Mysz[22] (Mus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae). Zwierzęta znane jako: mysz leśna, mysz zaroślowa, czy mysz polna[23] traktowane jako jedne z gatunków „myszy”, w rzeczywistości zaliczane są do odrębnego rodzaju gryzoni: myszarka (Apodemus) jako: myszarka leśna, myszarka zaroślowa, czy myszarka polna[22].
Ten artykuł dotyczy rodzaju gryzoni. Zobacz też: mysz – inne znaczenia słowa mysz.
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Mysz
Mus |
Linnaeus, 1758[1] |
|
Okres istnienia: późny pliocen–holocen |
Przedstawiciel plemienia – mysz domowa (M. musculus) |
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Rząd |
gryzonie |
Podrząd |
Supramyomorpha |
Infrarząd |
myszokształtne |
Nadrodzina |
myszowe |
Rodzina |
myszowate |
Podrodzina |
myszy |
Plemię |
Murini |
Rodzaj |
mysz |
Typ nomenklatoryczny |
Mus musculus Linnaeus, 1758 |
Synonimy |
- Musculus[uwaga 1] Rafinesque, 1814[2]
- Leggada J.E. Gray, 1837[3]
- Drymomys[uwaga 2] Tschudi, 1844[4]
- Drymomys Tschudi, 1845[5]
- Nannomys W. Peters, 1876[6]
- Pseudoconomys Rhoads, 1896[7]
- Mammus Herrera, 1899[8]
- Dryomys[uwaga 3]: R.A. Philippi, 1900[9]
- Eumus Acloque, 1900[10]
- Muriculus O. Thomas, 1903[11]
- Pyromys O. Thomas, 1911[12]
- Leggadda[uwaga 4]: Wroughton & Ryley, 1913[13]
- Leggadilla O. Thomas, 1914[14]
- Coelomys O. Thomas, 1915[15]
- Oromys[uwaga 5] H.C. Robinson & Kloss, 1916[16]
- Tautatus Kloss, 1917[17]
- Mycteromys[uwaga 6] H.C. Robinson & Kloss, 1918[18]
- Hylenomys O. Thomas, 1925[19]
- Budamys Kretzoi & Vértes, 1965[20]
- Gatamiya Deraniyagala, 1966[21]
|
|
Podrodzaje i gatunki |
5 podrodzajów i 60 gatunków (w tym 18 wymarłych) – zobacz opis w tekście |
|
|
|
Zamknij
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w głównie w Afryce, Azji i Europie. Mysz domowa jest jedynym gatunkiem tego rodzaju, który zamieszkuje obie Ameryki i Australię[24][25][26].
Długość ciała (bez ogona) 40–120 mm, długość ogona 26–129 mm, długość ucha 6–17 mm, długość tylnej stopy 9–26 mm; masa ciała 3–39 g[25][27].
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego autorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił kilkanaście gatunków – Mus longipes Linnaeus, 1758 (nomen dubium), Mus jaculus Pallas, 1779 (= Dipus sibiricus major Kerr, 1792), Mus sylvaticus Linnaeus, 1758, Mus striatus Linnaeus, 1758, Mus Musculus Linnaeus, 1758, Mus Rattus Linnaeus, 1758, Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus terrestris Linnaeus, 1758 (= Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus lemmus Linnaeus, 1758, Mus cricetus Linnaeus, 1758, Mus porcellus Linnaeus, 1758, Mus leporinus Linnaeus, 1758, Mus avellanarius Linnaeus, 1758, Mus volans Linnaeus, 1758, Mus marmota Linnaeus, 1758, Mus monax Linnaeus, 1758 – z których na gatunek typowy wyznaczono (Linneuszowska tautonimia) mysz domową (M. musculus).
Etymologia
- Mus: łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[28].
- Musculus: rodzaj Mus Linnaeus, 1758; łac. przyrostek zdrabniający -ulus[29].
- Leggada (Leggadda): nazwy Legyáde, Legadgandu w języku Waddar dla myszy gładkowłosej[30]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki nie wskazując gatunku typowego – typ nomenklatoryczny w ramach późnbiejszego oznaczenia Leggada booduga J.E. Gray, 1837.
- Drymomys (Dryomys): gr. δρυμος drumos ‘zagajnik, knieja’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Drymomys parvulus Tschudi, 1844 (= Mus musculus Linnaeus, 1758).
- Nannomys: gr. ναννος nannos ‘karzeł’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus (Nannomys) setulosus Peters, 1876.
- Pseudoconomys: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; κωνος kōnos ‘stożek’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus (Pseudoconomys) proconodon Rhoads, 1896 (= Mus (Nannomys) setulosus Peters, 1876).
- Mammus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[34].
- Eumus: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’[35]; rodzaj Mus Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Acloque wymienił dwa gatunki (jednym z nich był Mus musculus Linnaeus, 1758) nie wskazując typu nomenklatorycznego.
- Muriculus: łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]; łac. przyrostek zdrabniający -ulus[37]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus imberbis Rüppell, 1842.
- Pyromys: gr. πυρ pur, πυρος puros ‘ogień’[38]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie monotypowe): Pyromys priestleyi O. Thomas, 1911 (skóra Mus platythrix zmieszana z czaszką Millardia gleadowi).
- Leggadilla: rodzaj Leggada J.E. Gray, 1837; łac. przyrostek zdrabniający -illa[39][14]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus platythrix E.T. Bennett, 1832.
- Coelomys: Cejlon (ang. Ceylon); μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36][15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Coelomys mayori O. Thomas, 1915.
- Oromys: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’[40]; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Oromys crociduroides H.C. Robinson & Kloss, 1916.
- Tautatus: etymologia niejasna, Kloss nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tautatus thai Kloss, 1917 (= Mus cookii Ryley, 1914).
- Mycteromys: gr. μυκτηρ muktēr, μυκτηρος muktēros ‘pysk, nos’[41]; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36].
- Hylenomys: gr. ὑλη hulē ‘las, teren lesisty’[42]; rodzaj Oenomys O. Thomas, 1911[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Hylenomys callewaerti O. Thomas, 1925.
- Budamys: Buda-Várhegy, Budapeszt, Węgry; gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus (Budamys) synanthropus Kretzoi & Vértes, 1965 (= Mus musculus Linnaeus, 1758).
- Gatamiya: syng. Gäta gal miya ‘skałomysz karłowata’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gatamiya weragami Deraniyagala, 1965 (= Leggada booduga J.E. Gray, 1837).
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[43][27][24][22]:
- Pyromys O. Thomas, 1911
- Coelomys O. Thomas, 1915
- Mus crociduroides (H.C. Robinson & Kloss, 1916) – mysz zębiełkowata
- Mus pahari O. Thomas, 1916 – mysz indochińska
- Mus mayori (O. Thomas, 1915) – mysz dżunglowa
- Mus vulcani (H.C. Robinson & Kloss, 1916) – mysz wulkaniczna
- Mus Linnaeus, 1758
- Mus cervicolor Hodgson, 1845 – mysz płowa
- Mus cookii Ryley, 1914 – mysz orientalna
- Mus caroli Bonhote, 1902 – mysz ryżowa
- Mus terricolor Blyth, 1851 – mysz ziemista
- Mus famulus Bonhote, 1898 – mysz tamilska
- Mus fragilicauda Auffray, Orth, Catalan, J.-P. Gonzalez, Desmarais & Bonhomme, 2003 – mysz kruchoogonowa
- Mus booduga (J.E. Gray, 1837) – mysz indyjska
- Mus nitidulus Blyth, 1859
- Mus lepidoides (Fry, 1931)
- Mus musculus Linnaeus, 1758 – mysz domowa
- Mus spretus Lataste, 1883 – mysz śródziemnomorska
- Mus macedonicus Petrov & Ruzic, 1983 – mysz macedońska
- Mus cypriacus Cucchi, Orth, Auffray, Renaud, Fabre, Catalan, Hadjisterkotis, Bonhomme & Vigne, 2006 – mysz cypryjska
- Mus spicilegus Petényi, 1882 – mysz południowa
- Muriculus O. Thomas, 1903
- Nannomys W. Peters, 1876
- Mus triton (O. Thomas, 1909) – mysz szarobrzucha
- Mus harennensis Lavrenchenko & Bryja, 2022
- Mus callewaerti (O. Thomas, 1925) – mysz samotna
- Mus baoulei (Vermeiren & W.N. Verheyen, 1980) – mysz nizinna
- Mus sorella (O. Thomas, 1909) – mysz sawannowa
- Mus goundae Petter & Genest, 1970 – mysz nadrzeczna
- Mus oubanguii Petter & Genest, 1970 – mysz środkowoafrykańska
- Mus neavei (O. Thomas, 1910) – mysz wstydliwa
- Mus mahomet Rhoads, 1896 – mysz etiopska
- Mus bufo (O. Thomas, 1906) – mysz ropusza
- Mus setulosus Peters, 1876 – mysz płochliwa
- Mus haussa (O. Thomas & Hinton, 1920) – mysz sahelska
- Mus mattheyi Petter, 1969 – mysz ogrodowa
- Mus indutus (O. Thomas, 1910) – mysz hotentocka
- Mus musculoides Temminck, 1853 – mysz subsaharyjska
- Mus tenellus (O. Thomas, 1903) – mysz delikatna
- Mus minutoides A. Smith, 1834 – mysz karłowata
- Mus setzeri Petter, 1978 – mysz jeziorna
Opisano również gatunki wymarłe[44]:
- Mus aegaeus Kuss & Storch, 1978[45] (Grecja; plejstocen)
- Mus auctor Jacobs, 1978[46] (Indie; miocen)
- Mus bateae Mayhew, 1977[47] (Kreta; plejstocen)
- Mus denizliensis Erten, Şen & Sagular, 2015[48] (Turcja; plejstocen)
- Mus dhailai Kotlia, 1995[49] (Indie; plejstocen)
- Mus dulamensis Kotlia, 2008[50] (Indie; plejstocen)
- Mus elegans Şen, 1983[51] (Afganistan; pliocen)
- Mus flynni Patnaik, 2001[52] (Indie; pliocen)
- Mus hamidae Geraads, 1994[53] (Maroko; plejstocen)
- Mus haouzi Jaeger, 1975[54] (Maroko; miocen)
- Mus ique Geraads, 1998[55] (Maroko; pliocen)
- Mus jacobsi Kotlia, 1992[56] (Indie; pliocen)
- Mus jotterandi Jaeger, 1975[54] (Maroko; plejstocen)
- Mus kerati Stoetzel & Pickford, 2022[57] (Algieria; plejstocen)
- Mus linnaeusi Patnaik, 1997[58] (Indie; pliocen)
- Mus minotaurus Bate, 1942[59] (Kreta; plejstocen)
- Mus narmadaensis Kotlia, M. Joshi & L.M. Joshi, 2011[60] (Indie; plejstocen)
- Mus petteri Jaeger, 1976[61] (Tanzania; plejstocen)
Nowa nazwa dla Mus Linnaeus, 1758.
Niepoprawna późniejsza pisownia Drymomys Tschudi, 1845.
Niepoprawna późniejsza pisownia Leggada J.E. Gray, 1837.
Nowa nazwa dla Oromys H.C. Robinson & Kloss, 1918.
C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 59. (łac.).
A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 24. (hiszp.).
H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. Results of an expedition to Korinchi Peak, Sumatra, – 1: Mammals. „Journal of the Federated Malay States Museums”. 8, s. 57, 1918. (ang.).
O. Thomas. A new genus of African Muridæ allied to Leggada. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 15, s. 667, 1925. (ang.).
M. Kretzoi & L. Vértes. Upper Biharian (Intermindel) pebble-industry occupation site in western Hungary. „Current Anthropology”. 6 (1), s. 76, 1965. JSTOR: 2740107. (ang.).
P.E.P. Deraniyagala. Some Aspects of the Fauna of Ceylon. „Journal of the Royal Asiatic Society Ceylon Branch”. New series. 9 (2), s. 214–215, 1965. JSTOR: 45377563. (ang.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 263–283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 789–798. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Mus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 340–343. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-13]. (ang.).
S.E. Kuss & G. Storch. Eine Säugetierfauna (Mammalia: Artiodactyla, Rodentia) des älteren Pleistozäns von der Insel Kalymnos (Dodekanés, Griechenland). „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Monatshefte (1978), s. 206–227, 1978. (niem.).
L.L. Jacobs. Fossil rodents (Rhizomyidae & Muridae) from Neogene Siwalik deposits, Pakistan. „Museum of Northern Arizona Bulletin”. 52, s. 1–103, 1978. (ang.).
D.F. Mayhew. The endemic Pleistocene murids of Crete. I-II. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 80, s. 182–214, 1977. (ang.).
H. Erten, Ş. Şen & E.K. Sagular. Miocene and early Pleistocene rodents (Mammalia) from Denizli Basin (southwestern Turkey) and a new species of fossil Mus. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 36 (1), s. e1054036 (3), 2015. DOI: 10.1080/02724634.2015.1054036. (ang.).
B.S. Kotlia. Upper Pleistocene Soricidae and Muridae from Bhimtal-Bilaspur deposits, Kumaun Himalaya, India. „Journal of the Geological Society of India”. 46 (2), s. 177–190, 1995. (ang.).
B.S. Kotlia. A new species of fossil Mus (Rodentia, Muridae) from the Indian Himalaya: Evolutionary and phylogenetic implications. „Palaeoworld”. 17 (7), s. 48, 2008. DOI: 10.1016/j.palwor.2007.08.004. (ang.).
J.-J. Jaeger: Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Miocène de Beni-Mellal. Montpellier: Université de Montpellier, 1977, s. 1–164. (fr.).
B.S. Kotlia. Pliocene murids (Rodentia, Mammalia) from Kashmir Basin, northwestern India. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie. Abhandlungen”. 184 (3), s. 339–357, 1992. (ang.).
D.M.A. Bate. New Pleistocene Murinæ from Crete. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 9 (49), 1942. DOI: 10.1080/03745481.1942.9755462. (ang.).
B.S. Kotlia, M. Joshi & L.M. Joshi. A new species of fossil Mus (Muridae, Mammalia) from the Late Quaternary deposits of Narmada Valley, central India. „Open Journal of Geology”. 1 (3), s. 39, 2011. DOI: 10.4236/ojg.2011.13004. (ang.).
J.-J. Jaeger: Les Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Pléistocène inférieur d’Olduvai Bed I (Tanzanie). Iè partie: les Muridés. W: R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil vertebrates of Africa. London: Academic, 1976, s. 58–120. (fr.).
Identyfikatory zewnętrzne: