Giuseppe Calì

Giuseppe Calì (twieled il-Belt Valletta fl-14 ta' Awwissu 1846 - miet fil-Belt Valletta fl-1 ta' Marzu 1930) kien pittur Malti ta' nisel Naplitan ta' bejn is-sekli 19 u 20, li pitter ħafna pitturi reliġjużi fil-knejjes ta' Malta u Għawdex.

Giuseppe Calì
Ħajja
Twelid	Valletta, 14 Awwissu 1846
Nazzjonalità	Kolonja ta' Malta
Mewt	Valletta, 1 Marzu 1930
Post tad-dfin	Ċimiterju tal-Addolorata
Edukazzjoni
Alma mater	Accademia di Belle Arti di Napoli (en)
Lingwi	Malti
Għalliema	Giuseppe Mancinelli (en)
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	pittur disinjatur tal-bolol tal-posta

Bijografija

Giuseppe kien iben Raffaele, xenografu fit-Teatru Rjal^[1], u Giovanna Padiglione li kienet mezzosopran.^[2] Il-ġenituri tiegħu kienu t-tnejn Naplitani. Ġie mgħammed fil-Knisja ta' Portu Salvu l-Belt Valletta. Fost familtu kien hemm ukoll żewġ artisti li setgħu wasslu sabiex Calì jrawwem fih imħabba lejn l-arti. Fl-1871 iżżewweġ lil Perennia Pace, mill-Isla, u kellu għaxart itfal, fosthom Ramiro Calì li kien ukoll pittur.

Sa minn età żgħira, Calì kien wera potenzjal u talent kbir. Ta' sbatax-il sena mar jistudja l-arti taħt in-Neoklassiku Giuseppe Mancinelli fl-Accademia delle Belle Arti f'Napli.

L-akbar xogħlijiet tiegħu li għadhom meqjusa bħala fost l-aqwa kapulavuri tiegħu huma Il-Mewt ta' Dragut (1867) fil-Mużew tal-Arti^[3], il-Belt Valletta, u dik ta' San Ġlormu (1881) li tinstab fil-Knisja tas-Sacro Cuor f'Tas-Sliema.^[4]

Ritratt ta' Giuseppe Calì mpinġi mill-istudent tiegħu Edward Caruana Dingli

Calì kien għamel impatt immedjat fuq is-soċjetà Maltija ta' dak iż-żmien u ismu kien sar magħruf sew. Kien magħruf għat-tpittir tar-ritratti. Beda jaħdem fuq ħafna xogħol kummissjonat għal tiżjin ta' djar privati, veduti, kif ukoll ritratti ta' suġġetti Maltin. L-ewwel xogħol b'tema reliġjuża ta' Calì kienet il-pittura intitolata Il-Verġni tar-Rużarju li kienet maħduma għall-knisja parrokjali tal-Mosta. Numru kbir ta' knejjes f'Malta jagħtu xhieda tas-sengħa u l-versatilità ta' dan il-pittur prolifiku. Kien ukoll il-fundatur tal-iskola moderna tal-arti Maltija.^[5][6]

Il-kapaċità u l-virtwożitá ta' Calì jidhru sew fil-pittura titulari ta' San Duminku għall-knisja parrokjali tal-Belt Valletta ddedikata lill-Madonna ta' Porto Salvo, Il-Profeti; fil-knisja tal-Mosta, ir-ritratti tan-negozjant Agostino Cassar Torregini u l-maġistrat Carbone; It-Tre Rome u Natività fil-parroċċa ta' Ħal Luqa. L-Apoteosi ta' San Franġisk fil-knisja ta' San Franġisk fil-Belt Valletta hija ukoll xhieda tal-virtwożità kbira ta' dan il-pittur. Hemm għajdut li kien magħruf bħala "ix-xitan tal-pinzell", għall-ħeffa u l-kilba li kellu għax-xogħol. Barra li kien pittur, kien ukoll skultur, minjaturista u kif ukoll ritrattista.^[7]

Giuseppe Calì miet il-Belt Valletta fl-1 ta' Marzu 1930, fl-eta ta' 84 sena. Huwa ġie kommemorat mir-Repubblika ta' Malta b'sett ta' erba' bolol fl-1996, u b'munita fl-2004.

Uħud mix-xogħlijiet ta' Calì fil-knejjes Maltin

Il-Mewt ta' Dragut

L-isem ta' Giuseppe Calì hu isem marbut mal-knejjes Maltin. Uħud mix-xogħlijiet tiegħu jinkludu:

Il-Belt Valletta

• Il-Mewt ta' Dragut, ikkunsidrata bħala l-aqwa xogħol tiegħu, fil-Mużew tal-Arti, il-Belt Valletta, 1867.
• Pittura titulari ta' San Duminku, il-Knisja Parrokkjali ta' Porto Salvo, il-Belt Valletta.
• Koppla tal-Knisja Parrokkjali ta' Porto Salvo, il-Belt Valletta.
• Apoteosi ta' San Franġisk, il-Knisja Parrokkjali ta' San Franġisk, il-Belt Valletta.
• San Lawrenz u San Stiefnu, il-Knisja Parrokkjali ta' San Pawl, il-Belt Valletta.

Birkirkara

• Pitturi fl-apside ewlenija, fl-apside tal-kappella minuri u fil-Kappella ta' San Ġużepp, u fil-Bażilika ta' Sant'Elena.

Bormla

• David, Eżekjel, Mosè u Isaija, il-Koppla tal-Knisja Parrokkjali ta' Bormla.
• Kristu s-Samaritan, il-Knisja Parrokkjali ta' Bormla.

Il-Furjana

• Is-Saqaf tal-Knisja Parrokkjali tal-Furjana.
• Ritratt tal-Kardinal Logue, il-Knisja Parrokkjali tal-Furjana.

Ħal Balzan

• Id-Doni tal-Ispirtu s-Santu, il-Koppla u Pittura tal-Madonna tar-Ruzarju, il-Knisja Parrokjali Marija Annunzjata f'Ħal Balzan.

In-Natività (Ħal Lija)

Ħal Lija

• In-Nativita, il-Koppla tal-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Lija.
• Kristu mdawwar bit-tfal, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Lija.
• Is-Salib Imqaddes, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Lija.

Ħal Luqa

• Tre Rome u Natività, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Luqa.
• Il-Madonna tar-Rużarju, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Luqa.
• Santa Katerina, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Luqa.

Ħal Qormi

• San Ġorġ fil-Glorja, il-Knisja Parrokkjali ta' San Ġorġ, Ħal Qormi.

Ħal Tarxien

• L-Adorazzjoni tal-Maġi, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Tarxien.
• San Franġisk ta' Paola, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Tarxien.
• Id-Duluri, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal-Tarxien.
• Il-Ħarba lejn l-Egittu, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Tarxien.
• San Vinċenz Ferreri, il-Knisja Parrokkjali ta' Ħal Tarxien.

Il-Ħamrun

Il-Madonna tal-Karmnu (Ħamrun), 1879

• San Ġużepp u l-Bambin, il-Knisja Parrokkjali tal-Ħamrun.
• Il-Madonna tal-Karmnu, il-Knisja Parrokkjali tal-Ħamrun.
• Il-Madonna tad-Duttrina, il-Knisja Parrokkjali tal-Ħamrun.

L-Isla

• Il-Martirju ta' San Dimitri, il-Bażilika tal-Isla.

Il-Kalkara

• Ir-Ragħaj it-Tajjeb, il-Kappella Anglikana, Bighi.
• San Ġużepp Patrun tal-Knisja Universali, il-Knisja Parrokkjali tal-Kalkara.

Marsaxlokk

• San Ġużepp, il-Knisja Parrokkjali ta' Marsaxlokk.
• San Vinċenz Ferreri, il-Knisja Parrokkjali ta' Marsaxlokk.

Il-Mellieħa

• Il-Madonna tal-Vitorja, il-Pittura Titulari tal-Knisja tal-Mellieħa.

Il-Mosta

Madonna tal-Isperanza (Mosta)

• Il-Madonna tar-Rużarju, il-Bażilika tal-Mosta.
• Il-Mewt ta' Santu Wistin, il-Bażilika tal-Mosta.

L-Imqabba

• Il-Madonna tar-Ruzarju, il-Knisja Parrokjali tal-Imqabba.

Il-Qrendi

• Kwadru titulari ta' Santa Marija, il-Knisja Parrokkjali tal-Qrendi.

Tas-Sliema

• Pittura titulari ta' San Ġlormu u San Lawrenz, il-Knisja Parrokkjali tas-Sacro Cuor, Tas-Sliema, 1881.

Iż-Żurrieq

• Il-Madonna tad-Duttrina, l-Oratorju tal-Knisja Parrokkjali taż-Żurrieq.

Għawdex

• Il-Qalb Imqaddsa ta' Ġesù, il-Knisja tal-Fontana.
• Sant'Andrija, il-Knisja l-Qadima ta' Għajnsielem.
• Il-Familja Mqaddsa, il-Bażilika ta' San Ġorġ, ir-Rabat.
• Il-Glorja ta' San Lawrenz, il-Knisja Parrokkjali ta' San Lawrenz, San Lawrenz (Għawdex), 1889.

• 
  Our Lady of the Rosary (Għajnsielem)
• 
  Nativity (Għajnsielem)
• 
  Assumption of Mary (Għajnsielem)
• 
  'Il-Familja Mqaddsa, Bażilika ta' San Ġorġ, ir-Rabat
• 
  San Lawrenz

Uħud mix-xogħlijiet ta' Calì f'kollezzjonijiet privati u postijiet oħra

Edeline Sackville, Lady Strickland

• 1906, Il-Pjagi ta' San Franġisk, għand id-dixxendenti ta' Ġużeppi Cauchi.
• għall-ħabta tal-1912, Ciclo, affreski, fil-Palazz Verdala, is-Siġġiewi.
• L-Erba' Staġuni, fid-daħla tal-Alhambra, f'Rudolph Street, Tas-Sliema.
• Ritratt tal-merkant Agostino Cassar Torregiani.
• Ritratt tal-Maġistrat Carbone.
• Ritratt tal-Prim Imħallef Sir Adrian Dingli.
• Ritratt tar-Rettur tal-Università Napuljun Tagliaferro.
• Ritratt tal-Papa Piju IX.
• Ritratt tal-Maġistrat Paolo Debono.
• Ritratt tal-Konti u l-Kontessa Messina.
• Ritratt ta' Lord u Lady Strickland.
• Ritratt tal-Kardinal Lavigerie.
• Ritratt tal-Gvernatur Richard More O'Ferrall, il-Kamra tal-Kummerċ, il-Belt Valletta.
• Ritratt tal-Markiż Emmanuel Scicluna, il-Kamra tal-Kummerċ, il-Belt Valletta.
• Ritratt ta' Giovanni Battista Schembri, il-Kamra tal-Kummerċ, il-Belt Valletta.
• Ritratt ta' Achille Camilleri, il-Kamra tal-Kummerċ, il-Belt Valletta.
• Ritratt ta' Edward V. Ferro, il-Kamra tal-Kummerċ, il-Belt Valletta.
• Ritratt ta' Sir Victor Houlton, is-Segretarju Ewlieni tal-Gvern, il-Palazz Sant'Anton, Ħ'Attard.

Biblijografija

• Fiorentino, Emmanuel; Grasso, Louis A. (1991). Giuseppe Calì: 1846-1930 (bl-Ingliż). Said International. ISBN 978-1871684858.

• Dominic Cutajar, "The 19th Cent. Realism of Giuseppe Calì (1846-1930) - an artistic sway that lasted 50 years", in: Giuseppe Calì, edit. Edwin A. Camilleri, Malta, 1991.

• E. Fiorentino, "Maltese art astride two centuries (1860-1921)" in V. Malta Milanes 9ed., The British Colonial Experience 1800-1964, pub, Mireva Publications, Malta, 1988, pp. 263-265.

• R. Bonnici Calì, Giuseppe Calì Centenary Exhibition 1846-1946, Malta, 1946, p. 18.

• P. Ilario Dimech OFM, Le Pitture di Giuseppe Calì nelle Chiese dei Frati Minori Conventuali a Malta, Malta, 1940, pp. 27-30.