Świstaki

Świstaki^[25], dawniej: susły i świszcze^[26] (Marmotini) – plemię ssaków z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae).

Świstaki

Marmotini
Pocock, 1923[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
Podrodzina	afrowiórki
Plemię	świstaki
Typ nomenklatoryczny
Marmota Blumenbach, 1779
Synonimy Arctomydae[a] J.E. Gray, 1821[2] Arctomina: J.E. Gray, 1825[3] Arctomydina: Bonaparte, 1837[4] Arctomysideae: Lesson, 1842[5] Arctomidae: De Kay, 1842[6] Arctomysideæ: Lesson, 1842[5] Arctomyna: P. Gervais, 1852[7] Arctomya: Chenu, 1854[8] Arctomyini: Brandt, 1855[9] Arctomydinae: Blyth, 1863[10] Arctomyida: Haeckel, 1866[11] Arctomyinae: J.E. Gray, 1867[12] Arctomydina: Fatio, 1869[13] Arctomyinae: Gill, 1872[14] Arctomyinae: Flower & Lydekker, 1891[15] Marmotidae: Weber, 1928[16] Marmotini: Simpson, 1945[17] Spermophilina[b] Moore, 1959[18] Marmotina: Moore, 1959[19] Otospermophilini[c] Gromov, 1965[20] Citellini[d] Gromov, 1965[21] Cynomyini[e] Gromov, 1965[22] Ammospermophilina[f] Kryštufek & Vohralík, 2013[23] Otospermophilina: Kryštufek & Vohralík, 2013[24]
Rodzaje
21 rodzajów (w tym 9 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Plemię obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej i Eurazji^[27][28].

Systematyka

W 1938 roku amerykański zoolog Arthur H. Howell podjął próbę usystematyzowania susłów^[29] i połączył większość z nich w jeden rodzaj Citellus Oken, 1816 z podrodzajami^[30]:

• Ammospermophilus Merriam, 1892
• Notocitellus A.H. Howell, 1938
• Otospermophilus Brandt, 1844
• Callospermophilus Merriam, 1897
• Poliocitellus A.H. Howell, 1938
• Ictidomys J.A. Allen, 1877
• Xerospermophilus Merriam, 1892

Howell nie włączył do Citellus świstaka (Marmota) oraz nieświszczuka (Cynomys), zwanych też „pieskami preriowymi”^[30]. W 1945 roku Monroe Bryant dokonał nowego podziału, który od systematyki Howell'a różnił się tylko wyłączeniem Ammospermophilus z rodzaju Citellus grupującego susły i nadaniem mu rangi samodzielnego siostrzanego taksonu^[31]. W 1956 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej zakwestionowała nomenklatoryczną wartość pracy Okena, a tym samym anulowała nazwę rodzajową Citellus, włączając objęte nią gatunki do rodzaju Spermophilus^[32].

W 2005 roku Richard W. Thorington – kurator działu ssaków – oraz Robert S. Hoffmann – dyrektor Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie podjęli kolejną próbę usystematyzowania susłów. Uwzględnili w niej wyniki najnowszych badań genetycznych^[33][34]. Zaproponowali nowy podział Spermophilus na podrodzaje^[32][28]:

• Callospermophilus – 3 gatunki
• Ictidomys – 4 gatunki
• Otospermophilus – 5 gatunków
• Poliocitellus – 1 gatunek
• Spermophilus – 26 gatunków, w tym wszystkie susły euroazjatyckie
• Xerospermophilus – 2 gatunki

Wraz z rodzajem Spermophilus do Marmotini zostały zaliczone^[28]:

• Ammospermophilus
• Cynomys
• Marmota
• Sciurotamias
• Tamias

W 2009 roku amerykańscy zoolodzy Kristofer M. Helgen, F. Russell Cole, Lauren Helgen i Don E. Wilson opublikowali wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b, które wskazały konieczność rewizji dotychczasowego podziału systematycznego, oraz podzielenie taksonu Spermophilus na kilka mniejszych rodzajów. Autorzy równocześnie potwierdzili, że zarówno Ammospermophilus, Cynomys, Tamias, Sciurotamias, jak i Marmota są z nimi blisko spokrewnione i należą do wspólnego plemienia^[32]. W taki ujęciu do plemienia należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[35][27][25]:

• Marmota Blumenbach, 1779 – świstak
• Otospermophilus Brandt, 1844 – susłouch
• Callospermophilus Merriam, 1897 – pięknosuseł
• Ictidomys J.A. Allen, 1877 – paskosuseł
• Poliocitellus A.H. Howell, 1938 – preriosuseł – jedynym przedstawicielem jest Poliocitellus franklinii (Sabine, 1822) – preriosuseł trawny
• Xerospermophilus Merriam, 1892 – karłosuseł
• Cynomys Rafinesque, 1817 – nieświszczuk
• Urocitellus Obolenskij, 1927 – susłogon
• Spermophilus F. Cuvier, 1825 – suseł
• Notocitellus A.H. Howell, 1938 – szorstkogrzbiet
• Ammospermophilus Merriam, 1892 – piaszczyk

Opisano również rodzaje wymarłe:

• Arctomyoides Bryant, 1945^[36] – jedynym przedstawicielem był Arctomyoides arctomyoides (Douglass, 1903)
• Cynomyoides Korth, 1996^[37] – jedynym przedstawicielem był Cynomyoides vatis Korth, 1996
• Heterotamias Qiu Zhuding, 2015^[38] – jedynym przedstawicielem był Heterotamias sihongensis (Qiu Zhuding & Liu Yipu, 1986)
• Miospermophilus C.C. Black, 1963^[39]
• Paenemarmota Hibbard & Schultz, 1948^[40]
• Palaearctomys Douglass, 1903^[41] – jedynym przedstawicielem był Palaearctomys montanus Douglass, 1903
• Parapaenemarmota Martin, 1998^[42]
• Paratamias Tedrow, Robison & Korth, 2001^[43] – jedynym przedstawicielem był Paratamias tarassus Tedrow, Robison & Korth, 2001
• Pliocitellus Hibbard, 1942^[44]

Polskie nazewnictwo

W 1968 roku Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych Polskiego Towarzystwa Zoologicznego nadała plemieniu Marmotini nazwę „susły i świszcze”^[26]. Zwierzęta objęte wcześniej rodzajem Spermophilus (sensu lato) są w języku polskim określane mianem susłów^[29]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” plemieniu Marmotini przypisano nazwę świstaki^[25].

Uwagi

1. Typ nomenklatoryczny: Arctomys Schreber, 1780 (= Marmota Blumenbach, 1779).
2. Typ nomenklatoryczny: Spermophilus F. Cuvier, 1825.
3. Typ nomenklatoryczny: Otospermophilus Brandt, 1844.
4. Typ nomenklatoryczny: Citellus Oken, 1816 (= Spermophilus F. Cuvier, 1825).
5. Typ nomenklatoryczny: Cynomys Rafinesque, 1817.
6. Typ nomenklatoryczny: Ammospermophilus Merriam, 1892.