Alfakalcydol

Alfakalcydol, alfacalcidol – prekursor czynnego metabolitu witaminy D₃ – kalcytriolu. Jest stosowany jako lek, w celu uzupełniania niedoborów kalcytriolu, szczególnie w przypadku niewydolności nerek. Skutkiem zastosowania alfakalcydolu jest wzrost wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, zwiększenie stężenia wapnia we krwi i wydalania z moczem. Wpływ leczniczy dotyczy przede wszystkim poprawy struktury i funkcji układu kostnego.

Alfakalcydol

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (5Z,7E)-9,10-sekocholesta-5,7,10(19)-trien-1α,3β-diol Inne nazwy i oznaczenia farm. Alfacalcidolum
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C27H44O2
Masa molowa	400,64 g/mol
Wygląd	białe lub prawie białe kryształy
Identyfikacja
Numer CAS	41294-56-8 58028-00-5 (1α,3α-(5Z,7E)-izomer) 63181-13-5 (1β-(5Z)-izomer) 65119-86-0 (sól glinowa) 65445-15-0 (1β,3β-(5E,7E)-izomer)
PubChem	5282181
DrugBank	DB01436
SMILES CC(C)CCCC(C)C1CCC2C1(CCCC2=CC=C3CC(CC(C3=C)O)O)C
InChI InChI=1S/C27H44O2/c1-18(2)8-6-9-19(3)24-13-14-25-21(10-7-15-27(24,25)5)11-12-22-16-23(28)17-26(29)20(22)4/h11-12,18-19,23-26,28-29H,4,6-10,13-17H2,1-3,5H3/b21-11+,22-12-/t19-,23-,24-,25+,26+,27-/m1/s1 InChIKey OFHCOWSQAMBJIW-AVJTYSNKSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie 0,00163 mg/ml[1] w innych rozpuszczalnikach etanol: łatwo oleje tłuste: rozpuszczalny Temperatura topnienia 132–133 °C[2] Kwasowość (pKa) 13,82
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2019-11-11] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H300, H310, H330 Zwroty P P260, P264, P280, P284, P302+P350, P310 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Silnie toksyczny (T+) Zwroty R R26/27/28 Zwroty S S28, S36/37, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[2] 0 3 0   Numer RTECS VS2851000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	A11 CC03
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Okres półtrwania 3–5 h
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, dożylnie

Metabolizm

Alfakalcydol zawiera grupę hydroksylową (-OH) w pozycji α przy atomie węgla C1. Nie wymaga z tego względu hydroksylacji w tej pozycji, która przebiega w nerkach, a po zachodzącej w wątrobie hydroksylacji przy węglu C25 powstaje 1,25-dihydroksycholekalcyferol, czyli kalcytriol. Około 50% podanej dawki leku ulega przemianie do postaci aktywnej.

Farmakokinetyka

Po podaniu doustnym lek wchłania się całkowicie, metabolizm zachodzi w ciągu 12 godzin. Biologiczny okres półtrwania wynosi 3–5 godzin, a okres połowicznej eliminacji około 36 godzin. Alfakalcydol wydalany jest z moczem i kałem w postaci nieczynnych metabolitów.

Wskazania

• krzywica i osteomalacja (przy niewrażliwości na witaminę D)
• osteoporoza pomenopauzalna i starcza
• zaburzenia gospodarki wapniowej (szczególnie u osób z przewlekłymi chorobami nerek)
• osteodystrofia nerkowa
• niedoczynność przytarczyc
• hipokalcemia (szczególnie u osób z przewlekłymi chorobami nerek)
• zespoły nerczycowe u dzieci po przewlekłym leczeniu glikokortykosteroidami

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na lek
• krzywica dająca się leczyć witaminą D
• nadczynność przytarczyc
• kamica nerkowa wapniowa
• równoczesne przyjmowanie glikozydów naparstnicy
• ciężkie uszkodzenie wątroby
• zwiększone stężenie wapnia, fosforu i magnezu w surowicy krwi
• osteomalacja w wyniku zatrucia glinem
• przedawkowanie i zatrucie witaminą D

Działania niepożądane

• zwiększenie ilości wapnia w surowicy krwi
• wzrost stężenia nieorganicznych fosforanów we krwi
• działanie alergizujące

Preparaty

Dostępny w formie kapsułek pod nazwami Alfadiol i Alfakalcydol.

Dawkowanie

Dawkę oraz częstotliwość podawania leku ustala lekarz, zwykle dorośli 0,5–1 μg na dobę. Wielkość dawki zależy od wyników badań gospodarki wapniowo-fosforanowej i czynności nerek.

Uwagi

Podczas leczenia należy kontrolować stężenie wapnia, fosforanów, magnezu i kreatyniny oraz aktywność fosfatazy alkalicznej we krwi i stężenie wapnia w moczu. W osteodystrofii nerkowej należy monitorować stężenie parathormonu.

Odpowiedź na leczenie może nie wystąpić u pacjentów chorujących na osteodystrofię nerkową, u których jest duże stężenie wapnia w surowicy i autonomiczna nadczynność przytarczyc.

Stosowanie leku u kobiet w ciąży jest wskazane w przypadku zdecydowanej konieczności (Kategoria C). Nie stosować w okresie karmienia piersią.