Ewa Szelburg-Zarembina

Ewa Szelburg-Zarembina, właśc. Irena Ewa Szelburg^[1] (ur. 10 kwietnia 1899 w Bronowicach, zm. 28 września 1986 w Warszawie) – polska powieściopisarka, poetka, dramaturg, eseistka, najbardziej znana z twórczości dla dzieci i młodzieży. Pierwszy Kanclerz Kapituły Orderu Uśmiechu, funkcję tę pełniła w latach 1968–1976^[2].

Ewa Szelburg-Zarembina

Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1899 Bronowice
Data i miejsce śmierci	28 września 1986 Warszawa
Odznaczenia

Życiorys

Ewa Szelburg-Zarembina ok. 1925 r.

Z mężem Józefem Zarembą w latach 60.

Urodziła się w zubożałej rodzinie szlacheckiej^[3], Antoniego, ogrodnika dworskiego, i Elżbiety z Kałużyńskich^[4], krawcowej. Wkrótce rodzina przeniosła się do Nałęczowa, gdzie Ewa Szelburg uczęszczała do szkoły. W 1916 r. ukończyła gimnazjum Władysława Kunickiego w Lublinie. W 1916 r. założyła III Żeńską Lubelską Drużynę Skautową^[5][6] przy prywatnym gimnazjum Arciszowej w Lublinie. Była członkinią organizacji „Zet”^[4]. W tym okresie podjęła również pracę jako nauczycielka w lubelskiej szkole powszechnej^[3].

W latach 1918–1922 studiowała filologię polską i pedagogikę na UJ w Krakowie. Jej studia przerwała wojna polsko-bolszewicka, w której brała udział jako sanitariuszka^[3]. W latach 1921–1928 pracowała jako nauczycielka w seminariach pedagogicznych. Od 1928 mieszkała w Warszawie. W okresie okupacji była działaczką podziemia oświatowego i redaktorką konspiracyjnego miesięcznika „W świetle dnia”.

Życie prywatne

Grób Ewy Szelburg-Zarembiny na cmentarzu parafialnym w Nałęczowie

Dwukrotnie zamężna: w latach 1921–1925 z pedagogiem i pisarzem Jerzym Ostrowskim, oraz w latach 1926–1986 z polonistą i urzędnikiem Józefem Zarembą^[3].

Działalność społeczno–polityczna

W roku 1949 była członkiem Zarządu Stołecznego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej^[2]. W 1964 podpisała list pisarzy polskich, protestujących przeciwko Listowi 34, wyrażając protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy, zorganizowanej kampanii, oczerniającej Polskę Ludową^[7].

20 kwietnia 1965 zwróciła się do społeczeństwa z apelem uczczenia pamięcią bohaterstwa i męczeństwa młodzieży i dzieci w dziejach Polski. Apel wywołał gromki odzew i ze składek społecznych powstał Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu parafialnym w Nałęczowie (sektor B1-9-3)^[8].

Twórczość

Debiutowała w 1922 r. na łamach tygodnika „Moje Pisemko” jako autorka utworów dla dzieci. Dla dorosłego czytelnika wydała w 1924 r. Legendy żołnierskie i od tej pory pisała zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.

Znana przede wszystkim jako autorka książek i wierszy dla dzieci, w swoich pracach często wracała do młodości spędzonej w Nałęczowie i Lublinie. Pisała^[9]:

Wracając do Nałęczowa, choćby tylko w myślach, za każdym razem zastanawiać się muszę, czy wszyscy – godni pamięci nałęczowianie zostali uczczeni trwałym wyrazem pamięci, chociażby tylko zwyczajnie tablicami na murach domów, w których przebywali. Wprawdzie stary cmentarz cały jest – jak już pisałam – jakby jedną tablicą godną szacunku i głębszego jej poznania. Chciałabym bardzo, aby moja twórczość jako nałęczowianki i lublinianki, dziecka ziemi lubelskiej, ziemi, która była kolebką mowy polskiej, i która wydała tylu polskich twórców, mogła być nie tylko literaturą, ale świadectwem pracy społecznej, tak bardzo przenikającej całe moje życie.

Publikacje

• 1922: A było to tak
• 1922: Przedziwne przygody duszka Dzińdzinnika
• 1924: Legendy żołnierskie
• 1925: A…a…a… Kotki dwa
• 1928: Wesołe historie
• 1928: Za siedmioma górami
• 1928: Najmilsi
• 1929: Rzemieślniczek-Wędrowniczek
• 1930: Jasełka
• 1932: Ecce homo
• 1935: Dzieci miasta
• 1945: Dom wielki jak świat
• 1946: Zuch: powieść dla dzieci
• 1947: Niedziela
• 1947: Ziarno gorczyczne
• 1947: Chusta świętej Weroniki
• 1947: Wesoła praca
• 1947: Każdy Tomek ma swój domek
• 1948: Młodość
• 1948: Polne grusze
• 1949: Rycerze Tatr
• 1949: Jedzie traktor
• 1950: Marcjanna Fornalska
• 1951: Dom młodości
• 1951: Spotkania
• 1954: Przedziwna historia Don Kichota z Manczy i jego autora
• 1954: O warszawskiej syrenie
• 1954: Kije samobije i inne baśnie
• 1954: Przygoda Misia
• 1954: W cieniu kolumny
• 1955: Krzyże z papieru
• 1955: Na listeczku kalinowym
• 1957: Tomek zuch
• 1958: Chłopiec z perły urodzony
• 1958: Dzieci z Wysp Koralowych
• 1959: Królestwo bajki
• 1961: Matka i syn
• 1961: Samotność
• 1961: Zakochany w miłości
• 1962: Dziwne przygody Ignasia^[10]
• 1963: Marcowy deszcz
• 1964: Imię jej Klara
• 1966: Opowiem wam…
• 1966: Pożegnanie ogrodu
• 1966: Idzie niebo ciemną nocą
• 1970: Pięknie być człowiekiem
• 1971: Przez różową szybkę
• 1971: I otwarły się drzwi… O bracie Eliaszu medytacje
• 1974: Bardzo dziwne opowieści
• 1975: Królestwo bajki
• 1979: Lech, Czech i Rus

• Cykl Rzeka kłamstwa:
  • 1935: Wędrówka Joanny
  • 1936: Ludzie z wosku
  • 1959: Miasteczko aniołów
  • 1963: Iskry na wiatr
  • 1968: Gaudeamus

Twórczość w piosenkach

• 1998: Grzegorz Turnau, Księżyc w misce – tekst utworu Szedł czarodziej
• 1979: Anna Jantar, Zamiast słuchać bajek – program TV przygotowany z okazji Międzynarodowego Roku Dziecka. Zdjęcia kręcono w wałbrzyskiej Palmiarni. Muzykę do piosenek napisał Antoni Kopff. Piosenki: Buciczkowa wróżka, Jak słonko szło spać, Złoty jeż, Zamiast słuchać bajek, Szklana góra. Ostatni program TV Anny Jantar.

Adaptacje

• Rzeka kłamstwa – serial telewizyjny (1989)

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1970)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[11]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1960)^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[13][4]
• Medal Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[14][15]
• Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[16][17]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[18]
• Order Uśmiechu (1970)

Nagrody

• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (1948)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży (1953)
• Nagroda im. Pietrzaka (1961)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości (1966)
• Nagroda państwowa I stopnia (1966)

Upamiętnienie

Jest patronką szkół podstawowych w Skidziniu, nr 312 w Warszawie, w Drzewcach, w Niezabitowie^[19], a także publicznego przedszkola w Górze Puławskiej, publicznego przedszkola w Skępem, przedszkola nr 118 w Poznaniu, Przedszkola Publicznego nr 9 w Radomiu, Szkoły Podstawowej w Płośnicy i od 2009 roku – Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Karczmiskach^[20]. Jej imię nosi również Dom Dziecka w Lublinie^[21]. W Kołobrzegu jedna z ulic nosi nazwę Szelburg-Zarembiny.

We wrześniu 1996, w 10 rocznicę śmierci pisarki, na placu przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury umieszczono kamień z tablicą pamiątkową ufundowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa^[22].

Od 1988 r. imię Ewy Szelburg-Zarembiny nosi ulica w Łodzi na osiedlu Andrzejów.^[23]

Zobacz też

Wykaz literatury uzupełniającej: Ewa Szelburg-Zarembina.