Дуф

Дуф — село во Општина Маврово и Ростуше, во областа Горен Полог, во околината на градот Гостивар.

Дуф
Воздушен поглед на селото Дуф (најлево е маалото Јарчевиш, во средина е дел од маалото Чајане, а десно е патот за маалото Брезовец)
Дуф Местоположба на Дуф во Македонија Дуф на карта
Координати 41°45′11″N 20°47′7″E
Регион	Полошки
Општина	Маврово и Ростуше
Област	Горен Полог
Население	30 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1231
Повик. бр.	042
Шифра на КО	07032
Надм. вис.	1.075 м
Дуф на општинската карта Атарот на Дуф во рамките на општината
Дуф на Ризницата

Селото културно припаѓа на областа Горна Река, каде денес припаѓа и административно (во општината Маврово и Ростуше), иако историски припаѓало на областа Горен Полог.

Географија и местоположба

Поглед на дуфскиот цевковод, дел од хидросистемот „Маврово“

Селото се наоѓа во источниот дел на територијата на Општина Маврово и Ростуше, на јужните огранки на планината Враца, а во горното сливно подрачје на најголемата македонска река Вардар.^[2] Селото е планинско, сместено на надморска височина од околу 1.000 метри. Од градот Гостивар, селото е оддалечено 18 километри.^[2]

Дуф е планинско село, со што некои негови делови се наоѓаат над 1.300 метри. Се наоѓа во горниот тек на реката Мелце и нејзините изворишни притоки. Водата за пиење се добива од извори и од селските чешми. Поглавни извори и чешми за пиење се Торба, Ташкоа Чешма, Трпеа Чешма, Милоа Чешма, Крој Ковачит и Крој Јованит.^[3]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Лаз, Таламбас, Сливе, Шар, Горошупец, Острика, Карашина Млака, Паралуп, Чука, Линиште, Камарица, Ара Станишит, Преслап, Ливаде, Леска, Јасики, Сотка, Бојин Брег, Лепа Дупка, Мелца, Бабин Камен и Дингоа Црква.^[3]

Селото има разбиен тип, поделено е на пет маала, кои имаат топографски или родовски имиња. Маалата се Тољањ (или Толјане), Брезоец, Чајане, Јарчевиш и Балабан. Оддалеченоста помеѓу маалата изнесува и по неколку километри.^[3]

До маалата Толјане и делумно до маалото Брезоец, се стигнува преку лош шумски земјен пат, кој започнува од селото Вруток, додека главниот пат за селото Дуф се двои од регионалниот пат Р1202 неколку стотина метри пред месноста Бунец. Овој локален пат на некои места е асфалтиран, а остатокот е макадам.^[4]

• 
  Воздушен поглед на маалата Балабан (лево), Јарчевиш (средина) и Чајане (десно)
• 
  Поглед на маалото Брезовец
• 
  Поглед на маало Балабан
• 
  Поглед на маалото Тољане

Историја

Дуф е старо село, што може да се заклучи по зачуваните староседелски родови, по народната традиција и по остатоците од старини. Над маалото Тољањ (или Толјане) постои месноста Селиште или Старо Село. Таму некогаш се наоѓало мало село со православно македонско население. Во селото имало девет куќи во кои биле раздвоени деветте браќа. Подоцна, најголемиот дел од жителите на ова село умреле поради чума. Остатоци од населба и од стари христијански гробишта постојат и над денешното маало Јарчевиш.^[3]

Во атарот на селото се наоѓа месноста Дингоа Црква, која се наоѓа над селото. На месноста, која на карта е означена како Димговска Црква, некогаш имало црковен храм. Рушевините од храмот денес не се познаваат. Исто така, една стара црква некогаш се наоѓала во месноста Варвара, покрај реката Мелце и недалеку од денешното село. Традицијата пренесува дека месноста го добила името бидејќи самата црква била посветена на Света Варвара.^[3]

Првпат селото Дуф како во усните преданија така и во пишаните и материјалните документи и артефакти се спомнува во мноштвата црковни повелби за регионот Горна Река меѓу кои и црковните повелби кои датираат од Византискиот период, односно од 1020 година, за време на владеењето на византискиот цар Василиј Втори, а посебно во црковните повелби на царот Стефан Душан од 1331 година, Стефан Урош Петти Немањиќ од 1356 исто така се спомнува во црковните повелби и од македонските кталеви кралот Димитрија Волкашин од 1365 година како и во црковната повелба од македонскиот крал Крале Марко од 1371 година за манастирот Свети Јован Бигорски.

Првите пишани податоци за селото Дуф се содржат во пописниот отомански дефтер број 508 од 1467 година, кој се однесува за Дебарската Област, кој воедно е најстар документ на оваа област, во кој е опфатен вилаетот Река, каде што се дадени и првите податоци за населението од Горна Река, односно за даноците што населението ги давало на отоманската држава. Во овој отомански дефтер за селото Дуф е запишано дека Дуф има 40 рисјански семејства (во маалото Тољан четири, во маалото Брезовец осум, во Чајане Маало десет, во Ерчевиш Маало девет и во Балабан Маало исто девет рисјански семејства).^[4]

Во пописниот дефтер од 1567 година кој се однесува за период од 100 години, меѓу другото за село Дуф е запишано дека припаѓа на вилаетот Калканделен на чифликот на Караѓоз-бег, во кое имало 48 куќи во кои живееле 35 рисјански и шест отомански (муслимански) семејства.

Вкупно 7 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[5]

Стопанство

Амбари во маалото Чајане

Атарот на селото е голем и зафаќа простор од 25 км², при што преовладуваат шумите со површина од 1.660,5 хектари, на пасиштата отпаѓаат 535,6 хектари, а на обработливото земјиште 296,3 хектари.^[2]

Во основа, селото има мешовита земјоделска функција.^[2]

Во маалото Балабан и денес мештаните се занимаваат со сточарство, додека во другите маала се присутни ситното градинарство и собирањето шумски плодови.^[4]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 602 —     1953 742 +23.3% 1961 608 −18.1% 1971 413 −32.1% 1981 231 −44.1%	Година Нас. ±% 1991 0 −100.0% 1994 55 —     2002 39 −29.1% 2021 30 −23.1%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Дуф живееле 1.130 жители, сите Албанци од кои 860 христијани и 270 муслимани.^[6] Според секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Дуф имало 800 Македонци, од кои 200 биле под врховенството на егзархијата и 600 под патријаршијата.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 450 Албанци и 100 Македонци.^[8]

Дуф во 1961 година имало 608 жители од кои 363 биле Македонци, а 244 Албанци. Во 1994 година бројот значително се намалил и во селото имало само 55 жители, од кои 50 Албанци и 5 жители Македонци.^[2]

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото има 39 жители, од кои 2 Македонци и 37 Албанци.^[9]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 30 жители, од кои 4 Македонци, 22 Албанци и 4 лица без податоци.^[10]

Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во Дуф:

Година	Македонци	Албанци	Турци	Срби	Ост.	б.п.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	602
1953	518	214	3	4	3	—	742
1961	363	244	0	1	0	—	608
1971	117	286	8	0	2	—	413
1981	23	207	0	0	1	—	231
1991	0	0	0	0	0	—	0
1994	5	50	0	0	0	—	55
2002	2	37	0	0	0	—	39
2021	4	22	0	0	0	4	30

* Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години

Родови

Дуф е македонско-албанско село со православно, исламизирано и муслиманско население. Во селото целото население во минатото го говорело албанскиот јазик, со што дел од македонското население е дел од групата Шкрети.^[3]

Според истражувањата од 1939 година, родови во селото по маала биле:

• Маало Тољан, во ова маало живее православно и муслиманско население.
  • Православни родови: Новевци (2 к.), староседелци; Николчолари (1 к.), староседелци; Цапаколари (5 к.), доселени се од селото Штировица во Горна Река; Геловци (2 к.) и Нисторовци (3 к.), доселени се од селото Нистрово во Горна Река; Наќевци (1 к.) и Чикраманци (2 к.), доселени се од селото Бродец во Горна Река; Божиновци (1 к.), доселени се од селото Ничпур во Горна Река и Тримчалари (1 к.), доселени се однекаде.
  • Исламизирани родови: Оџалари (1 к.), гранка се од православниот род Николчолари. Откако преминале на ислам, еден нивен предок станал оџа и така го добиле нивното родовско име. Во минатото, ја славеле Света Варвара.
  • Муслимански родови: Еминолар (1 к.), доселени се од селото Печково, а таму се доселиле од Албанија.
• Маало Брезоец, во ова маало живее само православно население.
  • Православни родови: Таталари (12 к.), Бадулари (2 к.) и Скералар (5 к.), стари доселеници, доселени се од околината на Пешкопеја во северна Албанија; Трифтолари (3 к.), доселени се од селото Стрезимир во Горна Река; Ќировци (7 к.), доселени се од селото Штировица во Горна Река; Миајловци (4 к.), доселени се од селото Маврово; Фичоровци (2 к.), доселени се од селото Жужње во Горна Река и Билбилка (5 к.), доселени се од селото Стрезимир во Горна Река.
• Маало Чајане, во оваа маало живее православно и муслиманско население.
  • Православни: Геговци (1 к.), доселени се од околината на Куманово; Димитровци (1 к.), староседелци; Тоска (1 к.), доселени се од некое село во Горна Река. Подалечно потекло од Албанија.
  • Муслимански родови: Мускалар (10 к.), доселени се од селото Штировица во Горна Река. Подалечно потекло од Чаје во Љума; Дацалар (5 к.) и Фератица (1 к.), доселени се од селото Штировица во Горна Река. Подалечно потекло од Љума во северна Албанија.
• Маало Јарчевиш, во ова маало живее само православно население.
  • Православни родови: Беловци (4 к.), староседелци. Имаат иселеници во Русија (четири семејства); Матуговци (16 к.), стари доселеници. Доселени се од селото Прошовце; Големовци (1 к.), доселени се однекаде. Имаат иселеници во Русија (едно семејство); Цигановци (1 к.), доселени однекаде. Имаат иселеници во Америка (едно семејство).
• Маало Балабан, во ова маало живее православно и муслиманско население.
  • Православни родови: Ајдаровци (7 к.), по потекло се од Мирдита во северна Албанија. Таму биле католици. Некои мислат дека имаат уште подалечно потекло од Црна Гора. Од Мирдита се иселиле во Врбен во Горна Река. Таму имале роднини. Некој предок подоцна се населил во Дуф, а имале и роднини во селото Леуново (Диневци или Ајдаровци); Поречовци (5 к.) и Волчевци (2 к.), доселени се од селото Волче во Порече. Имаат иселеници во Тетово; Пицаковци (1 к.), доселени се од селото Врбен во Горна Река; Нисторовци (1 к.), доселени се од селото Врбен во Горна Река. Подалечно потекло од селото Нистрово; Бодуловци (2 к.), доселени се од селото Бродец во Горна Река. Подалечно потекло од околината на Пешкопеја во северна Албанија; Гаврилоски (1 к.), доселени се од селото Орќуше. Таму биле староседелци.
  • Муслимански родови: Шаќировци (1 к.), доселени се од селото Штировица во Горна Река. Подалечно потекло од северна Албанија; Илјазои (1 к.), доселени се од селото Бродец во Горна Река. Подалечно потекло од северна Албанија.

• 
  Патот низ маалото Балабан
• 
  Објекти во маалото Јарчевиш
• 
  Традиционална куќа во маалото Брезоец
• 
  Кула во маалото Чајане

Иселеништво

Од селото има иселени родови, како православни, така и муслимански родови.^[3]

Од православните родови, родот Мојсовци живеат во селото Лешница, кај Гостивар; родот Поповци живеат во Глоѓи, кај Тетово; родот Поп Давидовци живеат во Скопје и во Северна Америка (од маалото Брезоец, а во Дуф се доселиле од Горно Јеловце); родот Селовци (2 к.) во 1914 година се иселиле во Истанбул, каде претходно работеле како печалбари (биле староседелци во маалото Толјане). Имало иселувања од маалото Чајане поради турските зулуми.

Муслиманскиот род Грапалар, живеел во маалото Чајане, изумрел. Претходно биле доселени од Албанија.

Општествени установи

• Поранешно основно училиште

Самоуправа и политика

Кон крајот на XIX век, Дуф било село во Гостиварската нахија на Тетовската каза на Отоманското Царство.

Селото се наоѓа во рамките на новосоздадената Општина Маврово и Ростуше, која настанала со територијалната поделба на Македонија во 2004 година. Претходно селото припаѓало на поранешната Општина Маврови Анови, која со измените во Законот за територијална поделба на Македонија била припоена со Општина Ростуша, со што двете општини ја создале новата Општина Маврово и Ростуше, во која денес се наоѓа селото.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Гостивар, додека во периодот по војната од 1957 до 1965 година се наоѓала во некогашната општина Маврово. Во рамките на истата општина се наоѓало и во периодот 1955-1957.

Во периодот 1952-1955, селото се наоѓало во рамките на Општина Вруток, во која покрај Дуф се наоѓале Вруток, Ново Село, Орќуше, Печково, Равен и Речане. Во периодот 1950-1952 година, селото се наоѓало во тогашната општина Речане во која влегувале селата Дуф, Ново Село, Орќуше и Речане.

Избирачко место

Селото е опфатено во избирачкото место бр. 0498 според Државната изборна комисија, сместено во простории на основното училиште.^[11]

На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 39 гласачи.^[12]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[3]

• Селиште или Старо Село — населба од непознат период;
• Јарчевиш Маало — населба и некропола од непознат период; и
• Димговска Црква — црква од непознат период.

Цркви^[13]

• Црква „Св. Петка“ — се наоѓа во маалото Брезовец и е изградена во 1842 година;
• Црква „Св. Богородица“ — манастирска црква. Се наоѓа во маалото Јарчевиш и е изградена во 1852 година; и
• Црква „Св. Варвара“ — се наоѓа во маалото Толјане и е изградена во 1860 година, осветена во 2007 година.

Цркви^[13]

• Џамија — џамија во маалото Чајане

Реки

• Дуфска Река — река низ селото, притока на Вардар

• 
  Црквата „Успение на Пресвета Богородица“
• 
  Црквата „Св. Петка“
• 
  Дуфска Река
• 
  Селската џамија

Редовни настани

Слави

• Водици — собир

Личности

Родени во или по потекло од Дуф

• Невзат Бејта (р. 1961) — политичар, градоначалник на Гостивар

Галерија

• 
  Дуфски цевковод
• 
  Куќа во маалото Брезоец
• 
  Воздушен поглед
• 
  Стопански објект кај цевководот
• 
  Почетокот на цевководот
• 
  Куќа во маалото Брезоец
• 
  Чешма во маалото Јарчевиш

Поврзано

• Општина Маврово и Ростуше
• Гостивар
• Горна Река
• Горен Полог