Ruś Kijowska
wschodniosłowiańskie państwo istniejące w latach 862–1240 na wschodzie Europy / Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Ruś Kijowska?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Wielkie Księstwo Kijowskie, Ruś Kijowska (st.rus. Рѹсь / Rusĭ, рѹсьскаѧ землѧ / rusĭskaę zemlę, gr. Ῥωσία / Rhossía, łac. Russia, od XII wieku także Ruthenia[1][2], st.nord. Garðaríki) – średniowieczne państwo feudalne w Europie Wschodniej, rządzone przez dynastię Rurykowiczów pochodzenia wareskiego[3], oparte na plemionach wschodniosłowiańskich, z których w okresie późniejszym powstały narody rosyjski, ukraiński i białoruski[4]. Najstarsze źródło do historii Rusi Kijowskiej, Powieść minionych lat, wiąże początki państwa z rokiem 862, w którym wódz Waregów Ruryk przybył do Nowogrodu Wielkiego w celu zażegnania sporów pomiędzy plemionami wschodniosłowiańskimi i fińskimi[5]. Centrum państwa ruskiego zostało w roku 882 przeniesione z Nowogrodu do Kijowa[6]. Historiografia ukraińska wiąże silniej powstanie państwa z ustanowieniem stolicy w Kijowie w 882 roku i legendarnym założeniem miasta Kijowa przez trzech braci: Kija, Szczeka i Chorywa.
| 862–1240 | |||
| |||
Mapa późniejszej Rusi Kijowskiej (po śmierci Jarosława I w 1054 r.). | |||
| Język urzędowy | |||
|---|---|---|---|
| Stolica |
Nowogród Wielki (862–882) | ||
| Ustrój polityczny | |||
| Typ państwa | |||
| Głowa państwa |
wielki książę (ostatni) Jarosław II (1238–1246) | ||
| Waluta |
grzywna | ||
| objęcie władzy |
przez Ruryka w Nowogrodzie Wielkim | ||
| Zależność polityczna |
od Złotej Ordy | ||
| Religia dominująca |
religia Słowian, później chrześcijaństwo (prawosławie) | ||
 Ruś Kijowska w latach 1015–1113 | |||
| |||
Choć dominującą grupą ludności Rusi Kijowskiej była od początku ludność słowiańska, to jednak jej powstanie wiązane jest z Waregami, którzy prowadzili handel na szlaku „od Waregów do Greków”, prowadzącym od Bałtyku wzdłuż Dniepru do Morza Czarnego. Ludność wareska uległa na Rusi całkowitej asymilacji, a ludność fińska uległa tylko częściowej asymilacji ze Słowianami[7].
Ruś Kijowska przeżywała okres świetności w okresie rządów Włodzimierza Wielkiego (960–1015), za którego panowania dokonał się chrzest Rusi w roku 988, i Jarosława Mądrego (978–1054)[8]. Od połowy XII wieku Ruś Kijowska uległa osłabieniu wskutek sporów wewnętrznych, a także kryzysowi gospodarczemu, m.in. wskutek upadku szlaku handlowego północ-południe, co było wynikiem utworzenia Cesarstwa Łacińskiego w wyniku czwartej wyprawy krzyżowej (1202–1204) i tworzeniem się szlaków handlowych wschód-zachód na Morzu Śródziemnym.
Po śmierci Jarosława Mądrego Ruś Kijowska weszła w okres rozbicia dzielnicowego, przy czym władcy z różnych dzielnic starali się zawładnąć Kijowem, ubiegając się o tytuł wielkiego księcia (seniora), posiadającego władzę zwierzchnią nad pozostałymi księstwami. W XII wieku Kijów ostatecznie stracił swoje znaczenie polityczne na rzecz innych ośrodków, głównie Włodzimierza.
W 1169 roku Andrzej Bogolubski oddzielił na Rusi rolę wielkiego księcia (seniora) od miejsca jego rezydowania[9]. Od tej pory w Kijowie zasiadali książęta pozostający najczęściej w stosunku lennym do innych książąt ruskich, a następnie głów obcych państw[10].
W 1240 roku na skutek najazdu mongolskiego większość księstw ruskich utraciła niezależność polityczną na rzecz Złotej Ordy. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt ruskich i miał prawo zwracania się o pomoc do chana. Moment ten oznaczany bywa za koniec Rusi Kijowskiej, choć historiografia rosyjska uważa przede wszystkim Wielkie Księstwo Włodzimierskie, a historiografia ukraińska księstwo halicko-wołyńskie, za kontynuację państwowości staroruskiej[11].