Baku

Miasto Wewnętrzne, pałac szachów Szyrwanu i baszta Dziewicza w Baku^{[infobox 1]}
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Pałac szachów Szyrwanu
Państwo	Azerbejdżan
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	958
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000; na 24. sesji
Obiekt zagrożony	2003–2009
	[I 1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO; [I 2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO;

Baku
*Bakı*
Herb	Flaga
	Przydomek: Küləklər şəhəri („miasto wiatrów”)
Państwo	Azerbejdżan
Data założenia	V wiek
Burmistrz	Eldar Azizov
Powierzchnia	2130 km²
Wysokość	-28 m n.p.m.
Populacja (2018); • liczba ludności; • gęstość	; 2 262 600; 1050 os./km²
Nr kierunkowy	+994
Kod pocztowy	AZ1000, AZ1002, AZ1006, AZ1044, AZ1063, AZ1072
Tablice rejestracyjne	10
Podział miasta	12 rejonów
	Położenie na mapie Azerbejdżanu Baku
	40°23′N 49°52′E
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Baku (azer. Bakı b ɑ ˈ c ɯ) – stolica i największe miasto Azerbejdżanu, najstarszy i największy port nad Morzem Kaspijskim. Znajduje się we wschodniej części kraju, na Półwyspie Apszerońskim. Położone jest na wysokości 28 m poniżej poziomu morza, będąc tym samym najniżej położoną stolicą świata oraz największym miastem położonym poniżej poziomu morza. W 2009 roku Baku zamieszkane było przez ponad 2 miliony mieszkańców, co stanowiło niemal 1/4 populacji Azerbejdżanu^[2].

Szybkie fakty Państwo, Data założenia ...

Zamknij

W latach 1917–1920 w Baku funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.

Nazwa miasta pochodzi od perskiego Badkube, oznaczającego „uderzenie wiatru”, w związku z częstymi i silnymi wiatrami północno-zachodnimi nawiedzającymi ten obszar.

Położenie

Położone w południowej części Półwyspu Apszerońskiego, na zachodnim brzegu Morza Kaspijskiego (Zatoka Bakijska). Położone w pobliżu pól naftowych.

Klimat

Baku znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego półpustynnego (Klasyfikacja klimatów Köppena: BSk), z ciepłymi i suchymi latami oraz czasami wilgotnymi zimami. Silne wiatry występują przez cały rok. Blisko 10 dni rocznie, średnio po trzy w grudniu, styczniu i lutym mogą wystąpić opady śniegu.

Więcej informacji Miesiąc, Sty ...

Średnia temperatura i opady dla Baku
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	6,6	6,3	9,8	16,4	22,1	27,3	30,6	29,7	25,6	19,6	13,5	9,7	18,1
Średnie dobowe temperatury [°C]	4,4	4,2	7,0	12,9	18,5	23,5	26,4	26,3	22,5	16,6	11,2	7,3	15,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	2,1	2,0	4,2	9,4	14,9	19,7	22,2	22,9	19,4	13,6	8,8	4,8	12,0
Opady [mm]	21	20	21	18	18	8	2	6	15	25	30	26	210
Średnia liczba dni z opadami	6	6	5	4	3	2	1	2	2	6	6	6	49
Średnie usłonecznienie [h]	90	89	124	195	257	294	313	282	222	146	93	102	2207
Źródło: Światowa Organizacja Meteorologiczna^[3], HKO^[4] (dane z lat 1971–1990)

Zamknij

Stosunki wodne

Na terenie Baku położone jest jezioro Böyükşor, największe na Półwyspie Apszerońskim^[5]

Podział administracyjny

Baku dzieli się na 12 rejonów:

Binəqədi
Nizami
Nərimanov
Nəsimi
Pirallahı
Qaradağ
Sabunçu
Suraxanı
Səbail
Xətai
Xəzər
Yasamal

Szybkie fakty Państwo, Typ ...

Zamknij

Pierwsza wzmianka o osadzie na terenie dzisiejszego Baku pochodzi z II w.

XII w. – stolica chanatu Szyrwanu
XV–XVI w. – rezydencja władców z dynastii Szyrwanszachów
1509 – przyłączone do państwa perskiego (państwa Safawidów)
1747 – odrębny chanat azerbejdżański
1806 – pod panowaniem Rosji
1859 – miasto gubernialne
1917 – rządy przejęła tu Rada Delegatów Robotniczych
1918 – powstanie i upadek bolszewickiej Komuny Bakijskiej
1918 – 1920 powstanie Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu, ostatecznie przyłączonej do Rosji Radzieckiej
1920 – 1991 stolica Azerbejdżańskiej SRR
20 stycznia 1990 – wojskowa pacyfikacja Baku wymierzona w rozwijający się azerski ruch antykomunistyczny i niepodległościowy – Czarny Styczeń. Ofiarą interwencji oddziałów armii radzieckiej padają 132 przypadkowe osoby cywilne, ponad 600 jest rannych^[6]
1991 – po rozpadzie ZSRR, stolica niezależnego Azerbejdżanu
2012 – miasto gościło 57. Konkurs Piosenki Eurowizji w specjalnie zbudowanej na potrzeby Eurowizji hali widowiskowo-sportowej Baku Crystal Hall.

Miasto Wewnętrzne (azer. İçəri Şəhər) – otoczona murami najstarsza część miasta z IX wieku. Wewnątrz znajdują się m.in.:
- Meczet Muhammada z 1078, zwany od XVIII w. „Złamaną Wieżą” (azer. Sınıqqala)
- Meczet Piątkowy z 1899 r.
- Baszta Dziewicza (azer. Qız qalası) – XII wiek
- Pałac Szachów Szyrwanu (azer. Şirvanşahlar Sarayı) – XIV-XVII wiek
Świątynia Ognia Ateszgah (azer. Atəşgah) w podbakijskiej miejscowości Surachany (azer. Suraxanı) – zrekonstruowana w XVII-XVIII wieku
Meczet Taza Pir w Baku – największy meczet w mieście, zbudowany w latach 1905–1914
cerkiew św. Michała Archanioła
cerkiew ormiańska – XVIII wiek (zamknięta i niedostępna do zwiedzania od czasu wojny z Armenią)
dworzec kolei elektrycznej „Sabunczyński” z 1928
Azerbejdżańskie Narodowe Muzeum Sztuki
Azerbejdżańskie Narodowe Muzeum Dywanów
Muzeum Historii Azerbejdżanu w dawnej rezydencji Zeynalabdina Tagijewa, którą projektował polski architekt Józef Gosławski
Muzeum Miniaturowych Książek (azer. Miniatür Kitab Muzeyi)
Muzeum Literatury Azerbejdżańskiej im. Nizamiego
Aleja Szahidów – aleja-mauzoleum poległych bohaterów wojny z Armenią i zabitych przez Armię Radziecką w 1990.
Baku. Baszta Dziewicza

Baku jest głównym ośrodkiem naukowym kraju. Znajduje się tu wiele uniwersytetów, m.in.:

W Baku, w latach 2011–2015, rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Baku Cup, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour. W 2015 roku w Baku odbyły się pierwsze Igrzyska Europejskie. W 2016 roku w Baku odbył się wyścig Formuły 1 – Grand Prix Europy, a od 2017 odbywa się Grand Prix Azerbejdżanu. W 2021 roku w Baku odbyły się mecze Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2020.

W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:

Około 20 kilometrów na wschód od centrum znajduje się port lotniczy im. Heydəra Əliyeva – największy węzeł lotniczy Azerbejdżanu.

W mieście znajduje się stacja kolejowa zapewniająca połączenia międzynarodowe i krajowe.

Baku posiada dwie linie metra, oraz wiele autobusowych. Tramwaje i trolejbusy zlikwidowano odpowiednio w 2004 i 2006 roku.

Centrum Polskiej Kultury „Polonia”
Polonia–Azerbejdżan Wspólnota Polska
Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności i Katolicka Wspólnota Polska^[7].

Baku
Ogniste Wieże
Azersu Tower

[1]
Bakı şəhəri – Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi. stat.gov.az. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-16)]. (azer.)..
[2]
The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan [online], 14 listopada 2009 [dostęp 2017-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-14].
[3]
Baku. World Weather Information Service – Światowa Organizacja Meteorologiczna.
[4]
Climatological Normals of Baku. weather.gov.hk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-19)]. – HKO.
[5]
Sevinj Hajiyeva, Tarana Aliyeva, Mahlunga Yusifova. The ecological state of Boyuk Shor lake of Azerbaijan. „Environmental Monitoring and Assessment”. 192 (780), 2020. Springer. DOI: 10.1007/s10661-020-08762-9. ISSN 1573-2959. (ang.).
[6]
P. Kwiatkiewicz: Przemiany polityczne w Azerbejdżanie. Od republiki radzieckiej do współczesnego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2013, s. 172. ISBN 978-83-7780-532-9.
[7]
Baza organizacji i instytucji polskich i polonijnych za granicą. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-08-12].

Wikipedia

Zobacz multimedia związane z tematem:
Baku

Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809.
Andrzej Chodubski: „Aktywność kulturalna Polaków w Azerbejdżanie w XIX i na początku XX wieku”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 71/1986
Ryszard Badowski: „Polscy architekci w Baku na przełomie XIX i XX wieku”, [w:] „Polacy w Azerbejdżanie” pod red. Edwarda Walewandra, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL Lublin 2003
Andrzej Chodubski: „Polacy w Azerbejdżanie”, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2004

[6] [I 1]
Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[7] [I 2]
Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[Azstat-1] [1]
Bakı şəhəri – Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi. stat.gov.az. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-16)]. (azer.)..

[2] [2]
The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan [online], 14 listopada 2009 [dostęp 2017-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-14].

[3] [3]
Baku. World Weather Information Service – Światowa Organizacja Meteorologiczna.

[4] [4]
Climatological Normals of Baku. weather.gov.hk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-19)]. – HKO.

[Hajiyeva-5] [5]
Sevinj Hajiyeva, Tarana Aliyeva, Mahlunga Yusifova. The ecological state of Boyuk Shor lake of Azerbaijan. „Environmental Monitoring and Assessment”. 192 (780), 2020. Springer. DOI: 10.1007/s10661-020-08762-9. ISSN 1573-2959. (ang.).

[8] [6]
P. Kwiatkiewicz: Przemiany polityczne w Azerbejdżanie. Od republiki radzieckiej do współczesnego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2013, s. 172. ISBN 978-83-7780-532-9.

[9] [7]
Baza organizacji i instytucji polskich i polonijnych za granicą. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-08-12].

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[infobox 1]

[infobox 2]

[6]

[7]