အထက်မြန်မာပြည်

အထက်မြန်မာပြည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထက်ပိုင်းဒေသများဖြစ်သည်။ မန္တလေးနှင့် သူ၏အဆက်အစပ် အလယ်ပိုင်းဒေသနှင့် မြောက်ပိုင်း၊ အရှေ့ပိုင်း တောင်တန်းဒေသများစွာ ဖြစ်သည်။ ထိုအခေါ်ကို အင်္ဂလိပ်များမှ စတင်ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ ဒုတိယစစ်အပြီး ၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် အောက်မြန်မာပြည်ကို အင်္ဂလိပ်များက သိမ်းယူထားပြီး အထက်မြန်မာပြည်ကို မြန်မာမင်းက အုပ်ချုပ်နေသည်။ သမိုင်းအရ အဓိကအားဖြင့် ဗမာများဖြစ်ပြီး အောက်မြန်မာပြည်မှာ ၁၉ ရာစုမတိုင်ခင်အထိ မွန်စကားပြောရာဒေသ ဖြစ်သည်။ ကိုလိုနီခေတ်တွင် တောင်တန်းဒေသနှင့်ပေါင်းကာ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်ပယ်တစ်ခုအဖြစ် ထားခဲ့သည်။

အထက်နှင့် အောက်ကို အချို့သောအစိုးရနယ်ပယ်တွင် တွင်ကျယ်စွာအသုံးပြုသေးသည်။ ဥပမာ- ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အဆင့်မြင့်ပညာဦးစီးဌာန (အထက်မြန်မာပြည်)နှင့် အဆင့်မြင့်ပညာဦးစီးဌာန (အောက်မြန်မာပြည်)တို့ ဖြစ်သည်။ ဗမာစကားတွင် အထက်မြန်မာပြည်မှလူကို အညာသားနှင့် အောက်မြန်မာပြည်မှလူကို အောက်သားဟု ခေါ်သည်။

အထက်မြန်မာပြည်တွင် ကုန်းတွင်းပိုင်းဖြစ်သော ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးများဖြစ်သည့် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ချင်းပြည်နယ်၊ ကချင်ပြည်နယ်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့ပါဝင်သည်။ အောက်မြန်မာပြည်တွင် ကမ်းရိုးတန်းဒေသများနှင့် တောင်ပိုင်းဒေသများ ပါဝင်သည်။ အထက်မြန်မာပြည်ရှိ အနိမ့်ပိုင်းလွင်ပြင်ဒေသများတွင် ဗမာလူမျိုးအများစုနေထိုင်ကြပြီး တောင်တန်းဒေသများတွင် ချင်း၊ ကချင်နှင့် ရှမ်းလူမျိုးများ နေထိုင်ကြသည်။ လူဦးရေ ၂၃ သန်းကျော်နေထိုင်ပြီး စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ သဘာဝတွင်းထွက်များ ပေါကြွယ်ဝကာ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နမိတ်ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ အကြီးမြို့ ဆယ်မြို့တွင် ပါဝင်သော မန္တလေး၊ တောင်ကြီး၊ မုံရွာနှင့် မြစ်ကြီးနားတို့သည် အထက်မြန်မာပြည်တွင် တည်ရှိသည်။

ပထဝီဝင်

မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းသည် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ ကွဲပြားပြီး မြောက်ဘက်တွင် ဟိမဝန္တာ တောင်တန်းနှင့် တိဗက်ကုန်းပြင်မြင့်၊ အနောက်ဘက်တွင် ရခိုင်ရိုးမ နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်လျက်ရှိပြီး ယင်းဒေသသည် မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် ပိုင်းခြားထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထွတ်ဖြစ်သော ခါကာဘိုရာဇီတည်ရှိရာ နေရာဖြစ်သည်။ ထိုဒေသသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကမြစ်ကြီးဖြစ်သော ဧရာဝတီမြစ်စတင်မြစ်ဖျားခံရာဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတလျောက် ဖြတ်သန်းစီးဆင်းနေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း အရှေ့ဘက်ခြမ်းကို ရှမ်းရိုးမတောင်တန်းများနှင့် သံလွင်မြစ်တို့က ဝန်းရံထားသည်။ ရခိုင်ရိုးမနှင့် ရှမ်းရိုးမတောင်တန်းများကြားတွင် မြေနိမ့်ပိုင်း အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်များ ('ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း' ဟုလည်း ခေါ်တွင်သည်) တွင် ဗမာလူမျိုးများ အများစုနေထိုင်ကြသည်။

သမိုင်းကြောင်း

မြန်မာနိုင်ငံကို ဗြိတိသျှတို့ သုံးပိုင်းခွဲ၍ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ လိမ္မော်ရောင်မှာ အထက်မြန်မာပြည်၊ ပန်းရောင်မှာ အောက်မြန်မာပြည်နှင့် အစိမ်းရောင်မှာ နယ်ခြားတောင်တန်းဒေသများ ဖြစ်သည်။ (၁၈၈၅ ခုနှစ်)

'အထက်မြန်မာပြည်' (Upper Burma) ဟူသော ဝေါဟာရကို ဗြိတိသျှတို့က ၁၈၅၂ မှ ၁၈၈၅ ခုနှစ်အကြား မြန်မာနိုင်ငံ၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသများကို ရည်ညွှန်းရာတွင် ပထမဆုံး အသုံးပြုခဲ့သည်။^[1] ၁၈၅၂ ခုနှစ် ဒုတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲအပြီးတွင် အောက်မြန်မာပြည်သည် ဗြိတိသျှအင်ပါယာအောက် ကျရောက်ခဲ့ကာ အထက်မြန်မာပြည်မှာ ၁၈၈၅ ခုနှစ် တတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲမတိုင်မီအထိ လွတ်လပ်သော ကုန်းဘောင်အင်ပါယာ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိခဲ့သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းခံရပြီးနောက် အထက်မြန်မာပြည်သည် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်နှင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ ရှိနေခြင်းကြောင့် စစ်အာဏာရှင်ကို ဆန့်ကျင်ခုခံမှုအားကောင်းသည့် ဒေသဖြစ်လာသည်။^[2]

လူဦးရေ

၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ အထက်မြန်မာပြည်တွင် လူဦးရေ ၂၃,၃၅၄,၁၉၉ ဦး နေထိုင်ကာ မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံး လူဦးရေ၏ ၄၆% ဖြစ်သည်။^[3] အထက်မြန်မာပြည် လူဦးရေ၏ ၇၅% မှာ ကျေးလက်ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြပြီး မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့မှ ဖြစ်သည်။

ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီး	မြို့ပြ	ကျေးလက်	စုစုပေါင်း	%
မန္တလေး	၂,၁၄၃,၄၃၆	၄,၀၂၂,၂၈၇	၆,၁၆၅,၇၂၃	၂၆%
ရှမ်း	၁,၃၉၅,၈၄၇	၄,၄၂၈,၅၈၅	၅,၈၂၄,၄၃၂	၂၅%
စစ်ကိုင်း	၉၁၁,၃၃၅	၄,၄၁၄,၀၁၂	၅,၃၂၅,၃၄၇	၂၃%
မကွေး	၅၈၈,၀၃၁	၃,၃၂၉,၀၂၄	၃,၉၁၇,၀၅၅	၁၇%
ကချင်	၅၉၂,၃၆၈	၁,၀၅၀,၄၇၃	၁,၆၄၂,၈၄၁	၇%
ချင်း	၉၉,၈၀၉	၃၇၈,၉၉၂	၄၇၈,၈၀၁	၂%
စုစုပေါင်း	၅,၇၃၀,၈၂၆	၁၇,၆၂၃,၃၇၃	၂၃,၃၅၄,၁၉၉	၁၀၀%

ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန်

• အောက်မြန်မာပြည်
• မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ

ကိုးကား

1. Upper Burma | region, Myanmar (in en)။ 2023-03-04 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
2. The Closing Window Problem Facing Myanmar's Pro-Democracy Forces (in en)။ 2023-03-04 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
3. 2014 Census Data။