ORP Groźny (1951)
polski ścigacz okrętów podwodnych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ORP Groźny – polski ścigacz okrętów podwodnych z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki BO-347 i MPK-347[uwaga 1], jeden z ośmiu pozyskanych przez Polskę okrętów projektu 122bis. Okręt został zwodowany 25 maja 1951 roku w stoczni numer 340 w Zielonodolsku. Do służby w Marynarce Wojennej ZSRR przyjęto go we wrześniu tego roku. W 1957 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i 15 grudnia tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi DS-48 i 368, został skreślony z listy floty w lipcu 1970 roku. Wrak został zatopiony w pobliżu portu w Jastarni w celach szkoleniowych dla płetwonurków wojskowych.
 Bliźniacza jednostka „Groźnego” – ORP „Zawzięty” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Projekt | |
| Oznaczenie NATO |
Kronstadt |
| Historia | |
| Stocznia |
Nr 340, Zielonodolsk |
| Położenie stępki |
31 marca 1951 |
| Wodowanie |
25 maja 1951 |
 Marynarka Wojenna ZSRR
| |
| Nazwa |
BO-347, MPK-347 (od 27 grudnia 1956)[uwaga 1] |
| Wejście do służby |
3 września 1951 |
| Wycofanie ze służby |
1957 |
 Marynarka Wojenna (PRL)
| |
| Nazwa |
ORP „Groźny” |
| Wejście do służby |
15 grudnia 1957 |
| Wycofanie ze służby |
15 lipca 1970 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 302 tony |
| Długość | |
| Szerokość |
6,6 m |
| Zanurzenie |
2,2 m |
| Napęd | |
| 3 silniki wysokoprężne 9D o łącznej mocy 2427 kW (3300 KM) 3 śruby | |
| Prędkość |
18,7 węzła |
| Zasięg |
3000 Mm przy prędkości 8,5 węzła |
| Sensory | |
| sonar Tamir-11, radar Lin’ | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 85 mm 90-K L/52 2 działka kal. 37 mm 70-K L/73 (2 x I) 6 wkm 2M-1 kal. 12,7 mm (3 x II) 2 rakietowe mbg RBU-1200 2 miotacze i 2 zrzutnie bg, ew. 18 min | |
| Wyposażenie | |
| trał kontaktowy KPT-1 radiostacja R-609 | |
| Załoga |
54-55 |
Prace nad dużym ścigaczem okrętów podwodnych, będącym rozwinięciem ścigaczy proj. 122A, rozpoczęły się w ZSRR w 1943 roku[1]. Ostateczny projekt jednostki powstał w biurze konstrukcyjnym CKB-51 w Gorki w 1944 roku[1]. W porównaniu do poprzedników nowe okręty miały większą wyporność, doskonalsze uzbrojenie ZOP i wzmocniony kadłub, a przez to wzrosła ich dzielność morska[1]. W 1946 roku rozpoczęto ich produkcję seryjną, budując łącznie 227 okrętów[2].
Na początku lat 50. w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego i Sztabie Generalnym Wojska Polskiego zapadły decyzje o rozpoczęciu licencyjnej budowy ścigaczy projektu 122bis w polskich stoczniach[3][4]. W styczniu 1953 roku przygotowana w Zielonodolsku dokumentacja techniczna (pod oznaczeniem proj. 125) dotarła do Polski, jednak kłopoty z uruchomieniem produkcji okrętów wymusiły w październiku 1954 roku decyzję o rezygnacji z ich budowy w kraju[3][4]. W zamian postanowiono zakupić lub wydzierżawić w ZSRR gotowe jednostki tego typu[3][4].
BO-347 (ros. Bolszoj Ochotnik – Большой Охотник – „duży ścigacz”) zbudowany został w stoczni numer 340 w Zielonodolsku (nr budowy 509)[2][5]. Stępkę okrętu położono 31 marca 1951 roku, a zwodowany został 25 maja 1951 roku[2][6]. BO-296 także powstał w stoczni numer 340 w Zielonodolsku (nr budowy 491); jego stępkę położono 24 lipca 1950 roku, a wodowanie odbyło się 1 września tego roku[2][7].
Okręt był dużym, pełnomorskim ścigaczem okrętów podwodnych[1]. Długość całkowita wynosiła 52,2 metra (49,5 metra na konstrukcyjnej linii wodnej), szerokość 6,6 metra i zanurzenie 2,2 metra[8][9]. Kadłub podzielony był na dziesięć przedziałów wodoszczelnych i miał na większej części dno podwójne[10]. Wyporność standardowa wynosiła 302 tony, zaś pełna 336 ton[9][uwaga 2].
Okręt napędzany był przez trzy silniki wysokoprężne 9D o mocy 809 kW (1100 KM) każdy, z których dwa zewnętrzne umieszczone były w maszynowni dziobowej, a środkowy – w przedziale rufowym[11][12][uwaga 3]. Trzy wały napędowe, połączone z silnikami sprzęgłami zębatymi typu 4MA, poruszały trzema trójłopatowymi śrubami o średnicy 1,13 metra każda[13]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 18,7 węzła[9][11], zaś ekonomiczna 12 węzłów[14]. Okręt zabierał 18 ton paliwa, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 3000 Mm przy prędkości 8,5 węzła lub 399 Mm przy prędkości 18,5 węzła[11][13]. Energię elektryczną zapewniały dwa generatory wysokoprężne DG-18[2][13]. Autonomiczność wynosiła 10 dób[2][13].
Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiło umieszczone na dziobie, osłonięte tarczą pancerną, pojedyncze działo kalibru 85 mm L/52 90-K, z zapasem amunicji wynoszącym 230 sztuk[11][13]. Kąty ostrzału wynosiły 0–155° na każdą burtę, kąt podniesienia lufy od -5 do +85°, donośność pozioma 15 500 metrów (pionowa 10 500 metrów), zaś teoretyczna szybkostrzelność 18 strz./min[15]. W części rufowej znajdowały się dwa pojedyncze działka plot. kal. 37 mm 70-K L/73 (również osłonięte tarczami pancernymi), z zapasem amunicji wynoszącym 1000 sztuk na lufę[11][13]. Kąt podniesienia lufy wynosił od -10 do +85°, donośność pozioma 8400 metrów (pionowa 5000 metrów), zaś teoretyczna szybkostrzelność 150 strz./min[16]. Prócz tego na okręcie zamontowano trzy podwójne stanowiska wielkokalibrowych karabinów maszynowych 2M-1 kal. 12,7 mm L/79, z zapasem 2000 sztuk amunicji na lufę (jedno na dziobie, za działem kal. 85 mm i dwa za kominem na pokładzie przy burtach)[11][17]. Kąt podniesienia lufy wynosił od -10 do +90°, donośność pozioma 3500 metrów (pionowa 1500 metrów), zaś teoretyczna szybkostrzelność 250 strz./min[16]. Broń ZOP stanowiły dwa rakietowe miotacze bomb głębinowych RBU-1200 na dziobie jednostki (z zapasem 32 bomb RGB-1, a później RGB-12), dwa miotacze typu BMB-1 i dwie zrzutnie bomb głębinowych B-1 (z łącznym zapasem 30 bomb)[11][17]. Alternatywnie okręt mógł przenosić do 18 min[8][17].
Wyposażenie uzupełniał trał kontaktowy KPT-1, fumator DA-3 i 10 świec dymnych MDSz[17]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało radiostację R-609, dwa kompasy magnetyczne, żyrokompas Kurs-4, log 1R-2, echosondę NEŁ-3, sonar Tamir-11 oraz radar Lin’[11][18].
Załoga okrętu składała się z 54–55 oficerów, podoficerów i marynarzy[8][14][uwaga 4].
BO-347 został wcielony do służby w Marynarce Wojennej ZSRR 3 września 1951 roku[2][6]. Okręt służył początkowo w 4. (południowej) Flocie Bałtyckiej[19]. W 1952 roku na ścigaczu stację radiolokacyjną Gjujs-1M wymieniono na nowszy model Nieptun, zaś w latach 1954–1955 zamiast Nieptuna zamontowano radar Lin’; wymieniono też sonar Tamir-10 na Tamir-11[19]. 24 grudnia 1955 roku ścigacz przyporządkowano połączonej Flocie Bałtyckiej[19]. 27 grudnia 1956 roku w związku ze zmianą klasyfikacji okręt otrzymał nazwę MPK-347 (ros. Małyj Protiwołodocznyj Korabl)[2][6].
1 sierpnia 1957 roku, na mocy zawartego z ZSRR porozumienia[20], jednostka została wydzierżawiona przez Polskę na okres pięciu lat (wraz z bliźniaczymi ścigaczami „Zwinny”, „Zręczny” i „Wytrwały”)[7][8]. 15 grudnia 1957 roku na Oksywiu ścigacz pod nazwą ORP „Groźny” został przyjęty w skład Marynarki Wojennej, rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 072/Org. z 13 grudnia[21][22][uwaga 5]. Nazwa okrętu nawiązywała do cechy charakteru, jaką m.in. powinien charakteryzować się żołnierz[7]. Pierwszym polskim dowódcą jednostki został por. mar. Włodzimierz Gajdamowicz[14][11].
Okręt z oznaczeniem burtowym DS-48 (od „Duży Ścigacz”) wszedł w skład II grupy poszukująco-uderzeniowej Dywizjonu Dozorowców i Dużych Ścigaczy Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy, stacjonując na Helu[11][23]. Zadaniem jednostki było poszukiwanie i zwalczanie wrogich okrętów podwodnych oraz eskorta własnych okrętów, zespołów desantowych i statków handlowych[24].
W 1958 roku wyposażenie radioelektroniczne jednostki uzupełniono o system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2, składający się z urządzenia nadawczego Fakieł-MZ i odbiorczego Fakieł-MO[4].
W maju 1959 roku okręt zakończył kilkumiesięczny remont bieżący w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni[25]. W czerwcu ścigacz uczestniczył w paradzie z okazji obchodów Dni Morza w Szczecinie, obserwowanej przez I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę, premiera Józefa Cyrankiewicza, ministra obrony narodowej gen. broni Mariana Spychalskiego, dowódcę MW kadm. Zdzisława Studzińskiego i I sekretarza Bułgarskiej Partii Komunistycznej Todora Żiwkowa[25]. Na przełomie lipca i sierpnia okręt wziął udział w ćwiczeniach bałtyckich flot Układu Warszawskiego[25]. We wrześniu „Groźny” odbył rejs do Bałtyjska, odwożąc radzieckich oficerów, a po powrocie przewiózł po portach w Gdyni i Gdańsku grupę oficerów państw Układu Warszawskiego[25]. Od października do grudnia na pokładzie ścigacza ćwiczyli rezerwiści[25].
4 stycznia 1960 roku numer burtowy okrętu został zmieniony na 368[2][26][uwaga 6]. Od 3 do 10 września ścigacz (wraz z „Czujnym”, „Zręcznym” i „Zawziętym”) wziął udział w rejsie nawigacyjnym do portów Niemieckiej Republiki Demokratycznej, odwiedzając Warnemünde, Stralsund i Sassnitz[27].
W styczniu 1961 roku okręt włączono do Dywizjonu Ścigaczy, którego bazą pozostał Hel[26][28]. Od połowy kwietnia do połowy sierpnia „Groźny” przebywał w stoczni, przechodząc remont[29].
Między 7 a 14 maja 1962 roku wszystkie polskie ścigacze proj. 122bis wzięły udział w rejsie nawigacyjno-szkoleniowym wzdłuż południowego wybrzeża Morza Bałtyckiego na trasie od Helu poprzez Kołobrzeg, Świnoujście, Szczecin (do którego zawinęło pięć okrętów, w tym „Groźny”), Sassnitz i Warnemünde (gdzie dotarły trzy jednostki); trasa powrotna prowadziła przez Ustkę na Hel[29]. Od 17 do 21 maja cały Dywizjon Ścigaczy uczestniczył w ćwiczeniach osłony desantu i zabezpieczenia jego przebiegu; pod koniec maja i 7 czerwca ścigacze przeprowadziły ćwiczenia artyleryjskie[29]. Po zakończeniu okresu dzierżawy jednostka wraz z pozostałymi siedmioma ścigaczami została zakupiona przez polski rząd od ZSRR (łączny koszt ośmiu okrętów wyniósł 200 tys. zł)[7][26]. W lipcu „Groźny” pełnił rolę gospodarza dla przybyłego do Gdyni zespołu okrętów Volksmarine[29]. 20 września ścigacz po raz kolejny trafił do Stoczni Marynarki Wojennej, tym razem na remont średni, który trwał do 6 marca 1964 roku[30]. Podczas trwania remontu, od 9 lutego do 5 grudnia 1963 roku okręt obsadzony przez załogę szkieletową przebywał w II rezerwie, a większość jego obsady służyła w tym czasie na innych ścigaczach[31].
Od 9 do 15 września 1964 roku OORP „Groźny”, „Czujny” i „Nieugięty” odbyły rejs nawigacyjny po Bałtyku, podczas którego w warunkach sztormowych doszło do sporych uszkodzeń i zniszczeń wyposażenia okrętów[32]. W tym samym składzie ścigacze uczestniczyły w dniach 3–11 listopada w następnym rejsie nawigacyjnym, który po opłynięciu Gotlandii i Bornholmu zakończył się w Świnoujściu[32].
W trzeciej dekadzie maja 1965 roku OORP „Groźny”, „Wytrwały” i „Zwinny” uczestniczyły w ćwiczeniach Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy w Zatoce Puckiej, podczas których doskonalono umiejętności nocnego pobierania i stawiania min, strzelań przeciwlotniczych i konwojowania statków[32]. 1 czerwca 1965 roku okręt przyporządkowano do 11. Dywizjonu Ścigaczy 9. Flotylli Obrony Wybrzeża[11][26]. 27 czerwca OORP „Groźny”, „Wytrwały”, „Zwinny” i „Zawzięty” wzięły udział w paradzie z okazji święta MW[32]. W grudniu „Groźny” zastąpił „Wytrwałego” na dozorze rejonu Cieśnin Duńskich[33].
W dniach 8–13 maja 1967 roku 11 Dywizjon Ścigaczy (bez uszkodzonych „Wytrwałego” i „Zawziętego”) wziął udział w ćwiczeniach 9. Flotylli Obrony Wybrzeża. Obejmowały one, prócz zwalczania okrętów podwodnych, także nocne strzelania, stawianie min, eskortę konwojów oraz działania w strefie skażeń bronią masowego rażenia[34]. Z powodu zaostrzenia sytuacji międzynarodowej w wyniku wybuchu trzeciej wojny izraelsko-arabskiej w czerwcu podniesiono stan gotowości bojowej ścigaczy, intensyfikując rejsy dozorowe (m.in. w dniach 15–30 czerwca w rejonie Ustki patrolowały „Czujny”, „Wytrwały” i „Groźny”, a od 24 lipca do 10 sierpnia „Zręczny”, „Nieugięty” i „Groźny”)[35]. W dniach 12–20 lipca sześć ścigaczy 11. Dywizjonu (prócz „Zwinnego” i „Zawziętego”) wzięło udział w ćwiczeniach całej polskiej floty pod kryptonimem Neptun-67[35]. Na przełomie sierpnia i września jednostka wraz wszystkimi pozostałymi ścigaczami proj. 122bis wzięła udział we wspólnych z Volksmarine ćwiczeniach Wrzesień-67[35].
W dniach 19–24 lutego 1968 roku okręt wziął udział w ćwiczeniach 9. Flotylli Obrony Wybrzeża, doskonaląc działania ZOP w warunkach użycia broni masowego rażenia[35]. ORP „Groźny” znajdował się już wówczas w złym stanie technicznym (podobnie jak pozostałe bliźniacze ścigacze)[26][36]. Rozkaz Dowódcy MW nr 030/DMW z 6 maja 1968 roku wprowadził ograniczenia w eksploatacji zużytych jednostek: mogły pływać do stanu morza 6 i przy maksymalnej sile wiatru 8° B, a „całą naprzód” mogły utrzymywać jedynie przez godzinę i to w wyjątkowych wypadkach[37]. W dniach 10–16 lipca wszystkie ścigacze proj. 122bis uczestniczyły w ćwiczeniach polskiej floty, a pod koniec miesiąca w manewrach sił Układu Warszawskiego pod kryptonimem Północ 68[37].
26 stycznia 1970 roku ścigacz stał się jednostką pomocniczą, z przydziałem do 43. Dywizjonu Pomocniczych Jednostek Pływających[38]. Ostatnie opuszczenie bandery odbyło się 17 marca 1970 roku, zaś rozkazem Dowódcy MW nr 020/Org. z 23 maja okręt został skreślony z listy floty 15 lipca 1970 roku[11][36][uwaga 7].
Wrak został zatopiony w pobliżu portu w Jastarni na pozycji 54°40′32,30″N 18°40′53,80″E w celach szkoleniowych dla płetwonurków wojskowych[37][39]. Najmniejsza głębokość wraku to 10,7 metra, a największa 18,5 metra[37][39].
Zestawienie zostało opracowane na podstawie Rochowicz 2017 ↓, s. 30 i Wierzykowski 2017 ↓, s. 133:
- por. mar. Włodzimierz Gajdamowicz
- ppor. mar. Czesław Gołębiowski
- por. mar. Bronisław Szewczyk
- por. mar. Tadeusz Skupień-Rabian
- por. mar. Czesław Łuczak
- por. mar. Kazimierz Wolan
- kpt. mar. Henryk Porzycz
- ppor. mar. Jerzy Dąbrowski
- ORP „Groźny” jako BO-347 identyfikują Gogin 2021a ↓, Gogin 2021b ↓, Volkov i Brichevsky 2021 ↓, Pietlewannyj 2009 ↓, s. 126, Cichy 2006b ↓, s. 67, Cichy 2006c ↓, s. 53 oraz Sołkiewicz 2015 ↓, s. 344. Natomiast Koszela 2017 ↓, s. 320, Rochowicz 1998a ↓, s. 28 i Rochowicz 2017 ↓, s. 22 identyfikują okręt jako BO-296 (MPK-296) i w związku z tym podają oni inne daty położenia stępki, wodowania i wcielenia do służby
- Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 419 podają wyporność standardową 300 ton i pełną 330 ton, Koszela 2017 ↓, s. 320 257,5/344,5 tony, zaś Gogin 2021a ↓ i Gogin 2021b ↓ 289/325 ton.
- Gogin 2021a ↓, Gogin 2021b ↓ i Volkov i Brichevsky 2021 ↓ podają, że okręt napędzały amerykańskie silniki General Motors 12-278A o łącznej mocy 3600 KM.
- Soroka 1986 ↓, s. 50 i Piwowoński 1989 ↓, s. 339 podają, że załoga liczyła 57 osób.
- Serafin 2008 ↓, s. 64 podaje, że zmiana numeru burtowego ścigacza odbyła się 1 stycznia 1960 roku.
- Gogin 2021b ↓ podaje, że okręt wycofano w 1972 roku.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
