Czarne chmury

Czarne chmury – polski przygodowy serial telewizyjny z 1973 r. konwencji kostiumowej „płaszcza i szpady” wyprodukowany przez Telewizję Polską.

Czarne chmury

Gatunek	kostiumowy
Kraj produkcji	Polska
Oryginalny język	polski
Główne role	Leonard Pietraszak Ryszard Pietruski Anna Seniuk Elżbieta Starostecka
Liczba odcinków	10
Liczba serii	1
Produkcja
Produkcja	Zespół Filmowy Iluzjon
Reżyseria	Andrzej Konic
Scenariusz	Ryszard Pietruski Antoni Guziński
Narracja	Piotr Fronczewski
Muzyka	Waldemar Kazanecki
Zdjęcia	Antoni Wójtowicz
Scenografia	Bolesław Kamykowski
Czas trwania odcinka	46–54 minuty
Pierwsza emisja
Data premiery	23 grudnia 1973
Stacja telewizyjna	Telewizja Polska
Lata emisji	1973–1974
Format obrazu	4:3
Format dźwięku	2.0 i 5.1

Zamek w Baranowie Sandomierskim, gdzie zrealizowano część zdjęć^[1]

O serialu

Serial przygodowy z gatunku „płaszcza i szpady”, obfitujący w sceny walk, pościgów, ucieczek i pojedynków, zawierający również wątki miłosne. Akcja toczy się w drugiej połowie XVII wieku, a osią fabuły są dramatyczne epizody z walk o utrzymanie przy Rzeczypospolitej Prus Książęcych. Postać głównego bohatera, pułkownika Krzysztofa Dowgirda, nawiązuje do autentycznej postaci pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina, tragicznego bohatera tamtych czasów.

Serial składa się z dziesięciu prawie 1-godzinnych odcinków. Jego realizacja trwała przeszło rok – od marca 1972 r. do lata 1973 r. Poza łódzkim atelier, zdjęcia kręcono w zamku w Olsztynie, we wnętrzach zamku w Baranowie Sandomierskim, w Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach i klasztorze pokamedulskim w Rytwianach pod Staszowem, w Łączynku, Krakowie, Lublinie (który występuje jako Warszawa), a plenery – m.in. pod Augustowem (okolice wsi Płaska w Puszczy Augustowskiej), w okolicach Aleksandrowa Łódzkiego oraz na zamku Tenczyn.

Serial mógł mieć cel propagandowy – odwrócenie uwagi społeczeństwa od tematu polskości Kresów Wschodnich i zastąpienie go dyskusją o polskości Ziem Odzyskanych^[2]. Mundury i zbroje postaci niemieckich występujących w serialu były celowo przyciemniane, by wywoływać skojarzenia z mundurami hitlerowskimi^[3]. Serial miał jak na owe czasy bardzo dużą oglądalność (ok. 76% w latach 1973–1974)^[4].

Według jednej z hipotez twórcą scenariusza był pisarz Ludwik Kalkstein^[5], w czasie wojny agent Gestapo w Armii Krajowej, który w latach 1953–1965 odsiadywał wyrok za współpracę z Gestapo. Uważał się on za potomka pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina (pierwowzór Dowgirda) i kultywowował o nim pamięć. Według tych źródeł Antoni Guziński i Ryszard Pietruski podpisali scenariusz swoimi nazwiskami, gdyż nazwisko Kalksteina ze względów politycznych nie mogło się znaleźć w napisach serialu.

Odcinki

1. Szafot
2. Krwawe swaty
3. Zawiść
4. Przeprawa
5. Czarna sakwa
6. Intryga
7. Pantomima
8. Wilcze doły
9. Zaręczyny
10. Pościg

Obsada

• Leonard Pietraszak – pułkownik Krzysztof Dowgird
• Ryszard Pietruski – Kacper Pilch, wachmistrz Dowgirda
• Stanisław Niwiński – rotmistrz Zaremba
• Edmund Fetting – margrabia Karol von Ansbach
• Janusz Zakrzeński – namiestnik Erick von Hollstein
• Maciej Rayzacher – kapitan Knothe
• Anna Seniuk – Magda Domaradzka
• Elżbieta Starostecka – Anna Ostrowska
• Mariusz Dmochowski – hetman Jan Sobieski
• Jerzy Nowak – oberżysta Schulz, szpieg pruski
• Cezary Julski – szlachcic Błazowski (odcinek 6, 7, 8, 10)
• Józef Nalberczak – szlachcic Trzosowski (odcinek 6, 7, 8, 10)
• Mieczysław Stoor – wachmistrz Sitarz
• Jerzy Matałowski – starościc Andrzej Tarłowski
• Ryszard Żuromski – kapitan Byszewski ze straży marszałkowskiej
• Jerzy Przybylski – rezydent elektorski von Hoverbeck
• Emil Karewicz – hetman litewski Pac (odcinek 6, 7, 8, 10)

W pozostałych rolach

• Tadeusz Białoszczyński – chorąży Odrowąż
• Karol Strasburger – jego syn Paweł Odrowąż
• Olga Bielska – Agata Ostrowska, ciotka Anny
• Aleksander Sewruk – marszałek dworu królewskiego
• Marian Glinka – człowiek margrabiego von Ansbach
• Maciej Borniński – odźwierny w rezydencji Hoverbecka
• Joanna Kostusiewicz – aktorka z trupy teatralnej
• Józef Pieracki – przeor klasztoru
• Andrzej Głoskowski – mieszczanin Jan Stolpecki
• Zygmunt Kęstowicz – Niemirycz, mieszczanin z Lecka
• Bolesław Płotnicki – Korzycki, mieszczanin z Lecka
• Wacław Ulewicz – Porzemski, mieszczanin z Lecka
• Leon Pietraszkiewicz – Ostroróg
• Włodzimierz Press – mim Dionizy (odcinek 1, 4, 5, 7)
• Krystyna Janda – dziewczyna tańcząca na weselu
• Czesław Jaroszyński – kowal Fritz
• Andrzej Jurczak – Janek Korba
• Jerzy Turek – Błażej ze straży marszałkowskiej
• Bogusław Linda – halabardnik w Barbakanie
• Tadeusz Pluciński – Walery, herszt bandytów
• Eugeniusz Wałaszek – klucznik w więzieniu w Prusach
• Brunon Bukowski – Kleczkowski
• Marek Dąbrowski – Piotr
• Marian Wojtczak – Józef
• Piotr Fronczewski – narrator