Fiołek wonny

Fiołek wonny, fiołek pachnący (Viola odorata L.) – gatunek rośliny należący do rodziny fiołkowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, w zachodniej Azji (Cypr, Turcja) i północnej Afryce (Makaronezja, Wyspy Kanaryjskie)^[3]. W Polsce średnio pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich. Uprawiany i często dziczejący.

Fiołek wonny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	fiołkowate
Rodzaj	fiołek
Gatunek	fiołek wonny
Nazwa systematyczna
Viola odorata L. Sp. pl. 2:934. 1753

Forma białokwiatowa

Morfologia

Pokrój

Płożący, ze ścielącymi się rozłogami. Wysokość 5–10 cm.

Liście

Omszone, od spodu błyszczące, nerkowate lub jajowate, u nasady sercowate. Przylistki frędzlowate, lancetowate, o szerokości 3–4 mm.

Kwiaty

Ciemnofioletowe, rzadziej białe, wonne. Płatek dolny na szczycie wycięty, działki tępe.

Owoce

Torebka kulistawa, owłosiona.

Część podziemna

Kłącze.

• 
  Liść
• 
  Przylistek
• 
  Kwiat
• 
  Kwiat
• 
  Owoc

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od marca do kwietnia. Zasiedla widne lasy liściaste i ich skraje, zarośla, trawiaste polany, trawniki. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia^[4]. Jest rośliną półzimozieloną – część liści pozostaje do okresu wiosny. Rośnie na stanowiskach półcienistych lub cienistych, na glebie próchniczej, lekko wilgotnej^[5].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: Ziele fiołka wonnego z korzeniami (Herba Violae odoratae cum radicibus) zawiera wiolinę, wiolatozyd, pochodne delfinidyny (wiolanina), olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest iron, saponiny triterpenowe, śluz.
  • Działanie: działa wykrztuśnie, napotnie, moczopędnie, odkażająco, żółciopędnie i rozkurczowo. Upłynnia zalegający śluz w drogach oddechowych, ułatwiając jego wydalenie. Przedawkowanie powoduje nudności, wymioty i biegunkę.
  • Zbiór i suszenie: w porze kwitnienia. Surowiec suszy się w temp. 20–40 °C.
• Sztuka kulinarna: liście fiołka można dodawać do wiosennych zup. Kwiaty dawniej kandyzowano, produkowano z nich syrop na kaszel^[6] oraz używano ich do aromatyzowania octu.
• Uprawiany jako roślina ozdobna ze względu na swój bardzo przyjemny zapach oraz piękne kwiaty.

Zmienność

Tworzy mieszańce z fiołkiem białym, f. bławatkowym, f. kosmatym, f. pagórkowym^[7].