Chociebuż - Wikiwand

Chociebuż (niem. Cottbus^[2], wym. [ˈ k ɔ t b ʊ s ]; dolnołuż. Chóśebuz^[3], wym. [ˈ χ ɛ ɕ ɛ b u s ] lub [ˈ χ ɨ ɕ ɛ b u s ]; górnołuż. Choćebuz, wym. [ˈ k ʰ ɔ t͡ʃ ɛ b u s ]; czes. Chotěbuz, wym. [ˈ x o c ɛ b u s ]) – miasto na prawach powiatu we wschodnich Niemczech w kraju związkowym Brandenburgia, nad Sprewą. Jest drugim co do wielkości, po Poczdamie, stolicy Brandenburgii, miastem tego kraju związkowego; główne miasto oraz kulturalna stolica Dolnych Łużyc.

Szybkie fakty Państwo, Kraj związkowy ...

Remove ads

Etymologia

Nazwa dzierżawcza utworzona przy pomocy formantu -jь (najstarsze słowiańskie nazwy dzierżawcze)^[4], prawdopodobnie od imienia Chociebud/Chociebąd, podobne: czeski Chotěbuz, Chotěboř, dolnołużyckie Kósobuz (niemieckie Kunersdorf w gminie Kolkwitz).

Gdy po raz pierwszy wspomniano o miejscowości w dokumencie z 1156 r., pisownia brzmiała „Chotibus”, w 1301 r. osadę wzmiankowano jako „opidum et castrum Kotebuz”. Jako miejscowość „Kothebus” wzmiankowana jest w dokumentach z lat 1348 i 1386. Pierwsza pisownia „Kottbus” pojawiła się w 1391 r.

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

W 930 r. król Henryk I nakazał wznieść warownię nieopodal osiedla łużyckiego. Przy niej w okresie późniejszym powstało osiedle będące zalążkiem przyszłego miasta. W maju 1002 roku – Bolesław I Chrobry przekroczył z wojskiem graniczny Bóbr i zajął Milsko, Łużyce i Miśnię. W latach 1002–1031 Chociebuż znalazł się pod polskim panowaniem. W 1156 r. miasto było ważnym punktem składowania soli na trakcie Halle (Saale)-Głogów. W 1445 r. miasto wraz z okolicami zostało przyłączone do Brandenburgii, stanowiąc eksklawę brandenburską (a później pruską) w środku Łużyc, należących do Czech, Węgier, ponownie Czech, a następnie Saksonii^[5]. Od średniowiecza trwał napływ osadników z Niemiec. W 1514 r. w Chociebużu zostało założone gimnazjum zwane „Universitas Serborum” (Uniwersytet Łużyczan). Jego założycielem był Łużyczanin, Jan Rak, działający również w Krakowie^[6]. Podczas wojny trzydziestoletniej Chociebuż uległ poważnym zniszczeniom. W końcu XVII w. osiedlili się tutaj francuscy hugenoci, którzy wprowadzili uprawę tytoniu i hodowlę jedwabnika. W 1780 r. liczba mieszkańców Chociebuża przekroczyła 4 tysiące^[7]. W 1807 r. pruska enklawa, obejmująca Chociebuż i okolice, została połączona z resztą Łużyc i wcielona do Królestwa Saksonii. Stan ten trwał do kongresu wiedeńskiego w 1815 r., który przekazał Chociebuż wraz z całymi Dolnymi Łużycami, Prusom.

Od poł. XIX w. w Chociebużu trwał okres industrializacji: stworzono fabryki tekstylne, z których miasto było znane za granicą, oraz prowadzono wydobycie węgla brunatnego.

Od 1886 roku miasto należało do rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia. W mieście stacjonował 52 Pułk Piechoty im. von Alvenslebena (6 Brandenburski)^[8].

Podczas II wojny światowej lokalny przemysł prowadził produkcję dla celów wojskowych, dlatego też miasto stało się celem ataków lotniczych. W lutym 1945 r. zostało poważnie zniszczone podczas amerykańskiego nalotu. W kwietniu 1945 r. toczyły się tutaj zacięte walki między wojskami sowieckimi i niemieckimi. W mieście zniszczeniu uległo 34 procent budynków^[9].

W NRD stolica okręgu Chociebuż. Po wojnie w 1952 r. w Chociebużu powstała pierwsza łużycka szkoła średnia i łużycki zespół pieśni i tańca, a przy lokalnej rozgłośni radiowej działała sekcja łużycka. Od lat 60. XX w. prowadzono intensywną urbanizację miasta, budując wiele nowych osiedli. W 1954 r. powstał w mieście ogród zoologiczny. W 1976 r. liczba mieszkańców przekroczyła 100 tys. W 1981 roku w miejscowym więzieniu przeprowadzony został strajk głodowy w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce^[10].

Remove ads

Zabytki

Wieża Grodkowska (Spremberger Turm/Grodkojska wěža) – pozostałość umocnień miejskich z XV w., górna część zbudowana w 1823 r. Uważana jest za symbol miasta. Dawniej po jej lewej stronie znajdował się bastion obronny.
Wieża Mennicza (Münzturm) – gotycka, z wiatrowskazem, herbem miasta i datą 1603. Kiedyś służyła jako miejscowa mennica.
Kościół św. Mikołaja (St. Nikolai-Kirche) z XV w., gotycki z barokowym ołtarzem. Górna część wieży pochodzi z XVI wieku. Kościół był też nazywany Kościołem Górnym „Oberkirche”. Od 1537 roku jest to kościół protestancki.
Kościół poklasztorny franciszkanów zwany „Kościołem Wendyjskim” („Serbska cerkwja” w języku dolnołużyckim), jest najstarszym zachowanym obiektem sakralnym w mieście. Kościół znajduje się w Wendisches Viertel, czyli Dzielnicy Wendyjskiej (słowiańskiej). W kościele zachował się najstarszy nagrobek na Łużycach pochodzący z 1230 r. Na parapecie zachodniej galerii można zobaczyć obrazy z wersetami biblijnymi w języku serbołużyckim. Są to najstarsze serbołużyckie cytaty biblijne znajdujące się w kościele na Dolnych Łużycach^[11].
rynek ze starymi kamienicami i apteką Pod Lwem z 1568 r.
Młyn Krupniczy (Spreewehrmühle) z XVII w.
Kościół Zamkowy (Schlosskirche) z 1714 r. zbudowany przez hugenotów
Fontanna Sukienników (Marktbrunnen) z XVIII w.
Park Branicki (Branitzer Park) z zamkiem z 1772 (przebudowany w 1850 r.), w którym mieści się Muzeum Regionalne. Na jeziorze w parku znajduje się piramida, w której pochowany został założyciel parku, podróżnik, książę Hermann von Pückler-Muskau.
Teatr Państwowy (Staatstheater Cottbus) z 1908 r., secesyjny, projekt Bernhard Sehring
Pałac Branitz (Schloss Branitz) z 1770 roku, w stylu późnego baroku

Gospodarka

W mieście w przeszłości był rozwinięty przemysł włókienniczy oraz odzieżowy. Dzisiaj Chociebuż jest przede wszystkim ośrodkiem administracyjnym i usługowym w południowej części Brandenburgii. Istnieje zakład naprawy taboru kolejowego.

W okolicach Chociebuża znajduje się Łużyckie Zagłębie Węglowe gdzie wydobywany jest węgiel brunatny, a położona niedaleko miasta elektrownia Jänschwalde należy do największych na terenie Niemiec.

Związana z przemysłem energetycznym firma LEAG, będąca częścią czeskiej spółki EPH, ma swoją główną siedzibę w Chociebużu.

Remove ads

Transport

Chociebuż leży przy autostradzie A15 która stanowi część szlaku europejskiego E36 (Berlin – Wrocław).

W mieście funkcjonuje sieć tramwajowa i autobusowa, obsługiwana przez dwie firmy: Cottbusverkehr GmbH i Neißeverkehr GmbH. Łącznie 45 linii, z tego cztery tramwajowe i 41 autobusowych. Sieć obejmuje 569 przystanków i ma długość około 934 km. Jest obsługiwana przez 26 tramwajów i 55 autobusów (2009). Oprócz tego funkcjonuje kolej parkowa (o rozstawie toru 600 mm), która obsługuje rozległe tereny rekreacyjne – od dworca normalnotorowej kolei Cottbus Sandow, poprzez stadion piłkarski, targi, zoo, aż do parku zamkowego.

W 1868 r. Chociebuż uzyskał połączenie kolejowe z Berlinem (przez Lübbenau) i Görlitz. Miasto jest ważnym węzłem kolejowym, funkcjonują połączenia m.in. przez Falkenberg do Lipska, przez Elsterwerdę do Drezna, przez Gubin do Frankfurtu nad Odrą i przez Forst do Żar i Wrocławia. Znajdują się tutaj cztery stacje kolejowe, w tym główna – Cottbus Hauptbahnhof.

Remove ads

Nauka i oświata

Brandenburgische Technische Universität Cottbus-Senftenberg

Klimat (1979-2013)

Więcej informacji Miesiąc, Sty ...

Średnia temperatura i opady dla Chociebuża
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C]	15.5	19.1	23.5	30.7	32.7	36.6	37.7	38.4	31.3	27.5	19.1	15.0	38,4
Średnie temperatury w dzień [°C]	2,7	4,0	8,8	14,6	20,0	22,6	24,7	24,5	19,6	14,1	7,4	3,8	13,9
Średnie dobowe temperatury [°C]	0,0	0,7	4,4	9,1	14,2	17,0	19,0	18,5	14,2	9,5	4,4	1,3	9,4
Średnie temperatury w nocy [°C]	-2,9	-2,6	0,4	3,6	8,2	11,4	13,4	13,0	9,6	5,4	1,5	-1,2	5,0
Rekordy minimalnej temperatury [°C]	-24.4	-21.7	-15.6	-6.6	-2.1	1.4	5.6	4.7	1.6	-7.3	-11.6	-20.1	−24,4
Opady [mm]	39	33	39	35	53	53	72	58	45	33	44	46	549
Średnia liczba dni z opadami	10	9	9	7	9	9	10	9	8	8	9	10	107
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013^[12]

Remove ads

Dolnołużyczanie

Chociebuż jest ośrodkiem kulturalnym Dolnołużyczan. Działa tu dolnołużyckie gimnazjum i uniwersytet ludowy^{[potrzebny przypis]}, a także Muzeum Łużyckie (Serbski Muzej/Wendisches Museum).

Polacy w Chociebużu

W latach 1002–1031 Chociebuż leżał w granicach Polski^[13]. W latach 1807–1815 wraz z Królestwem Saksonii miasto było związane unią z Księstwem Warszawskim.

Do miejscowego gimnazjum uczęszczał Konrad Jażdżewski^[14]. W trakcie I wojny światowej wikarym w Chociebużu był ks. Tomasz Reginek^[15]. W trakcie II wojny światowej w mieście byli więzieni przez Niemców m.in. polski działacz narodowy Teodor Spiralski^[16] i aktor Władysław Hańcza^[17]. Pracownikiem Uniwersytetu Technicznego w Chociebużu był Jerzy Drewnowski^[18].