Sosna alepska (Pinus halepensis Mill.) – gatunekdrzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna alepska występuje w stanie dzikim w rejonie wybrzeża Morza Śródziemnego[4]. W Polsce nie występuje, ze względu na brak odporności na niskie temperatury.
Średniej wielkości drzewo – dorasta do ponad 20 m wysokości. Korona dorosłych okazów jest nieregularnie piramidalna lub zaokrąglona[6] (według niektórych źródeł stożkowa[8]). Kora początkowo ma szarosrebrzystą barwę, lecz z czasem staje się brązowoczerwonawa i spękana. Gałęzie często są poskręcane. Młode pędy mają jasnoszarą barwę i są nagie. Pąki nie są lepkie[6].
Igły zebrane w pęczki po 2. Mają żywozieloną barwę, dużo jaśniejszą niż sosna czarna. Są wyprostowane, czasami lekko skręcone. Mierzą 6–13 cm długości oraz mniej niż 1 mm grubości[6]. Są osadzone w cienkiej i krótkiej pochewce. Są miękkie, cienkie, giętkie, zaostrzone[potrzebnyprzypis].
Są błyszczące, osadzone na krzywych szypułkach[6]. Szyszki męskie mają elipsoidalny kształt i brązowożółtawą barwę. Szyszki żeńskie mają kształt od podłużnego do stożkowatego i brązowoczerwonawą barwę. Mierzą 6–10 cm oraz 3–4 cm szerokości. Dojrzewają w ciągu dwóch lat[8]. Łuski szyszek mają lekko wystające wypustki[potrzebnyprzypis].
Mają odwrotnie jajowaty kształt. Osiągają 6–7 mm długości. Wyposażone są w błoniaste skrzydło[8].
Gatunki podobne
Podobnym gatunkiem jest sosna kalabryjska (Pinus brutia), przez część botaników traktowana jako odmiana sosny alepskiej. Różni się od niej bardziej szorstką i ciemniejszą korą oraz dłuższymi i grubszymi igłami[potrzebnyprzypis].
Kora
Kwiatostany męskie
Szyszki nasienne
Igły pozostają na drzewie do 3 lat. Gatunek jednopienny.
Sosna alepska preferuje gleby bogate w wapń. Rośnie na terenach nadmorskich, w strefie klimatu śródziemnomorskiego o łagodnych zimach i gorących, suchych latach. Porasta skaliste zbocza, często tuż nad morzem. Ma małe wymagania siedliskowe i jest niewrażliwa na suszę.
Chętnie opanowuje opuszczone tereny rolnicze lub odłogi i spełnia tam rolę pionierskiego gatunku drzewiastego. Często w gęstych skupieniach rośnie jako krzew i dlatego gatunek ten, chętnie stosowany jest w nasadzeniach wiatrochronnych[9].
Synonimy[7]: P. alepensis Poir. in Lamarck 1804, P. maritima Mill. 1768, P. sylvestris L. var. maritima Aiton 1789, P. maritima Aiton 1813 non Mill. 1768, P. penicillus Lepeyr. 1813, P. arabica Sieber ex Spreng. 1826, P. genuensis S.E. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. genuensis (S.E. Cook) Antoine 1840, P. hispanica J. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. minor Antoine 1840, P. carica D. Don in Fellows 1841, P. halepensis Mill. var. carica (D. Don) Carr. 1855, P. abasica Carr. 1855, P. halepensis Mill. var. abasica (Carr.) Carr. 1867, P. loiseleuriana Carr. 1855, P. pseudohalepensis Denhardt ex Carr. 1855, P. parolinii Vis. 1856, P. × saportae Rouy 1913, P. ceciliae Llorens et L. Llorens 1984, P. halepensis Mill. var. ceciliae (Llorens et L. Llorens) Rosello et al. 1992.
Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LR/lc (lower risk/least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia[5]. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013[11].
Nasadzenia biotechniczne
Sosna alepska jest wykorzystywana do zalesiania wydm nadmorskich[potrzebnyprzypis].
Stanowi źródło wysokogatunkowej żywicy, której komponenty wykorzystywane są do konserwacji żywności[potrzebnyprzypis]. Grecy stosują ją jako składnik aromatyczny dodawany do wina retsina[6].
Surowiec drzewny
W twardzieli ciemnoczerwonawe, natomiast w bielu – żółtawe. Współcześnie uchodzi za mało wartościowe i prawie w ogóle nie jest wykorzystywane[9]. W starożytności gatunek był ważnym źródłem drewna używanego przez Greków do celów konstrukcyjnych, zwłaszcza do budowy statków[12]. W niektórych regionach basenu Morza Śródziemnego wykorzystywane jest na opał[6].
Paul Cézanne miał sosnę alepską w swoim ogrodzie w Aix-en-Provence. Była ona inspiracją i wzorem wykorzystywanym w jego obrazach. W 2005 roku jeszcze rosła w tym ogrodzie[13].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2021-03-26](ang.).
M.J.M.M.J.M.ChristenhuszM.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI:10.11646/phytotaxa.19.1.3(ang.).