Gruszyczka

Gruszyczka (Pyrola L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje 40 gatunków^[5]. Występują one w Europie, Azji i Ameryce Północnej, głównie w północnej części tych kontynentów^[4], ale także sięgając na południu do Gwatemali na kontynencie amerykańskim i Sumatry w Azji^[6]. We florze polskiej występuje 5 gatunków: gruszyczka karpacka P. carpatica, mniejsza P. minor, okrągłolistna P. rotundifolia, średnia P. media i zielonawa P. chlorantha^[7]. Rośliny te zasiedlają bory sosnowe i widne, kwaśne lasy, także wrzosowiska i zagłębienia międzywydmowe^[8].

Gruszyczka

Pyrola minor
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	gruszyczka
Nazwa systematyczna
Pyrola L. Sp. Pl. 396. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny
P. rotundifolia L.[3]
Synonimy
Amelia Alefeld Braxilia Rafinesque Erxlebenia Opiz ex Rydberg Thelaia Alefeld[4]

Gruszyczka zielonawa

Morfologia

Pokrój

Byliny o płożących kłączach i prosto wzniesionych, nierozgałęzionych i bezlistnych w górze łodygach (u nasady często z łuskami), osiągające do 30 cm wysokości^[8][4]. Pędy są nagie, zwykle zimozielone^[4].

Liście

Skrętoległe, zwykle wszystkie odziomkowe i ogonkowe, czasem zredukowane do łusek. Blaszka od nerkowatej, poprzez okrągłą, jajowatą do eliptycznej. Zwykle mniej lub bardziej skórzasta^[6], od spodu jasnozielona, od góry ciemnozielona^[4], całobrzega, ząbkowana lub piłkowana^[6][4].

Kwiaty

Liczne, zwisające w gronach na prosto wzniesionej łodydze. Kwiaty promieniste (tylko u P. minor grzbieciste). Kielich 5-działkowy, trwały, z działkami zwykle niewielkimi, trójkątnymi, jajowatymi do lancetowatych. Korona kwiatu szerokodzwonkowata składa się z 5 białych, zielonkawobiałych, żółtawych lub czerwonawych płatków. Pręcików jest 10, słupek okazały, zalążnia górna, powstaje z 5 owocolistków^[6][4].

Owoce

Zwisające torebki z niepełnymi 5 przegrodami, pękające podłużnie, zawierające setki drobnych nasion^[6][4].

Systematyka

Rodzaj z plemienia Pyroleae, podrodziny Monotropoideae w rodzinie wrzosowatych Ericaceae^[9]. W obrębie plemienia Pyroleae rodzaj gruszyczka Pyrola jest siostrzana względem pary rodzajów gruszycznik Moneses i pomocnik Chimaphila, zaś pozycję bazalną względem tych trzech rodzajów zajmuje gruszynka Orthilia^[10]. W tradycyjnym, szerokim ujęciu systematycznym do rodzaju Pyrola włączane były gatunki z rodzajów Orthilia i Moneses, co wobec wyodrębniania rodzaju pomocnik Chimaphila, czyniło z tego rodzaju takson parafiletyczny^[10].

Wykaz gatunków^[5]

• Pyrola alboreticulata Hayata
• Pyrola alpina Andres
• Pyrola americana G.Don
• Pyrola angustifolia (Alef.) Hemsl.
• Pyrola aphylla Sm.
• Pyrola asarifolia Michx.
• Pyrola atropurpurea Franch.
• Pyrola calliantha Andres
• Pyrola carpatica Holub & Křísa – gruszyczka karpacka
• Pyrola chlorantha Sw. – gruszyczka zielonawa
• Pyrola chouana Chang Y.Yang
• Pyrola corbierei H.Lév.
• Pyrola crypta Jolles
• Pyrola dahurica (Andres) Kom.
• Pyrola decorata Andres
• Pyrola dentata Sm.
• Pyrola elegantula Andres
• Pyrola elliptica Nutt.
• Pyrola faurieana Handres
• Pyrola forrestiana Andres
• Pyrola × graebneriana Seemen
• Pyrola grandiflora Radius
• Pyrola japonica Alef.
• Pyrola karakoramica Křísa
• Pyrola macrocalyx Ohwi
• Pyrola markonica Y.L.Chou & R.C.Zhou
• Pyrola mattfeldiana Andres
• Pyrola media Sw. – gruszyczka średnia
• Pyrola minor L. – gruszyczka mniejsza
• Pyrola morrisonensis (Hayata) Hayata
• Pyrola norvegica Knaben
• Pyrola picta Sm.
• Pyrola renifolia Maxim.
• Pyrola rotundifolia L. – gruszyczka okrągłolistna
• Pyrola rugosa Andres
• Pyrola shanxiensis Y.L.Chou & R.C.Zhou
• Pyrola sororia Andres
• Pyrola subaphylla Maxim.
• Pyrola sumatrana Andres
• Pyrola szechuanica Andres
• Pyrola tschanbaischanica Y.L.Chou & Y.L.Chang
• Pyrola xinjiangensis Y.L.Chou & R.C.Zhou