Brodziec plamisty

Brodziec plamisty^[5] (Actitis macularius) – gatunek małego ptaka wędrownego z podrodziny brodźców w rodzinie bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje Amerykę. Sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Brodziec plamisty

Actitis macularius[1]
(Linnaeus, 1766)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	brodźce
Plemię	Tringini
Rodzaj	Actitis
Gatunek	brodziec plamisty
Synonimy
Tringa macularia Linnaeus, 1766[2] Actitis macularia (Linnaeus, 1766)[1] Totanus macularius (Linnaeus, 1766)[3] Actitis macularia rava Burleigh, 1960[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
okres lęgowy      przeloty      zimowiska      występuje przez cały rok (zach. wybrzeża USA)

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku Karol Linneusz w 12. edycji Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa macularia^[3][6]. Podał, że występuje w Europie i Ameryce Północnej; później miejsce typowe uściślono na Pensylwanię, gdyż taką lokalizację podał George Edwards, o którego publikację Linneusz oparł swój opis^[3][6] (Edwards opisał brodźca plamistego w 1760 roku pod angielską nazwą The Spotted Tringa, a do opisu dołączył tablicę barwną^[7]). Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Actitis^[5][8].

Dawniej brodziec plamisty bywał łączony w jeden gatunek z brodźcem piskliwym (A. hypoleucos)^[2]. Jest gatunkiem monotypowym^[2][8]. Niektórzy autorzy wyróżniali dwa podgatunki, rava w zachodniej części zasięgu i nominatywny we wschodniej, ale różnice między nimi są minimalne^[2].

Występowanie

Zamieszkuje Amerykę Północną od Arktyki po południe USA. Zimuje na zachodnich wybrzeżach oraz na południu USA, w Meksyku, Ameryce Centralnej, na Karaibach i w Ameryce Południowej (po środkowe Chile i północną Argentynę). Przez większość zim występuje także na Galapagos^[2]. Sporadycznie pojawia się w Europie^[9] (w tym w Polsce – 6 stwierdzeń, ostatnie w 2021^[10]), na Syberii i na azjatyckim wybrzeżu Pacyfiku oraz na Marianach.

Morfologia

Wygląd

W szacie godowej wierzch ciała obu płci oliwkowobrązowy, spód biały z dość dużymi czarnymi plamami. Bez plam jedynie podogonie i dolna część brzucha. Nogi cieliste, dziób krótki, ciemny z żółtą nasadą. Samica nieco większa od samca, ma większe czarne plamy, które pokrywają brzuch do poziomu niższego niż u samca. W szacie spoczynkowej czarne plamy zanikają.

Wymiary średnie^[2]

długość ciała 18–20 cm
rozpiętość skrzydeł 37–40 cm
masa ciała 19–75,5 g

Ekologia i zachowanie

Biotop

Brzegi zbiorników wodnych z brzegami o niezbyt gęstej roślinności.

Gniazdo

Na ziemi, pod osłoną roślin.

Jaja z kolekcji muzealnej

Jaja

W ciągu roku wyprowadza do 5 lęgów, składając w maju–sierpniu 3–4 jaja.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 19–22 dni przez obydwoje rodziców, jednak z większym udziałem samca. Pisklęta usamodzielniają się po około 4 tygodniach. Brodziec plamisty jest gatunkiem poliandrycznym. Podczas wychowywania młodych samica może kopulować z innym samcem, a następnie z nim podjąć wysiadywanie jaj, podczas gdy poprzedni lęg pozostaje pod opieką ojca. W ten sposób samica może w ciągu sezonu znieść jaja zapłodnione przez 4 różnych samców.

Żerujący brodziec plamisty

Brodźce plamiste w locie

Pożywienie

Bezkręgowce i drobne kręgowce.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brodźca plamistego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2023 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji lęgowej na około 660 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji jest prawdopodobnie stabilny^[4].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[11].

Zobacz też

• ptaki Polski