Балистичка ракета

Балистичка ракета — вид ракетно оружје што лета по балистичка траекторија, што значи дека е во неуправувано движење. Потребната брзина и насока ѝ се даваат на ракетата во активниот дел од летот преку нејзиниот систем за контрола. Во остатокот од патот, по исклучувањето на моторот, боевата глава, која претставува корисен товар на ракетата, се движи по балистичка траекторија. Боевата глава се одвојува од последниот степен на ракетата, иако кај некои ракети како „Фау-2“ и нејзиниот советски видоизменет аналог Р-1, таа била неодвојлива. Балистичките ракети можат да бидат повеќестепени, при што потрошените степени се отфрлаат откако ќе се достигне одредена брзина. Ова овозможува да се намали масата на ракетата, а со тоа да се зголеми нејзината брзина.

Мигот кога ракетата „Трајдент II“ SLBM, пуштена од подморница, излегува на површината на водата и го продолжува својот лет.

Балистичките ракети можат да се пуштаат од различни истрелни рампи: стационарни (шахтни или отворени), мобилни (на тркала или на гасенички подлоги), како и од авиони, бродови и подморници. Според примената, тие се делат на меѓуконтинентални, стратешки и тактички. Често се среќава и поделба според нивниот дострел, иако не постои општоприфатена стандардна класификација.^[1] Овде е прикажана класификацијата прифатена со Договорот за уништување на ракетите со среден и мал дострел:

• Балистички ракети со мал дострел (од 500 до 1000 километри)
• Балистички ракети со среден дострел (од 1000 до 5500 километри)
• Меѓуконтинентални балистички ракети (над 5500 километри)

Меѓуконтиненталните ракети и ракетите со среден дострел често се користат како стратешко оружје и се опремени со јадрени боеви глави. Нивна предност во однос на авионите е краткото време на лет (помалку од половина час на меѓуконтинентално растојание) и поголемата брзина на боевата глава. Ова во голема мера го отежнува нивното пресретнување дури и со современ систем за противракетна одбрана (ПРО).

Историски осврт

Првите сериски ракети Vergeltungswaffe-2 (V2)

Првите теоретски трудови поврзани со класата на ракети се однесуваат на истражувањата на К. Е. Циолковски, кој од 1896 г. систематски се занимавал со теоријата на движење на реактивни апарати. На 10 мај 1897 г., во ракописот „Ракета“, Циолковски ја извел формулата што го носи неговото име („формула на Циолковски“).^[2] Таа ја утврдила зависноста помеѓу:

• брзината на ракетата во кој било момент, добиена под влијание на потисокот на ракетниот мотор,
• конкретниот импулс на ракетниот мотор,
• масата на ракетата во почетниот и крајниот временски момент.

Формулата на Циолковски и денес е важен дел од математичкиот апарат што се користи при проектирањето ракети. Во 1903 г., во статијата „Истражување на светските простори со реактивни апарати“, тој разработил некои одредби од теоријата на летот на ракетите и употребата на течен ракетен мотор.

Во 1917 г., Роберт Годард од Смитсоновскиот институтот во САД патентирал изум што значително ја зголемил ефикасноста на погонската единица со примена на Лавалова млазница на течен ракетен мотор. Ова решение ја удвоило ефикасноста на ракетниот мотор и имало огромно влијание врз подоцнежните трудови на Херман Оберт и екипата на Вернер фон Браун.

До 1929 г., К. Е. Циолковски ја развил теоријата за движење на повеќестепени ракети под влијание на Земјината гравитација и изнел низа идеи што подоцна нашле примена во ракетоградбата: графитни гасни кормила за управување со летот на ракетата, користење на горивните компоненти за ладење на ѕидовите на комората за согорување и млазницата, пумпен систем за снабдување со горивни компоненти, употреба на жироскоп во системите за стабилизација, примена на повеќекомпонентни ракетни горива (вклучувајќи ја и комбинацијата на течен кислород со водород, кислород со јаглеводороди) и други.

Во 1920-тите години, неколку држави спроведувале научни истражувања и експериментални работи за развој на ракетни технологии. Меѓутоа, благодарение на експериментите со течни ракетни мотори и системи за управување, Германија станала водач во развојот на технологии за балистички ракети.

Работата на екипата на Вернер фон Браун им овозможила на Германците да развијат и да совладаат целосен циклус на технологии потребни за производство на балистичката ракета „Фау-2“ (V2). Таа станала не само првата сериски произведувана борбена балистичка ракета во светот, туку и првата што била употребена во борба (8 септември 1944 г.). Во иднина, „Фау-2“ (V2) станала почетна точка и основа за развој на технологии за носечки ракети и борбени балистички ракети како во СССР, така и во САД, кои набргу станале водачи во оваа област.

Создавањето на советските балистички ракети, исто така, првично се засновало на копирање на германската техника. Втората етапа била модернизација на германските ракети (со цел да се постигне двојно поголем дострел), а третата етапа била нивното понатамошно усовршување. Уште во првите подобрени советски ракети Р-2 и Р-5, користениот етанол од страна на Германците бил заменет со енергетски побогата смеса од изопропанол и метанол. Со создавањето на првата советска стратешка ракета Р-5М, ресурсите за усовршување на трофејниот германски мотор биле целосно исцрпени, а меѓуконтиненталната Р-7 веќе била суштински нов производ.^[3]