Црквино

Црквино — село во Општина Велес, во околината на градот Велес.

Црквино
Поглед на селото Црквино од ридот Тисовец
Црквино Местоположба на Црквино во Македонија Црквино на карта
Координати 41°39′25″N 21°47′43″E
Регион	Вардарски
Општина	Велес
Население	353 жит. (поп. 2021)[1]
Шифра на КО	29080
Надм. вис.	340 м
Црквино на општинската карта Атарот на Црквино во рамките на општината
Црквино на Ризницата

Географија и местоположба

Црквино се наоѓа во југозападниот дел на територијата на Општина Велес, од десната страна на реката Бабуна. Селото е ридско, на надморска височина од 340 метри. Од градот Велес населбата е оддалечена 9 километри. Атарот зафаќа простор од 19,6 км². На него преовладуваат пасиштата на површина од 1232 ха, на обработливото земјиште отпаѓаат 371 ха, а на шумите 121 ха. Селото има полјоделско-сточарска функција.

Историја

Во минатото селото Црквино било село со мешан етнички и верски состав на населението. Во него живееле православни христијани Македонци и муслимани Турци, при што Македонците биле во поголем број и претставувале мнозинство, а Турците имале поголеми имоти и поседи.

Во текот на 50-тите години на XX век со договорот за иселување на муслиманско население од Југославија во Турција, на местото на иселените Турци од Црквино започнале да се доселуваат Бошњаци од областа Санџак во Србија и Црна Гора, кои исто така биле на пат за иселување во Турција, кое во тоа време единствено било возможно само преку Македонија. Во периодот помеѓу 1953-1957 многу Бошњаци се доселиле на имотите на Турците кои ги продавале за многу евтини и багателни цени^[2].

Предание за Марковата Црква^[3]

Во преданието „Маркова Црква“ станува збор за месност каде што претходно се наогала Марковата црква во селото. Според преданието, црквата ja подигнал Марко Крале пред доаѓањето на Турците во Македонија, веpojaтно врз темели на постара црква од времето на богомилското движење. Црквата била една од нивните центри од кај што тие ги проповедале своите идеи. Турците, сакајќи да го задушат христијанството, ja урнале црквата. Понатаму преданието вели дека некој Турчин сакал да земе од урнатата црква една греда. Ja товарил гредата на колата, си тргнал за дома, но „на едно сто-двесте метра одма се скамениле и колата и воловите, а и Турчинот умрел". Скаменувањето во ова предание доаѓа како резултат на извршениот престап на Турците кои ja урнале црквата.

Потекло и значење на името

Името на селото Црквино доаѓа од „староземанската црква“ (средновековната црква Свети Ѓорѓи) во горното маало, која е опкружена со муслимански куќи^[4].

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 377 —     1953 437 +15.9% 1961 461 +5.5% 1971 416 −9.8% 1981 471 +13.2%	Година Нас. ±% 1991 412 −12.5% 1994 341 −17.2% 2002 363 +6.5% 2021 353 −2.8%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Црквино живееле 410 жители, од кои 350 Македонци и 60 Турци.^[5] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Црквино имало 128 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 250 Македонци.^[7]

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото имало 363 жители, од кои 2 Македонци, 25 Албанци и 336 Бошњаци.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 353 жители, од кои 12 Македонци, 11 Албанци, 3 Турци, 292 Бошњаци, 3 останати и 32 лица без податоци.^[9]

На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:^[10]

Година	Македонци	Албанци	Турци	Роми	Власи	Срби	Бошњаци	Ост.	б.п.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	—	—	—	377
1953	130	—	275	—	32	—	—	—	—	437
1961	89	1	341	...	...	10	...	20	—	461
1971	41	57	72	—	...	8	...	238	—	416
1981	4	87	—	—	—	—	...	380	—	471
1991	8	14	—	—	—	—	...	390	—	412
1994	5	7	—	—	—	—	...	329	—	341
2002	2	25	—	—	—	—	336	—	—	363
2021	12	11	3	—	—	—	292	3	32	353

Најголем дел од населението кое се определило како останати, всушност претставуваат Бошњаци, бидејќи во периодот 1961 - 1994 не постоело можност за декларирање на бошњачки народ.

Родови

Црквино е мешано македонско-албанско-бошњачко село, со големи промени на населението кои се засведочени од записи според истражувањата од 1914 и 1966-67 година, каде се забележани следните родови во селото:

• Македонски: Чавдаровци, Никовци^[4] Ќосевци (слават Св. Никола), Недевци (или Неделци), Кушарци (слават Свети Ѓорѓи)^[4] Мурговци (слават Света Петка), Даш(с)ковци (слават Св. Недела), Манасиевци, Мицевци (слават Свети Димитрија)^[4] ова се стари родови, односно староседелци; Јаневци дошле во 1840 г. од чифлик од Горно Караслари^[4], Богоевци (2 к.) и Костовци доселени се од селото Крајница; Коневци (2 к.) доселени се од селото Никодин, Тиквешко/Прилепско.
• Бошњачки: Шаботиќи, Прпузовиќи, Адиловиќи, Ајдарпашиќи, Зверотиќи, Калачи, Јаворовци, Плаовци, Турковиќи, Адровиќи, и уште некои други. Сите заедно имаат 58 домаќинства. Доселени се од околината на Иванград (20 к.), околината на Нови Пазар (10 к.), Тутин (10 к.), Рожае (10 к.) и Сјеница (8 к.).
• Албански: Албанците се најнови доселеници во Црквино, тие дошле од селата Седларево, Корито и Дуф во Полог. Како и од околината на Призрен во Косово.^[11]
• Турски: Козевци-Емушовци и Мечовци биле старинечки родови кои се потурчиле од јуручките^[4]. Доселени турски родови биле: Ферат-Асанлар, Адилар, Аџилар, Билманлар, Садиклар, Топалали, Дураклар, Мемед-Алилар, Алимлар, Реџеплер, Таирлар дошле од „Јуруклук, од преку Вардар“ во средината на XVIII век, по потекло Јуруци^[4].

Самоуправа и политика

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 2194 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[12]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 415 гласачи.^[13]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[14]

• Белушка — населба од римско време
• Венуле — населба од римско време
• Габер — населба од римско време
• Селска Црква — некропола од доцноантичко време

Цркви

• „Свети Ѓорѓи“ - изградена во 1819 година, моментално во крајно лоша состојба^[15].

Иселеништво

Од селото се имаат целосно иселено Турците. Тие после 1912 година почнале постепено да се иселуваат во Турција, турските родови биле следните: Адиловци, Алијовци, Казовци, Дураковци, Оџовци, Елезовци, Гкчевци, Шабановци и др. Во селото постоело и влашко население, кое исто така се иселило, заминале во Овче Поле и Велес. Од Македонците во постаро време се иселувало населението во Велес, потоа иселеници има и во некои околни и подалечни села, како Ораовец (Јаневци), Грнчиште (Десковци), Бусилци (Сиркаровци).^[11]