Galicyjska Kolej Transwersalna

Galicyjska Kolej Transwersalna (niem. Galizische Transversalbahn) – państwowa linia kolejowa, otwarta w 1884 w Galicji w Austro-Węgrzech. Przebiega równoleżnikowo z zachodu na wschód przez górskie obszary Karpat, równolegle do oddanej w roku 1851 drogi 28. Jej łączna długość wynosiła około 800 km. Linia kolejowa przecięła doliny najważniejszych rzek karpackich, stąd jej nazwa, od łacińskiego trans versalis – poprzeczna^[1].

Pociąg retro na trasie Stróże-Biecz

Linia kolejowa

Galicyjska Kolej Transwersalna
Dane podstawowe
Długość	768 km
Linia kolejowa w Rabce
Historia
Rok otwarcia	1884

Historia

Powstała w celu połączenia już istniejących tras o przebiegu równoleżnikowym i stworzenia nieprzerwanego ciągu komunikacji kolejowej z zachodu na wschód. Jej budowa miała głównie cel militarny – wybudowanie linii alternatywnej wobec głównej Kraków – Lwów Kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika na wypadek wojny z Rosją. Miała również przyczynić się do zaktywizowania słabo rozwiniętych obszarów górskich. Stacjami końcowymi były Czadca na Węgrzech (obecnie na Słowacji) i Husiatyn (obecnie na Ukrainie). Główne dworce kolejowe znajdowały się w Żywcu, Suchej, Nowym Sączu, Jaśle, Krośnie, Sanoku, Zagórzu, Chyrowie, Samborze, Drohobyczu, Stryju i Stanisławowie.

Przed rozpoczęciem projektu Kolei Transwersalnej istniały trasy kolejowe:

• Zagórz – Krościenko – Chyrów (fragment Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej Łupków – Przemyśl, 1872),
• Kolej Dniestrzańska Chyrów – Sambor – Stryj (1872),
• Kolej Arcyksięcia Albrechta Stryj – Dolina – Stanisławów (1873),
• Nowy Sącz – Stróże (fragment linii Tarnów – Pławiec, 1876).

W ramach Kolei Transwersalnej w 1884 otwarto linie kolejowe o łącznej długości 577 km:

• Czadca – Zwardoń – Żywiec – Sucha – Chabówka – Limanowa – Nowy Sącz, z odgałęzieniami Sucha – Skawina – Podgórze (obecnie Kraków Płaszów) oraz Skawina – Oświęcim,
• Stróże – Jasło – Sanok – Zagórz, z odgałęzieniem do Gorlic,
• Chryplin (koło Stanisławowa) – Buczacz – Czortków – Husiatyn.

Cały szlak liczył łącznie 768 km^[2].

Stan obecny

Polska

Obecnie (2021) ruch pasażerski odbywa się na liniach:

• Čadca – Żywiec – Sucha Beskidzka – Rabka Zdrój,
• (Krynica) – Nowy Sącz – Stróże – Jasło,
• Gorlice Zagórzany – Gorlice,
• (Rzeszów) – Jasło – Nowy Zagórz – (Komańcza) – (Łupków),
• Nowy Zagórz – Uherce.

Ruch pasażerski został wstrzymany na liniach:

• Rabka Zdrój – Nowy Sącz (wyłącznie ruch turystyczny prowadzony m.in. przez skansen w Chabówce^[3] oraz lokalne Nowosądeckie Stowarzyszenie Miłośników Kolei z Nowego Sącza^[4]),
• Uherce – Krościenko – Chyrów (Ukraina) – odcinek graniczny z zachowaną normalną szerokością toru.

Ukraina

Ruch pasażerski odbywa się na liniach:

• Starżawa – Chyrów – Sambor (po szerokim torze 1520 mm),
• Sambor – Stryj,
• Iwano-Frankiwsk (Stanisławów) – Stryj,
• Drohobycz – Truskawiec.

Wyłączono z ruchu pasażerskiego odcinki:

• graniczny Krościenko – Starżawa (2009),
• Drohobycz – Borysław (2003),
• Buczacz – Czortków (2014).

Odcinek Stanisławów – Buczacz został fizycznie zlikwidowany przez hitlerowców w lecie 1944.

Odniesienia

Poeta Janusz Szuber napisał wiersz Kolej Transwersalna 1884 wydany w tomiku poezji Pan Dymiącego Zwierciadła z 1996^[5].

Zobacz też

• Turystyczny Szlak Kolejowy przez Karpaty
• Kolej Warszawsko-Wiedeńska