување на рани, гихт и несоница, како и љубовна напивка. Во првиот век п.н.е., Клеопатра користела екстракти богати со атропин од египетското растение буника (уште еден вид на помамница) за гореспоменатата цел да ги прошири зениците на нејзините очи.
Употребата на помамниците како отров била позната во Стариот Рим, како што е потврдено од гласините дека римската царица Ливија Друсила користела сок од бобинки од ова растение за да го убие својот сопруг, императорот Октавијан Август.
Во првиот век од нашата ера, Диоскорид го препознал виното од мандраке како анестезија, што треба да се дава пред операција или каутеризација.[12] Употребата на препарати за анестезија, често во комбинација со опиум, опстојувала низ Римската и Исламската Империја и продолжила во Европа сè додека не била заменета во 19 век со современи анестетици.
Современата фармаколошка студија на екстрактите од помамница ја започнал германскиот хемичар Фридлиб Фердинанд Рунге (1795–1867). Во 1831[13], германскиот фармацевт Хајнрих Ф. Г. Мејн успеал да подготви чист кристалин од активната субстанца.[14][15]
Remove ads
Опис
Atropa Belladonna е разгранет зелјест повеќегодишен ризоматозен хемикриптофит, кој често расте како подгрмушка од нејзиниот месест корен. Растенијата растат до 2м во височина, со овални листови кои се 18см. Цветовите во форма на ѕвонче се нечисто виолетови со зелени нијанси и имаат слаба арома. Плодовите се бобинки, кои се зелени, зреат до сјајна црна боја и приближно 1.5см во пречник. Бобинките се слатки и ги консумираат животни кои ги распрснуваат семињата со нивниот измет, иако тие содржат токсични алкалоиди.[16] Постои бледо-жолта цветна форма наречена Atropa belladonna var. lutea со бледо жолто овошје.
Помамницата понекогаш може да се помеша со многу помалку отровната црна ноќница, Solanum nigrum, која припаѓа на различен род во Solanaceae.[17] Споредбата на овошјето покажува дека црните бобинки од ноќница растат во гроздови, додека смртоносните бобинки од помамницата растат поединечно. Друга разлика е дека црните цветови на ноќницата се со бели ливчиња.
Remove ads
Распространетост
Помамницата потекнува од јужна, централна и источна Европа; Северна Африка, Турција, Иран и Кавказ, но се одгледува и воведе надвор од нејзиниот домороден опсег. Во јужна Шведска е забележана како дел од флората што се наоѓа во Сконе во 1870 година како одгледуван во аптекарски градини во близина на Малме.[18]
Во Британија е домородно само на варовнички почви, на нарушена почва, рабови на полиња, жива ограда и отворени шуми. Семето се шири главно од птици.[19]
Натурализирано е во делови од Северна Америка, каде што често се наоѓа на засенчени, влажни места со почви богати со варовник. Се смета за вид плевел во делови од светот,[20] каде што колонизира области со нарушена почва.[21]
Одгледување
Ова растение ретко се користи во градините, но, кога се одгледува, обично е поради исправениот облик и ефектните бобинки.[22] Ртењето на малите семиња честопати е тешко, поради тврдите облоги на семиња. Ртењето трае неколку недели под наизменични температурни услови, но може да се забрза со употреба на гиберелинска киселина.[23] На садниците им е потребна стерилна почва за да се спречи придушување и нарушување на коренот за време на пресадувањето.
Remove ads
Таксономија
Atropa belladonna е во семејството на Solanaceae (зрнци), кое го дели со компири, домати, модри патлиџани, татула, тутун и чили пиперки. Вообичаените имиња за овој вид вклучуваат беладона, дивале, двејл,[24] баневорт, ѓаволски бобинки, цреши на смртта, убава смрт, ѓаволска билка итн.[25]
Токсичност
Беладона е едно од најотровните растенија познати,[26][27] и ако се конзумира орално, го зголемува ризикот во бројни клинички состојби, како што се компликации од бременоста, кардиоваскуларни болести, гастроинтестинални нарушувања и психијатриски нарушувања, меѓу другото[2][3] Сите делови на растението содржат тропан алкалоиди .[2][28][29] Корените имаат до 1,3%, листовите 1,2%, стебленцата 0,65%, цветовите 0,6%, зрелите бобинки 0,7%, а семките 0,4% тропан алкалоиди. Листовите достигнуваат максимална содржина на алкалоид кога растението пупнува и цвета, корените се најотровни на крајот од вегетацискиот период на растението.[30] Нектар од беладона пчелите го трансформираат во мед кој содржи и тропан алкалоиди.[31] Бобинките претставуваат најголема опасност за децата бидејќи изгледаат привлечно и имаат малку сладок вкус.[25][32][33] Коренот на растението е генерално најтоксичниот дел, иако тоа може да варира од еден примерок до друг.[25][28]
Помамница е исто така токсична за многу домашни животни, предизвикувајќи наркоза и парализа.[34] Сепак, говедата и зајаците го јадат растението навидум без да претрпат штетни ефекти.[35] Кај луѓето, неговите антихолинергични својства ќе предизвикаат нарушување на когнитивните капацитети, како што се меморијата и учењето.[36]
Remove ads
правен статус
Одгледувањето Помамница е легално во Јужна и Источна Европа, Пакистан, Северна Америка и Бразил.[30] Листовите и корените можат да се купат со лекарски рецепт во аптеките низ Германија.[37] Во Соединетите Американски Држави, постои само еден одобрен лек на рецепт кој содржи беладона алкалоиди, како што е атропин, а ФДА смета дека сите производи што се издаваат без рецепт и кои тврдат дека се ефикасност и безбедност како антихолинергичен лек, се нелегални.[38]
Remove ads
Корист
Козметика
Заедничкото име беладона потекнува од неговата историска употреба од страна на жените, бидејќи bella donna е италијански за „убава жена“. Капките подготвени од растението беладона се користеа за проширување на женските зеници, ефект кој се смета за привлечен и заводлив.[10][8] Капките Беладона делуваат како мускарински антагонист, блокирајќи ги рецепторите во мускулите на окото кои ја стеснуваат големината на зеницата.[39] Беладона во моментов ретко се користи козметички, бидејќи ги носи негативните ефекти на предизвикување мали визуелни нарушувања, неможност да се фокусира на блиски предмети и зголемен пулс. Се верува дека продолжената употреба може да предизвикува слепило.[40]
Додатоци во исхраната
Во Соединетите Американски Држави, беладона се продава како додаток во исхраната, обично како состојка на атропин во лекови за настинки кои се продаваат без рецепт.[26][38] Иако таквите лекови за настинка се веројатно безбедни за орална употреба во типични дози на атропин (0,2 милиграми), нема соодветни научни докази за да се обезбеди нивната ефикасност.[38] Според упатствата на ФДА за суплементи, не постојат регулирани стандарди за производство за лекови за настинка што содржат атропин, при што е откриено дека некои додатоци на беладона содржат загадувачи.[26]
Беладона со векови се користи во хербалната медицина како ублажувач на болка, мускулен релаксатор и антиинфламаторен лек, и за лекување на менструални проблеми, хистаминска реакција и болест на движење.[2][3][41][42][8]
Отров
Тропанските алкалоиди на A. belladonna се користеле како отрови, а раните луѓе правеле отровни стрели од растението.[43][8] Во Стариот Рим, како отров го користела Агрипина Помладата, сопругата на императорот Клавдиј по совет на Локуста, жена специјализирана за отрови, и Ливија, за која се шпекулира дека го користела за да го убие својот сопруг императорот Октавијан Август.[43][44]
Магбет од Шкотска, кога сè уште беше еден од поручниците на кралот Данкан I од Шкотска, го користела растението како отров за време на примирјето, за да ги отруе трупите на напаѓачот Харолд Брзоногиот, кралот на Англија, до тој степен што англиските трупи не биле во можност да издржат и биле приморани да се повлечат на своите бродови.[45][8]
Медицинските историчари исто така се сомневаат дека Соломон Нортап, црнец кој бил киднапиран и продаден во ропство во 1841 година, бил отруен со комбинација на беладона и лауданум.[46]
Remove ads
Галерија
Цвеќе на кое се гледа долга пенила која извира од пазувите на листот.
Atropa belladonna L. Корола и чашка од еден цвет во профил.
Atropa belladonna L. Единечно цвеќе под агол за да се прикаже и надворешноста и внатрешноста.
Atropa belladonna L. преглед на цветот
Едно цвеќе, лице од три четвртини, покажува фини детали од пуберулентната стигма
Atropa belladonna L. единечен цвет осветлен со силна сончева светлина за да се открие виолетова ретикулација на жолтеникаво-зелена корола цевка.
Atropa belladonna L. Обратна страна на плодната чашка, која покажува конкавна задна страна на лобуси на чашката со нечистотија од загадениот воздух прекривки со лепливи трихоми.
Проѕирните жолти бобинки на Atropa belladonna lutea.
Поврзано
- Список на отровни растенија
- Список на растенија отровни за коњите
Наводи
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads