ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ

ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ (571 – 630)^[1][2] ਪੱਲਵ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮਰਾਟ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਂਧਰਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 628 ਈਸਵੀ ਤੋ 630 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੱਲਵੀ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਰਾਜਕਾਜ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ, ਇੱਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੰਹਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਲਭਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਪੱਲਵ ਰਾਜ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਗ ਨਾਟਕ ਮੱਤਵਿਲਾਸ ਪ੍ਰਹਸਨ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ
ਵਰਾਹ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਮੂਰਤੀ।
ਪੱਲਵ ਰਾਜਾ
ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ	590–630
ਪੂਰਵ-ਅਧਿਕਾਰੀ	ਸਿੰਹਵਿਸ਼ਨੂੰ
ਵਾਰਸ	ਨਰਸਿੰਹਵਰਮਨ I
ਔਲਾਦ	ਨਰਸਿੰਹਵਰਮਨ I
ਘਰਾਣਾ	ਪੱਲਵ
ਪਿਤਾ	ਸਿੰਹਵਿਸ਼ਨੂੰ
ਧਰਮ	ਜੈਨ ਧਰਮ ਸ਼ੈਵ ਮੱਤ

ਪੱਲਵ ਰਾਜਾ (200s–800s CE)
ਵੀਰਕੁਰਚਾ	(??–??)
ਵਿਸ਼ਨੂੰਗੋਪਾ ਪਹਿਲਾ	(??–??)
ਵਿਸ਼ਨੂੰਗੋਪਾ ਦੂਜਾ	(??–??)
ਸਿੰਹਵਰਮਨ ਤੀਜਾ	(??–??)
ਸਿੰਹਵਿਸ਼ਨੂੰ	575–600
ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ	600–630
ਨਰਸਿੰਹਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ	630–668
ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਦੂਜਾ	668–670
ਪਰਮੇਸਵਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ	670–695
ਨਰਸਿਮਹਾਵਰਮਨ ਦੂਜਾ	695–728
ਪਰਮੇਸਵਰਵਰਮਨ ਦੂਜਾ	728–731
ਨੰਦੀਵਰਮਨ ਦੂਜਾ	731–795
ਦੰਤੀਵਰਮਨ	795–846
ਨੰਦੀਵਰਮਨ ਤੀਸਰਾ	846–869
ਨ੍ਰਿਪੁਤੁੰਗਵਰਮਨ	869–880
ਅਪਰਾਜਿਤ ਵਰਮਨ	880–897
v t e

ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਚਾਲੂਕਿਆ ਰਾਜਾ ਪੁਲਕਸ਼ੀਨ ਦੂਜੇ ਨੇ ਪੱਲਵ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਪੱਲਵ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਵੈਂਗੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯੁੱਧ ਲੜੇ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਨੇ ਪੁਲਾਲੂਰ ਵਿਖੇ (ਕੁਰਮ, ਕਾਸਕੁਡੀ ਅਤੇ ਤਾਦੰਤੋੱਤਮ ਵਿਖੇ ਪੱਲਵ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ) ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਚਾਈ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਕਸ਼ੀਨ ਤੋਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਤਾਮਿਲ ਸਾਹਿਤ ਵਧਿਆ, ਅਪਰ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਤੇਵਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ। ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ ਮੱਤਵਿਲਾਸ ਪ੍ਰਹਾਸਨ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ "ਭਗਵਦੱਜੁਕਮ", ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਅੰਗ (ਪ੍ਰਹਾਸਨਮ), ਬੋਧਾਯਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਪਣੇ ਮੱਤਵਿਲਾਸ ਪ੍ਰਹਾਸਨਮ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਮੰਦੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[3]

ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁੱਤਰ ਨਰਸਿੰਹਵਰਮਨ ਪਹਿਲੇ ਨੇ 630 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਜਿਸ ਨੇ ਚਾਲੂਕਿਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪੁਲਕੇਸ਼ਿਨ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਚਾਲੂਕਿਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਾਤਾਪੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਦਾਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ।^[4]

ਕਲਾ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[5] ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਅੱਖਰਾਂ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਮਹਾਬਲੀਪੁਰਮ ਲਾਈਟਹਾਊਸ ਅਤੇ ਕਾਂਚੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਵੇਦ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਪੇਂਟਿੰਗ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੱਲਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਟਾਨ-ਕੱਟ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਸਨ।^[6] ਚੱਟਾਨ-ਕੱਟ ਮੰਡਗਪੱਟੂ ਤਿਰੂਮੂਰਤੀ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਚਿਤ੍ਰਚਿਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਲੱਕੜ, ਇੱਟ, ਮੋਰਟਾਰ ਜਾਂ ਧਾਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੱਲਵਰਮ ਵਿਖੇ ਪੰਜ-ਕੋਸ਼ਾਂ ਵਾਲਾ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਪੁਡੂਕੋਟਾਈ ਦੇ ਤਿਰੂਕੋਕਰਨਮ ਦੇ ਕੋਕਰਨੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਸੀ।^[7] ਉਸ ਨੇ ਕੁਡੀਮੀਆ ਮਲਾਈ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਸਿਤਾਨਵਾਸਲ ਗੁਫਾ (ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਉਸ ਦੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਮਹਾਂਬਲੀਪੁਰਮ, (ਸੱਤਿਆਗਿਰੀਨਾਥਰ ਅਤੇ ਸਤਿਆਗਿਰੀਸ਼ਵਰ ਜੁੜਵੇਂ ਮੰਦਰ), ਉੱਤਰੀ ਅਰਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੀਯਾਮੰਗਲਮ (ਅਵਨੀਭਜਨ ਪੱਲਵੇਸ਼ਵਰਮ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ) ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਚੀ ਵਿਖੇ ਉੱਪਰਲੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਨੇ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰਾਂ, ਮਹੇਂਦਰਵਾਦੀ ਵਿਖੇ ਮਹੇਂਦਰਵਿਸ਼ਨੁਗ੍ਰਹ, ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਗਿੰਗੀ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਤਰੀ ਅਰਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਵਰਮ ਵਿਖੇ ਰੰਗਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ।^[8]

ਉਹ ਨਾਟਕ ਮੱਤਵਿਲਾਸ ਪ੍ਰਹਸਨ ਦਾ ਲੇਖਕ ਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਸ਼ੈਵ ਤਪੱਸਵੀਆਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਗਵਦੱਜੁਕ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦਾ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਮੰਦੁਰ ਗੁਫਾ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ (ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਦੇ ਨੇੜੇ - ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਦੁਸੀ ਮਾਮੰਦੁਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ) 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਬੋਧਾਇਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।^[9]

ਧਰਮ

ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸੀ,^[10] ਪਰ ਉ ਸਨੇ ਸ਼ੈਵ ਸੰਤ ਅਪਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਸ਼ੈਵ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ।^[11][12] 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਅਲਵਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਰਚਨਾ, ਦਿਵਯਚਰਿਤਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਯਤੋਤਕਾਰ ਪੇਰੂਮਲ (ਵਿਸ਼ਨੂੰ) ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਭਗਤ ਤਿਰੂਮਲਿਸਾਈ ਅਲਵਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਤੋਂ ਅਤਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆਇਆ ਸੀ।^[13][14]

ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ

ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ ਤਾਮਿਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਲਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਕਲਕੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ ਸ਼ਿਵਗਾਮੀਅਨ ਸਪਾਥਮ, ਪੱਲਵ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਾਤਾਪੀ ਹਮਲੇ, ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਦੇ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੇ ਕੰਮਾਂ, ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਾਤਾਪੀ ਫੌਜ ਦੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਕਾਂਚੀ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ, ਵਾਤਾਪੀ ਪੁਲੀਕੇਸੀ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਦੰਗਾਪੱਟੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇੱਕ ਉਤਸੁਕ ਰਾਜਾ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਲੱਕੜ, ਇੱਟ, ਧਾਤ ਜਾਂ ਮੋਰਟਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਚੱਟਾਨ-ਕੱਟ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਸੀ। ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਹੇਂਦਰਤੰਕਟਾ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਿੰਚਾਈ ਟੈਂਕ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਹਾਬਲੀਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਮਹਾਬਲੀਪੁਰਮ ਵਿਖੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਜੋਂ ਸਮੂਹਬੱਧ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਥਾਨ ਹੈ।