Topas

Topas er eit mineral som er eit fluorhaldig aluminiumsilikat Al₂SiO₄F₂. Dei vanlege topasane er gule, men det finst òg fargelause, lyseblå, grønlege og lyseraude. Einskilde gule topasar frå Brasil blir djupraude ved oppvarming.

Topas
Topaskrystall på matriks
Generelt
Kategori	Silikatmineral
Kjemisk formel	Al2SiO4(F,OH)2
Strunz-klassifisering	9.AF.35
Krystallsymmetri	Ortorombisk dipyramidal H-M-symbol: (2/m 2/m 2/m) Romgruppe: Pbnm
Einingscelle	a = 4.65 Å, b = 8.8 Å, c = 8.4 Å; Z = 4
Identifikasjon
Farge	fargelaus (om ingen ureinleikar), blå, brun, oransje, grå, gul, grøn, rosa og raudaktig rosa
Krystallform	Prismatiske krystallar med stripete sider parallell langs lengda; òg skiveforma, kompakt, massiv
Krystallsystem	Ortorombisk
Kløyv	[001] perfekt
Brot	Undermuslig til ujamn
Mohs hardleiksskala	8 (definerande mineral)
Glans	glasaktig
Strekfarge	Kvit
Transparens	Gjennomsiktig
Spesifikk vekt	3.49–3.57
Optiske eigenskapar
Optiske eigenskapar	Toaksa (+)
Brytingsindeks	nα = 1.606–1.629 nβ = 1.609–1.631 nγ = 1.616–1.638
Dobbeltbryting	δ = 0.010
Pleokroisme	Svak i tjukke delar X = gul; Y = gul, fiolett, raudaktig; Z = fiolett, blåaktig, gul, rosa
Andre eigenskapar	Fluorescerande, kort UV=gylden gul, lang UV=kremaktig
Kjelder	[1][2][3][4]

Klåre varietetar av topas vert nytta som edelsteinar og dei beste kjem frå Sri Lanka, Brasil og Russland (Ural). I Noreg finst til dels store krystall på einskilde pegmatittgangar.

Pyrofysalitt er ein gulkvit, ugjennomsiktig topas som mellom anna finst på Modum og i Sverige. Pyknitt er ei stengleg form som særleg er kjent frå tinnsteinsgangane i Böhmen.

Nemninga topas blir òg feilaktig brukt om visse andre edel- og smykkesteinar. Orientalsk topas er ein gul varietet av korund, spansk topas er ein gul kvarts og ofte ein varmehandsama ametyst. Såkalla røyktopas er det same som røykkvarts.

Kjelder

• Raade, Gunnar. (15. februar 2009). Topas: mineral. I Store norske leksikon. Henta 14. februar 2014 frå http://snl.no/topas%2Fmineral.
• Raade, Gunnar. (15. februar 2009). Topas: smykkesteiner. I Store norske leksikon. Henta 14. februar 2014 frå http://snl.no/topas%2Fsmykkesteiner.