Vaticaanstad
onafhankelijke staat, enclave in Rome Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
onafhankelijke staat, enclave in Rome Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Vaticaanstad, officieel de Staat Vaticaanstad (Italiaans: Stato della Città del Vaticano), is de kleinste onafhankelijke soevereine staat ter wereld. Het grondgebied van dit land wordt geheel omsloten door de stad Rome, waardoor het een enclave binnen Italië is.
| Stato della Città del Vaticano | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Basisgegevens | ||||
| Officiële taal | Italiaans (de facto) Latijn | |||
| Hoofdstad | Vaticaanstad (stadstaat) | |||
| Regeringsvorm | Theocratie | |||
| Staatsvorm | Eenheidsstaat | |||
| Staatshoofd | Paus Franciscus | |||
| Regeringsleider | Kardinaal-staatssecretaris Pietro Parolin | |||
| Religie | Rooms-katholiek | |||
| Oppervlakte | 0,44 km²[1] (0% water) | |||
| Inwoners | 798 (2000)[2] 1.000 (2019)[3] (2.272,7/km² (2019)) | |||
| Bijv. naamwoord | Vaticaans | |||
| Inwoneraanduiding | Inwoner/inwoonster van Vaticaanstad | |||
| Overige | ||||
| Volkslied | Inno e Marcia Pontificale | |||
| Munteenheid | Euro (EUR of €) | |||
| UTC | +1 | |||
| Nationale feestdag | 13 maart (investituur Paus Franciscus I) | |||
| Web | Code | Tel. | .va | VAT | +379 | |||
| Voorgaande staten | ||||
| ||||
| Detailkaart | ||||
 | ||||
| Vaticaanstad | ||
|---|---|---|
| Werelderfgoed cultuur | ||
 | ||
Het Sint-Pietersplein | ||
| Land |  Vaticaanstad | |
| UNESCO-regio | Europa en Noord-Amerika | |
| Criteria | i, ii, iv, vi | |
| Inschrijvingsverloop | ||
| UNESCO-volgnr. | 286 | |
| Inschrijving | 1984 (8e sessie) | |
| UNESCO-werelderfgoedlijst | ||
Vaticaanstad wordt volkenrechtelijk vertegenwoordigd door de Heilige Stoel en huisvest de hoofdzetel van de Rooms-Katholieke Kerk. Staatshoofd van Vaticaanstad is de paus, die zijn officiële residentie heeft in het Apostolisch Paleis. Ten tijde van de sede vacante, de pausloze periode na het overlijden (of aftreden) van de regerende paus, worden de lopende zaken behartigd door de Camerlengo.
Het dwergstaatje is in 1929 ontstaan als gevolg van het Verdrag van Lateranen, dat door paus Pius XI en Benito Mussolini werd ondertekend. Daarin werd nadrukkelijk opgenomen dat het een nieuw gecreëerde staat is. Juridisch is het geen voortzetting van de Kerkelijke Staat. Sommige academici trekken het statuut van het Vaticaan als een de facto staat in twijfel, met het argument dat het niet voldoet aan de traditionele criteria van een staat en dat de speciale status ervan het best gezien kan worden als een middel om ervoor te zorgen dat de paus zijn kerkelijke functies vrij kan uitoefenen
Vaticaanstad is geen lid van de Europese Unie en ook niet van de Raad van Europa. De staat neemt wel deel aan diverse internationale organisaties. Het staat sinds 1984 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Zie geschiedenis van Vaticaanstad voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De paus bezat eeuwenlang als Kerkelijke Staat een groot gebied in Centraal- en Oost-Italië, waaronder Lazio, de regio waarin Rome ligt. In 1866 veroverden de republikeinse troepen onder Giuseppe Garibaldi twee derde van de Kerkelijke Staat, maar Lazio bleef voor de paus behouden door steun van de Franse keizer Napoleon III.
Toen in 1870 Napoleon III zijn troepen terugtrok om ze in te zetten aan het front in de Frans-Duitse Oorlog, volgde op 20 september de Inname van Rome. Na een volksraadpleging werden Lazio en Rome door het in 1861 opgerichte koninkrijk Italië geannexeerd. De politieke macht van de kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders was in Italië door de liberaal-nationalisten vrijwel tenietgedaan. Hoewel de Kerkelijke Staat in 1870 had opgehouden te bestaan, kon de Heilige Stoel, als zelfstandig subject van volkerenrecht, diplomatieke betrekkingen blijven onderhouden.
De paus beschouwde zichzelf na het verlies als de gevangene van het Vaticaan en wilde het grondgebied niet verlaten. Opeenvolgende pausen bleven de legitimiteit van de annexatie van 1870 bestrijden. Deze situatie duurde bijna 60 jaar, tot 1929. Toen ondertekenden Pius XI en Mussolini voornoemd verdrag. Hierin werd bepaald dat de paus het huidige kleine stukje grondgebied als soevereine staat toegewezen kreeg.
Vaticaanstad is zo klein dat de Sint-Pietersbasiliek alleen al 7% van de oppervlakte beslaat. De Sint-Pietersbasiliek en het Sint-Pietersplein beslaan 21% van het grondgebied.
Het is het meest verstedelijkte onafhankelijke gebied ter wereld.
De Heilige Stoel heeft ook bezittingen op Italiaans grondgebied.[4] Deze bezittingen, voornamelijk kerken en kantoorgebouwen, zijn dus geen Vaticaans grondgebied. Volgens het Verdrag van Lateranen hebben deze bezittingen echter een extraterritoriale status, vergelijkbaar met de status van een ambassade.
Dezelfde extraterritoriale status geldt voor alle kerken in Italië, indien en zolang de paus daarin deelneemt aan godsdienstige ceremonieën, zonder dat deze openstaan voor het publiek.
De belangrijkste gebouwen van Vaticaanstad, die tevens allemaal op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staan, zijn:
Niet voor toeristen en pelgrims, maar wel voor geaccrediteerde wetenschappers toegankelijk zijn de Biblioteca Apostolica Vaticana en het Archivio Segreto Vaticano.
Vaticaanstad heeft naar schatting 1.000 (2019) inwoners. Dit aantal neemt af. De bevolking van Vaticaanstad bestaat voornamelijk uit geestelijken, met inbegrip van priesters, zusters en de befaamde Zwitserse Garde. Er werken ongeveer 3.000 Italiaanse leken, maar deze wonen niet binnen het Vaticaan.
Er bestaat een nationaliteit van Vaticaanstad, zodat hoge geestelijken kunnen reizen met een paspoort van het Vaticaan en diplomatieke status kunnen krijgen in landen waar hun geloofsbrieven zijn geaccepteerd. Op 31 december 2011 bezaten 594 personen de nationaliteit van Vaticaanstad (71 kardinalen, 307 andere mannelijke geestelijken, 1 non, 109 leden van de Zwitserse Garde en 55 leken).[6] Bijna al deze mensen hebben een dubbele nationaliteit en behielden hun oorspronkelijke nationaliteit tijdens hun werk voor het Vaticaan. Men krijgt de nationaliteit uitsluitend door naturalisatie, niet door geboorte. Dit heeft voor sommige Vaticaanse burgers het voordeel dat ze geen visum meer hoeven aan te vragen om Vaticaanstad binnen te mogen.
De alfabetiseringsgraad bedroeg in 2015 99% van de volwassen bevolking: 99% voor mannen, 99% voor vrouwen.
Vaticaanstad heeft een eigen bestuursdienst. Deze staat los van de Romeinse Curie, die verantwoordelijk is voor het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk.
Kenmerkend voor de Staat Vaticaanstad is dat de macht wordt uitgeoefend door mannen. Alle topfuncties worden door mannen bekleed. Het staatshoofd, de paus, wordt door kardinalen gekozen die allen man zijn. Naast rechten van vrouwen zijn ook rechten van lgbt niet sterk ontwikkeld.
De wetgevende macht voor Vaticaanstad wordt, onder goedkeuring van de paus, uitgeoefend door de Pauselijke Commissie voor de Staat Vaticaanstad, die uit vijf kardinalen bestaat onder leiding van een president.
De rechterlijke macht voor Vaticaanstad wordt uitgeoefend door een Rechtbank van eerste aanleg, een Hof van beroep en een Hof van Cassatie. Hier kunnen zowel civiele als strafzaken worden voorgelegd en er kan in beroep worden gegaan.
In Vaticaanstad geldt in principe het Italiaanse recht, voor zover daar niet door middel van eigen wet- en regelgeving van is of wordt afgeweken. Met ingang van 1 januari 2009 worden Italiaanse wetten eerst uitdrukkelijk goedgekeurd om ook in Vaticaanstad geldigheid te krijgen.
De uitvoerende macht van Vaticaanstad wordt, onder gezag van de paus, uitgeoefend door het Bestuur van de Staat Vaticaanstad (Governatorato dello Stato della Città del Vaticano), dat onder leiding staat van de speciaal gedelegeerde. Hieronder ressorteren diverse afdelingen die verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse gang van zaken in het ministaatje.
Zo heeft Vaticaanstad onder meer een eigen brandweer en een eigen politiedienst onder de naam Gendarmerie van Vaticaanstad. Daarnaast is er de Zwitserse Garde, die verantwoordelijk is voor de beveiliging van de paus.
Vaticaanstad gebruikt de euro als betaalmiddel en heeft het recht eigen euromunten te slaan, deze dragen een afbeelding van de paus. Het is een geldig betaalmiddel op grond van een monetaire overeenkomst met Italië, die is omgezet naar een overeenkomst met de Europese Centrale Bank (ECB). Er is ook een bank, het Instituut voor Religieuze Werken, die doorgaans de Vaticaanse Bank wordt genoemd.
Vaticaanstad heeft geen eigen vliegveld, de stad heeft echter wel een eigen heliport, waar bezoekende buitenlandse staatshoofden en hoge functionarissen van de kerk gebruik van kunnen maken. Ook heeft het land een eigen treinstation. Het treinstation van Vaticaanstad wordt vooral gebruikt voor vrachtvervoer, maar er komt ook op beperkte tijden een passagierstrein van de Italiaanse Spoorwegen.
Er is een Vaticaans voetbalelftal voor mannen. Daarnaast werd de Nederlander Rien Schuurhuis (1982) in 2022 de eerste deelnemer aan het WK wielrennen namens Vaticaanstad. Dit was mogelijk omdat zijn vrouw Chiara Porro daar de Australische ambassadeur is.
Het Vaticaan (met eigen landcode) heeft een officiële website, radio- en televisiestation. Het dagblad van het Vaticaan heet L'Osservatore Romano.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
