Andrzej Mencwel

Andrzej Stanisław Mencwel (ur. 11 września 1940 w Tarnobrzegu) – polski historyk literatury oraz krytyk literatury i kultury polskiej, antropolog kultury, eseista, publicysta. Profesor nauk humanistycznych. Ojciec Stanisława Mencwela i Jana Mencwela.

Andrzej Mencwel

Data i miejsce urodzenia	11 września 1940 Tarnobrzeg
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: kulturoznawstwo, antropologia kultury, historia kultury polskiej, historia literatury polskiej
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1976
Habilitacja	1990
Profesura	16 lutego 1998
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia
Strona internetowa

Życiorys

Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał w 1976 stopień doktora za rozprawę o Stanisławie Brzozowskim. W 1990 habilitował się na podstawie książki Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego. W 1998 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych^[1].

Jest emerytowanym profesorem w Instytucie Kultury Polskiej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, wykładał historię i antropologię kultury (polskiej i porównawczej); eseista, krytyk, publicysta. Od 1992 kierownik Katedry Kultury Polskiej UW, od 1998 wraz z jej przekształceniem w Instytut Kultury Polskiej – jego dyrektor (do 2005).

Członek Komitetu Nauk o Kulturze (wiceprzewodniczący) oraz Komitetu Nauk o Literaturze PAN, przewodniczący Humanistycznego Zespołu Ekspertów Ministra Edukacji Narodowej, członek korespondent Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członek Rady Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, członek Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, Association Internationale de Critiques Litteraires oraz Collegium Invisibile^[2].

Debiutował na łamach dwutygodnika „Współczesność” jako krytyk. W latach 1978–1981 był redaktorem tygodnika „Literatura”, a w 1981 – czasopisma „Meritum”. Autor i współautor licznych publikacji, książek i podręczników. Współautor (wespół z Tomaszem Zygadło) scenariusza do obyczajowego filmu fabularnego pt. Sceny dziecięce z życia prowincji (reż. Tomasz Zygadło, premiera 12 stycznia 1987^[3]).

W latach 1967–1983 był członkiem Związku Literatów Polskich, członek PZPR w latach 1976–1981, ekspert IX Nadzwyczajnego Zjazdu PZPR w 1981^[4].

Laureat nagrody Polskiego PEN-Clubu im. Jana Strzeleckiego (1998). Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”: w 2007 za Wyobraźnię antropologiczną^[5] oraz w 2018 za Toast na progu^[6]. Mieszka w Warszawie.

Jest redaktorem serii „Communicare” wydawanej przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego i został wyróżniony nagrodą czasopisma „Literatura na Świecie” w kategorii „Inicjatywy Wydawnicze” w 2010.

W 2015 jego książka pt. Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX została nominowana do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego^[7] oraz do Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii eseistyka^[8]. Za pracę tę został także uhonorowany Nagrodą im. Kazimierza Wyki^[9].

Syn krawca Antoniego Mencwela i Stanisławy z domu Walkowiak. W 1970 ożenił się z Anną Gettlich, z którą ma synów: Stanisława (ur. 1971) i Jana (ur. 1983)^[10].

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, za osiągnięcia w działalności dydaktycznej i społecznej (29 września 2011)^[11]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – za wybitne zasługi w pracy naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej (9 sierpnia 2004)^[12]
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – za upowszechnianie kultury (29 września 2005)^[13]

Twórczość

• Sprawa sensu (PIW 1971)
• Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej (Czytelnik 1976)
• Widziane z dołu (PIW 1980, ISBN 83-06-00519-8)
• Spoiwa. Refleksje krytyczne (Czytelnik 1983, ISBN 83-07-00567-1)
• Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego (PIW 1990, ISBN 83-06-01774-6)
• Przedwiośnie czy potop. Studium postaw polskich w XX wieku (Czytelnik 1997, ISBN 83-07-02605-9)
• No! Io non sono morto… Jak czytać „Legendę Młodej Polski” (Wydawnictwo Literackie 2001, ISBN 83-08-03155-2)
• Kaliningrad, moja miłość. Dwa pokrewne eseje podróżne (Borussia 2003, ISBN 83-89233-10-X)
• Wyobraźnia antropologiczna Warszawa 2006 Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Wiedza o kulturze. Część I red. naukowa A. Mencwel, Warszawa 2005, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów. Wiedza o kulturze, red. naukowy A. Mencwel, Warszawa 2003, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Toast na progu (Wydawnictwo Literackie 2017, ISBN 97-88308-06-3989)

Opracowania

• W kręgu socjologii literatury. T. 1, Stanowiska. T. 2, Zagadnienia; Interpretacje (wstęp, wybór i oprac.; Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 1980)
• Stanisław Brzozowski, Aforyzmy (wybór i wstęp; Państwowy Instytut Wydawniczy 1979)
• Stanisław Brzozowski, Płomienie. Z papierów po Michale Kaniowskim wydał i przedmową poprzedził Stanisław Brzozowski (autor przedmowy; Iskry 1983, ISBN 83-207-0459-6)
• Stanisław Dygat, Disneyland (posłowie; Glob 1986, ISBN 83-7007-070-1)
• Stanisław Brzozowski, Opętane zegary. Wybór publicystyki społeczno-politycznej z lat 1905–1907 (Kolegium Otryckie: Wydział Propagandy Rady Naczelnej ZSP [Zrzeszenia Studentów Polskich], 1986; Universitas 1987)
• Igor Newerly, Zostało z uczty bogów (autor posłowia; Czytelnik 1988, 1989, ISBN 83-07-01888-9 [opr.], ISBN 83-07-00716-X [brosz.]);
• Stanisław Brzozowski, Wczesne prace krytyczne (autor wstępu; Państwowy Instytut Wydawniczy 1988; ISBN 83-06-01571-1)
• Wiedza o kulturze. Cz. 2, Słowo w kulturze: zagadnienia i wybór tekstów (oprac. wespół z Michałem Bonim i Grzegorzem Godlewskim, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1991, ISBN 83-230-0343-2)
• Historia i kultura: studia z dziejów polskiej myśli kulturalnej (redaktor naukowy; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1987, 1991; ISBN 83-230-0737-3)
• Antropologia kultury: zagadnienia i wybór tekstów (wstęp i redakcja; oprac. wespół z Grzegorzem Godlewskim, Leszkiem Kolankiewiczem i Pawłem Rodakiem; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1995, 1998, 2001, 2005; ISBN 83-23-09807-2)
• Stanisław Brzozowski, Pamiętnik (autor wstępu; Czytelnik 2000, ISBN 83-07-02750-0)
• Antropologia słowa: zagadnienia i wybór tekstów (oprac. wespół z Grzegorzem Godlewskim i Rochem Sulimą; wstęp i redakcja Grzegorz Godlewski; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2003, ISBN 83-235-0051-7)
• Jan Strzelecki, Niepokoje amerykańskie (autor przedmowy; słowo wstępne Andrzej Siciński; posłowie Zygmunt Bauman; IFiS PAN, 2004; ISBN 83-7388-019-4)