Palatalizacja indoeuropejska

Zmiany artykulacji (sposobu wymowy) spółgłosek tylnojęzykowych w późnej fazie rozwoju niektórych dialektów praindoeuropejskich – w językach indoirańskich, bałtosłowiańskich, ormiańskich i albańskich, określanych łącznie jako satemowe^[2][3]:

• początkowa zmiana miękkiego *ḱ w spółgłoskę zwarto-szczelinową *č (o wymowie pośredniej między polskim /ć/ a /cz/), analogicznie zmiana miękkich *ǵ i *ǵʰ w *z;
• następnie przejście *č > *s (ewentualnie *š /sz/ w bałtyckich lub *ś w indoaryjskich).

Reguła ruki

Zmiana wymowy *s po głoskach *r, *u, *k, *i (a także ich wariantach *r̥, *w, *kʷ, *y) – w językach satemowych^[4],

• przejscie *s > *ṣ (retrofleksyjne) w indoirańskich;
• przejście *s > *š (/sz/) w bałtosłowiańskich, ormiańskim i albańskim (w samej grupie słowiańskiej dalsze przejście *š > *x /ch/^[5]).

Reguła Dybo

Skrócenie długiej samogłoski przed sonantami (*l̥, *m̥, *n̥, *r̥, *i̯, *u̯), jeśli następowała po nich samogłoska akcentowana – w językach italoceltyckich oraz, w nieco innej formie, w germańskich^[6].

Reguła Wintera

Wydłużenie krótkiej samogłoski przed spółgłoską zwartą dźwięczną nieprzydechową (*b, *d, *g, *ǵ, *gʷ) – w językach bałtosłowiańskich^[7].

Prawo Osthoffa

Skrócenie długiej samogłoski przed sonantami, jeśli następowała po nich kolejna spółgłoska – w wielu gałęziach indoeuropejskich, z wyjątkiem języków indoirańskich i tocharskich^[8].

Prawo Brugmanna

Przejście *o > *ā w sylabach otwartych (zakończonych samogłoską) – w językach indoirańskich^[9].

Prawo Grassmanna

Zmiana początkowej spółgłoski przydechowej na zwykłą, jeśli kolejną spółgłoską w wyrazie była również przydechowa – w grece i sanskrycie^[10].

Prawo Grimma

Seria przesuwek spółgłoskowych (sekwencja *g⁽ʷ⁾ʰ > *g⁽ʷ⁾ > *k⁽ʷ⁾ > *x⁽ʷ⁾ /h(ł)/ – każda z podanych głosek, z wyjątkiem ostatniej, uległa w pragermańskim przesunięciu o jedno miejsce w prawo) – w językach germańskich^[11].

Prawo Bartholomaego

W sekwencji spółgłoski dźwięcznej przydechowej z bezdźwięczną utrata przydechu tej pierwszej oraz zyskanie przydechu i dźwięczności przez drugą – w sanskrycie^[12].

Przesuwki ormiańskie

Sekwencje zmian w języku staroormiańskim^[13],

• przejścia *t > tʰ, *d > t, *dʰ > d (pierwsza przesuwka);
• następnie przejścia t > d, d > t (druga przesuwka, tzw. przesuwka cylicyjska).