Bitwa pod Jaznem

Bitwa pod Jaznem – walki polskiego 29 pułku piechoty mjr. Stefana Waltera z oddziałami sowieckiej 18 Dywizją Strzelców toczone nad Berezyną w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Jaznem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	18 czerwca 1920
Miejsce	pod Jaznem[uwaga 1]
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	Rozkaz Naczelnego Wodza o wykonaniu serii wypadów nad Berezyną
Wynik	wycofanie się polskich oddziałów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
mjr Stefan Walter
Siły
29 pułk piechoty oddziały 18 DS
Straty
ponad 300 żołnierzy
brak współrzędnych

Geneza

14 maja 1920 ruszyła sowiecka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. 15 Armia Augusta Korka i Grupa Północna Jewgienija Siergiejewa uderzyły na pozycje oddziałów polskich 8 Dywizji Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w ogólnym kierunku na Głębokie. Wykonująca uderzenie pomocnicze 16 Armia Nikołaja Sołłohuba^[2] zaatakowała oddziały 4 Armii gen. Stanisława Szeptyckiego i podjęła próbę sforsowania Berezyny pod Murawą^{[uwaga 2]} i Żukowcem^{[uwaga 3]} oraz pod Żarnówkami^{[uwaga 4]} i Niehoniczami^{[uwaga 5][3][4]}. Wobec skomplikowanej sytuacji operacyjnej, 23 maja rozpoczął się ogólny odwrót wojsk polskich w kierunku zachodnim^[5]. Po zatrzymaniu sowieckiej ofensywy Armia Rezerwowa gen. Kazimierza Sosnkowskiego, przy współudziale oddziałów 1. i 4 Armii, zepchnęła przeciwnika na linię rzek Auta i górna Berezyna. W pierwszej dekadzie czerwca front polsko-sowiecki na Białorusi ustabilizował się. W związku z postępami sowieckiej ofensywy na Ukrainie, Wódz Naczelny Józef Piłsudski wydał rozkaz przeprowadzenia na północy serii wypadów na tyły sowieckie, aby stworzyć wrażenie przygotowywania natarcia dużych sił polskich.

Walki pod Jaznem

17 czerwca 29 pułk piechoty z batalionem 155 pułku piechoty otrzymał rozkaz opanowania Jazna^[6]. Plan zakładał uderzenie od czoła sił głównych z równoczesnym obejściem miasta od południowego wschodu^[7]. Nocą z 17 na 18 czerwca działania rozpoczął oddział obejścia – III/29 pp i 8 kompania 155 pp^[8]. Pod osłoną ciemności przeprawił się przez Autę, ale po pięciokilometrowym marszu napotkał znaczne siły nieprzyjaciela i uwikłał się w ciężkie walki^[9]. Rano 18 czerwca uderzyły siły główne 29 pułku piechoty. Miejscowość kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk, ale ostatecznie natarcie polskie zostało załamane^[9]. Wobec rosnących strat i braku łączności z oddziałem obejścia, dowódca pułku wydał rozkaz odwrotu na pozycje wyjściowe nad Autą. III batalion poniósł duże straty i również wycofał się na pozycje wyjściowe^[10].

Bilans walk

W boju pod Jaznem pułk nie uzyskał powodzenia. Porażka przekreśliła plany polskiego dowództwa oparcia frontu na Dźwinie. Pułk stracił ponad trzystu żołnierzy, w tym ośmiu oficerów^[9].

Uwagi

1. Miejscowość i stacja kolejowa na Białorusi na wschód od Auty.
2. Obecnie Мурава, rejon berezyński.
3. Żukowiec, nad rzeką Berezyną, gm. Dymitrowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 847., obecnie Жукавец, rejon berezyński.
4. Żarnówki, wś przy ujściu rzeki Żarnówki do Berezyny, powiat ihumeński, gm. Pohost, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 626., obecnie Жорнаўка, rejon berezyński.
5. Niehnicze ob. Niehoncze, powiat ihumeński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 76., obecnie Нягонічы, rejon berezyński.

Przypisy

1. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 33.
2. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 42.
3. Odziemkowski 2004 ↓, s. 33.
4. Odziemkowski 2004 ↓, s. 45.
5. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 34.
6. Przyjemski 1929 ↓, s. 13.
7. Bełdowski 1928 ↓, s. 14.
8. Przyjemski 1929 ↓, s. 15.
9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 166.
10. Bełdowski 1928 ↓, s. 15.

Bibliografia

• Lucjan Bełdowski: Zarys historii wojennej 29-go pułku Strzelców Kaniowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Tadeusz Przyjemski: Zarys historii wojennej 73-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.