Bardòs

Bardòs^[1] (Bardoze en basco, Bardos en francés) qu'ei ua comuna deu Bascoat administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics de la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània. Que participè au Biltzar de Labord de 1763 a 1789, mes en demorant restacada judiciàriament a la Senescaucia de Came.

Bardòs Bardos
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
La glèisa de l'Assompcion de la Benurada Verge Maria e lo castèth de Salha.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	43° 28′ 32″ N, 1° 12′ 09″ O
Superfícia	42,53 km²
Altituds  · Maximala  · Minimala	183 m 0 m
Geografia politica
Region istorica	Gasconha
Parçan	Gramont, Labord
Estat	França
Region 75	Navèra Aquitània
Departament 64	Pirenèus Atlantics
Arrondiment	Baiona
Canton	canton de Niva-Ador (Bidaishe abans 2015)
Intercom 246401541	CA deu Bascoat
Cònsol	Maider Behoteguy (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2013)	1 723 ab. Evolucion de la populacion 1 773 ab.
Densitat	40,51 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	(en francés)
Còde postal	64520
Còde INSEE	64094

Lo gentilici qu'ei bardoztar.

Geografia

Las comunas tòcatocantas que son Guishe au nòrd, Urt e Hasparn a l'oèst, La Bastida de Clarença e Oreguer en Baisha Navarra au sud e Bidaishe en Baisha Navarra a l'èst.

Qu'ei traversada peus arrius de Bidosa e de Harana, afluents d'Ador.

Comunas a l'entorn.

Predominància lingüistica

Mapa de las sèt províncias bascas (1), 1863

Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas qui mòstra la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Bardòs dens l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Bardòs ua version en basco, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Bardòs ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en basco.

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz la comuna de Bardòs dens l'aira bascofòna.

Dens lo son libe Les Basques editat en 1955, lo bascològue Philippe Veyrin qu'analisa mei d'un aspects de l'istòria e de las tradicions deu Bascoat. Que presenta tanben lo limit enter lenga basca e dialècte gascon, en hasent estat de caduna de las ultimas comunas bascofònas. Qu'ajusta : « Totas aqueras localitats que sont sancerament bascas de lenga, hòra Urt e Bardòs a un cap, Mondòri a l’aute, vienudas mei qu’a miejas gasconas o biarnesas. »

Segon la Morfología del verbo auxiliar vasco (Morfologia deu vèrbe auxiliar basco) establida per Pedro de Yrizar en 1970, Bardòs qu'ei situada dens l'aira bascofòna e dens lo dialècte baish-navarrés. Lo son autor Pedro de Yrizar qu'estima dens las anadas 1970-1972 lo nombre de locutors bascos a 19.6%, un deus taus mei baishs de Labord.

Toponimia

La prononciacion (gascona) qu'ei [bar'dɔs], ([bar'dɔts(e)] en basco). Las fòrmas ancianas que son Bardos au sègle XIII, Bardos (mapas de 1638, 1651, deu començament deu sègle XVIII, de 1714 e de 1733) ^[2].

Per Dauzat, Bardòs que vien deu nom gau d'òmi Bardos, dab lo sufixe aquitanic -ossum (segon Rohlfs), mès que pòden tanben pensar au gascon bart, bard, « tèrra argelosa », un mot aquitanic, probablament ^[3].

Segon J.B. Orpustan, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, lo nom que vien d'un tèma hòrt espandit en Gasconha, bard o bart, « terren bas e argelós, vegetacion qui i correspón »; qu'ei un mot d'origina aquitanica e lo toponime qu'ei netament basco-aquitan ^[2].

Segon Bénédicte Boyrie-Fénié, l'estabilitat de las fòrmas que hè supausar lo mot que ho longtemps comprés. Lo mot que vien d'ua basa bart, « terren umit », a religar dab lo mot gascon barta, e deu sufixe locau -os, derivat de -otz(e); lo sens generau qu'ei « lòc umit » ^[2].

Shens evocar lo lòc Bardòs, Delamarre que considèra lo nom celtic d'òmi Bardos o lo nom comun lo barde son celtics e atestats^[4].

Istòria

Situacion de Bardòs en Labord

Durant l'Edat Mejana Bardòs qu'estó ua baronia deu Ducat de Gramont e en 1763 qu'estó restacat administrativament a Labord mes demorant restacada judiciàriament a la senescaucia de Came, es a dire a Bidaishe.

La basa economica qu'ei l'agricultura. Qu'èra coneishut dinc au sègle XIX^au per las pèiras (estèlas) funeràrias qui s'i hasèvan.

Administracion

Lista deus maires successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2020	2026	Maider Behoteguy		cargada de clientèla en asseguranças
març de 2008	2020	Jean-Paul Diribarne	shens	quadre en metallurgia, conselhèr departamentau deu canton de Niva-Ador (2017 → )
març de 1977	2008	Pierre Laborde	divèrs esquèrra	regent
1961	1977	Jean-Marcel Damestoy		agricultor
1919	1961	Pierre-Louis Damestoy	radicau	veterinari, conselhèr generau (1938-1940 e 1945-1958)
1881	1919	Pierre Damestoy		regent
	1881
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 1723, totala: 1773
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
						2 612	2 660	2 612
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
-	-	-	-	1 912	-	-	-	-
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
1 772	1 675	1 662	-	-	-	-	-	-
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
1 091				Cercar	1 271	1 528	1 553	1 580 1 625
2009	2010
1 608 1 654	1 620 1 669
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

Lòcs e monuments

• Castèth Salha (sègle XVII^au).
• Ostaus tradicionaus deus sègles XVI^au, XVII^au e XVIII^au.
• Comuna vielha (sègle XVIII^au) utilizada dinc a 1982.
• Palais Miremont (sègle XV^au), dempuish que's pòt véder las Lanas de Gasconha e los Pirenèus.
• Un molin deu sègle XV^au.
• Glèisa de l'Assompcion: tornada bastir au sègle XIX, que guarda un lindau deu sègle XIII^au ; que's tròba sobiron, a 128 m d'altitud.

Personalitats ligadas dab la comuna

Véder tanben

• Comunas deus Pirenèus Atlantics

Ligams extèrnes