Erfurt

Erfurt
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Turyngia
Burmistrz	Andreas Bausewein (SPD)
Powierzchnia	269,88 km²
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 213 692; 792 os./km²
Nr kierunkowy	361
Kod pocztowy	99084-99099
Tablice rejestracyjne	EF
	Położenie na mapie Turyngii Erfurt
	Położenie na mapie Niemiec Erfurt
	50°59′N 11°02′E
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Erfurt – miasto na prawach powiatu położone w centralnej części Niemiec, stolica kraju związkowego Turyngii. Liczy ponad 200 000 mieszkańców. Największe miasto kraju związkowego, siedziba Federalnego Sądu Pracy (Bundesarbeitsgericht), dwóch wyższych uczelni (w tym założony w 1392 uniwersytet) oraz katolickiej diecezji erfurckiej. Duży ośrodek przemysłowy, handlowy i ogrodniczy (uprawa bobu), siedziba targów. Krajowy port lotniczy założony w 1956. Ośrodek telewizji dla dzieci (Kika).

Szybkie fakty Państwo, Kraj związkowy ...

Zamknij

Erfurt jest miastem o długiej historii. Założone w 742 miasto było związane z arcybiskupami Moguncji. W XIII–XVII wieku był wolnym miastem, a następnie jednym z najważniejszych ośrodków elektoratu mogunckiego, zaś w latach 1806–1814 stolicą Księstwa Erfurckiego podległemu I Cesarstwu. Pomimo burzliwych dziejów Erfurt zachował liczne zabytki; ponad 20 kościołów w tym górującą nad miastem katedrę i stojący obok kościół św. Sewera (Severikirche), dawne klasztory, most Krämerbrücke i liczną zabudowę o konstrukcji szkieletowej.

Średniowiecze

Stara osada plemienna Turyngów. Pierwsza pisemna wzmianka o Erfurcie pochodzi z 742, kiedy pojawia się nazwa Erphesfurt. W średniowieczu Erfurt leżał na ważnym szlaku handlowym niedaleko brodu na rzece Gera. Od X wieku w mieście panowali arcybiskupi Moguncji. W XII w. Erfurt przeżywał swój rozwój. Wzniesiono klasztor Benedyktynów na wzgórzu Petersberg, rozpoczęto budowę katedry, ponadto powstała osada wokół kościoła szkockiego (Schottenkirche). W 1168 miasto otoczono kamiennymi obwarowaniami. Wzmiankowany w 1177 drewniany most Krämerbrücke zastąpiono w 1323 obecnym kamiennym. W 1243 władzę nad Erfurtem przejęła rada miejska; udało się skupić w swym ręku niemal wszystkie prawa, choć urząd biskupi wciąż podlegał Moguncji. XIV wiek to okres prosperity gospodarczej miasta. Miasto posiadało rozległe majątki ziemskie, w XIV w. do Erfurtu należały 82 wsie. W 1331 Erfurt otrzymał status miasta cesarskiego, nadał go ówczesny władca Ludwik IV Bawarski. Wraz z czterema innymi miastami: Gotha, Bad Tennstedt, Arnstadt i Bad Langensalza był centrum wytwórczym i handlowym barwnika indygo uzyskiwanym z urzetu. Ponadto handel (m.in. solą) i rzemiosło tworzyły ówczesną gospodarkę miasta. W wyniku czarnej śmierci, która rozprzestrzeniła się w Erfurcie w latach 1350–1351 zmarło ponad 12 tys. mieszkańców. Silna pozycja gospodarcza i szybki rozwój demograficzny ludności spowodował, iż w XV wieku liczba ludności miasta wzrosła do ok. 20 000. Miasto stało się wówczas wielkim ośrodkiem kulturalnym i artystycznym. W klasztorze Dominikanów działał Johannes Eckhart. W 1392 rada miejska założyła Uniwersytet Erfurcki (zlikwidowany w 1816), powstało wiele kościołów, a wraz z tym liczne dzieła malarstwa i rzeźby. Erfurt był miastem wielonarodowym; oprócz Niemców zamieszkiwali tu Szkoci, Turcy oraz Żydzi. W XV w. Erfurt liczył 25 parafii, 15 klasztorów i dziesięć kaplic.

Nowożytność

W epoce humanizmu, w latach 1501–1511 w erfurckim klasztorze Augustianów przebywał Marcin Luter jako mnich tego zakonu; studiował tu początkowo na wydziale nauk wyzwolonych, które ukończył w styczniu 1505 jako magister filozofii, a następnie kontynuował je od 20 maja, na wydziale prawa. W 1522 matematyk Adam Ries opublikował drugą swoją pracę o arytmetyce. Odkrył nowy system liczb i obliczeń. W okresie wojny trzydziestoletniej w latach 1631–1635 miasto okupowały wojska szwedzkie. W 1664 urząd miasta przejął arcybiskup moguncki Johann Philipp von Schönborn, co oznaczało koniec niezależności miasta, do czasów napoleońskich miasto było pod egidą arcybiskupstwa-elektoratu Moguncji. 21 października 1736 wielki pożar miasta zniszczył 188 domów w rejonie pomiędzy katedrą, ratuszem i kościołem dominikanów. Na XVIII wiek przypada rozwój gospodarki ogrodniczej. Radny miasta Christian Reichart w okolicach Erfurtu założył nowoczesny ogród. W 1754 w Erfurcie powstała Akademia Nauk Stosowanych. W 1795 powstała fabryka obuwia. Chemik, aptekarz, profesor erfurckiego uniwersytetu Johann Bartholomäus Trommsdorff założył w mieście pierwszy w Niemczech Instytut Chemii i Farmacji.

XIX i XX wiek

W 1802 miasto zostało włączone do Prus. Na wzgórzu Petersberg w miejsce dawnego klasztoru Benedyktynów powstała cytadela. Podczas wojen napoleońskich, w latach 1806–1815 miasto wchodziło w skład I Cesarstwa, założono niewielkie Księstwo Erfurtu (Fürstentum Erfurt) istniejące do 1814. W 1808 odbył się tutaj zjazd erfurcki, na którym spotkali się cesarz Napoleon Bonaparte i car Aleksander I Romanow. Po kongresie wiedeńskim miasto przyznano Prusom i weszło ono w skład prowincji Saksonia. W 1873 wyburzono mury miejskie. W latach 1869–1875 powstała nowa siedziba rady miejskiej. Na II połowę XIX wieku przypadła industrializacja miasta, rozwinął się m.in. przemysł kolejowy (fabryka Christian Hagansa produkująca parowozy i kotły parowe). W 1883 ruszył w mieście pierwszy tramwaj konny (w 1894 tramwaje zelektryfikowano). Podczas kongresu SPD w Erfurcie, który miał miejsce w dniach 14–20 października 1891 zatwierdzono Program erfurcki w którym zawarto postulaty m.in. 8-godzinnego dnia pracy i powszechnego prawa wyborczego. W 1906 liczba mieszkańców osiągnęła 100 000. W 1931 oddano do użytku stadion centralny (Steirgerwald).

Pod koniec II wojny światowej, 12 kwietnia 1945, zniszczony przez naloty dywanowe Erfurt (zginęło 1392 mieszkańców, ponad 500 budynków zostało całkowicie zniszczonych) został zajęty przez wojska 3. Armii Stanów Zjednoczonych, którymi dowodził generał George Patton. 3 lipca, miasto opuścił garnizon wojsk amerykańskich, a ich miejsce zajęła Armia Czerwona, od 1949 do 1990 Erfurt należał do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. W 1949 otwarto nowy teatr, rok później przeniesiono z Weimaru urząd kraju związkowego Turyngia. W 1957 otwarto ogród zoologiczny, w rok później port lotniczy. W 1970 doszło w hotelu „Erfurter Hof” do spotkania ówczesnego premiera NRD Williego Stopha z kanclerzem RFN Willym Brandtem (Erfurter Gipfeltreffen). W 1988 władze Erfurtu uznały Moguncję za miasto partnerskie.

Czasy najnowsze

Po zjednoczeniu Niemiec, Erfurt stał się 10 stycznia 1991 stolicą kraju związkowego Turyngia. W 1994 zapadła decyzja o reaktywacji uniwersytetu. W 1999 przeniesiono z Kassel siedzibę Federalnego Sądu Pracy (Bundesarbeitsgericht). Dwa lata później otwarto nowoczesną halę sportową Gunda-Niemann-Stirnemann-Halle (od imienia i nazwiska znanej niemieckiej panczenistki), zaś w 2003 otworzono teatr.

26 kwietnia 2002 w erfurckim gimnazjum im. Gutenberga (Gutenberg-Gymnasium) doszło do krwawej strzelaniny, w której zginęło 17 osób (w tym sprawca-samobójca), a 7 zostało rannych.

Więcej informacji Rok, Ogółem ...

Populacja
Rok	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
2000	200 564	96 688	103 876
2010	204 994	99 305	105 689
2020	213 692	103 940	109 752

Zamknij

Źródło:^[1]

Erfurt podzielony jest na 53 części miasta (Ortsteil):

„Wizytówką” Erfurtu są dwa stojące obok siebie i górujące nad otaczającym miastem kościoły Katedra (Mariendom) i Kościół św. Sewera (Severikirche). Zamykają one od zachodu Plac Katedralny (Domplatz). Katedra NMP znana jest od VIII wieku w obecnej postaci zawiera pozostałości kościoła romańskiego (dawny westwerk). Monumentalne prezbiterium jest gotyckie z XIV natomiast halowy korpus nawowy z XV stulecia. Do wnętrza prowadzi gotycka kruchta, której zewnętrzne portale zdobią przedstawienia Apostołów oraz Panien Mądrych i Panien Głupich. Wewnątrz m.in. romański świecznik zw. Wolframem, gotyckie stalle, nagrobek rodziny von Gleichen, tryptyk Marii z jednorożcem. Okna prezbiterium zachowały niemal w całości komplet XIV-wiecznych witraży. Sąsiadujący z katedrą kościół św. Sewera jest monumentalną pięcionawową halą, wewnątrz mieści m.in. gotycki nagrobek patrona kościoła, późnogotycki, alabastrowy relief Św. Michał zwyciężający bestię, barokowe organy i ołtarz główny.

Unikalnym zabytkiem jest pochodzący z XIV wieku Krämerbrücke, most łączący brzegi rzeki Gery, na którym znajdują się budynki mieszkalne, w większości o konstrukcji szkieletowej. Został zbudowany w 1325, a pierwotnie po jego obu stronach stały dwa kościoły, z których do dzisiejszych czasów przetrwał tylko jeden – św. Idziego (Ägidienkirche).

W Erfurcie znajduje się także, klasztor augustianów (Augustinerkloster), w którym w latach 1505–1511 mieszkał jako mnich Marcin Luter. Wewnątrz m.in. gotycki tryptyk z XV wieku i zespół gotyckich witraży. Cennymi dziełami XIV-wiecznej architektury zakonów mendykanckich są dwa bliźniacze kościoły: Dominikanów (Predigerkirche) i Franciszkanów (Barfußerkirche). Pierwszy z nich zachował liczne elementy rzeźby architektonicznej i cenny, gotycki wystrój, m.in. obraz przedstawiający kalwarię, figurę Madonny z Dzieciątkiem, zespół witraży. W klasztorze, którego część się zachowała mieszkał teolog, filozof i mistyk Johannes Eckhart. Zbombardowany podczas II wojny światowej kościół Franciszkanów jest w stanie częściowej ruiny. Odbudowane prezbiterium mieści m.in. zespół gotyckich witraży, dwa tryptyki – ołtarza głównego i ołtarza cechu farbiarzy, można znaleźć również zespół XIV-wiecznych płyt nagrobnych.

Muzea

W Erfurcie znajduje się Muzeum Etnograficzne Turyngii (Museum für Thüringer Volkskunde Erfurt) gromadzące eksponaty zaświadczające o wiejskiej kulturze dnia codziennego, tradycji i współczesności w okresie od 1750 roku do końca XIX wieku.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Erfurtem.

W mieście rozwinął się przemysł precyzyjny, elektroniczny, elektrotechniczny, maszynowy, metalowy, obuwniczy oraz odzieżowy^[2].