ਬ੍ਰਜ ਸਾਹਿਤ

ਬ੍ਰਜ ਸਾਹਿਤ ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਪੱਛਮੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਰਹੱਸਮਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਰੱਬ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਿਲਾਪ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਜ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਬ-ਸਾਧ ਸੰਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੋਤ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਹੈ।^[1][2] ਬ੍ਰਜ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਾਧਿਅਮ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀਆਂ ਲਈ ਸਾਹਿਤਕ ਵਾਹਨ ਸੀ। ਸੂਰਦਾਸ, ਤੁਲਸੀਦਾਸ, ਅਚਾਰੀਆ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਸ਼ੁਕਲਾ, ਰਸਖਾਨ, ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ਆਦਿ।^[3]

ਇਤਿਹਾਸ

ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ, ਅਕਬਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਆਪਕ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।

ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ:

• ਸਵਾਮੀ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼੍ਰੀਭੱਟ ਦੇਵਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਯੁਗਲਾ ਸ਼ਤਕ ; ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਦੀ ਨਿੰਬਰਕਾ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਰਚੀ ਗਈ ਵ੍ਰਜਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ 'ਵਾਣੀ' ਪੁਸਤਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਵਿਨਯਾ ਪਤ੍ਰਿਕਾ
• ਸੂਰਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰ ਸਾਗਰ^[4]
• ਆਚਾਰੀਆ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਬੁੱਧ ਚਰਿਤ
• ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ਦੀ ਸੂਫੀ ਕਵਿਤਾ
• ਕਵੀ ਭੂਸ਼ਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸੰਸਾ
• ਵਰਿੰਦ ਦੁਆਰਾ ਵਰਿੰਦ ਸਤਸਾਈ (1643 - 1723), ਕਿਸ਼ਨਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਦਾ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵੀ^[5]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ