Języki pidżynowe

Języki pidżynowe^[1] (pidgin, pidżyn) – języki pomocnicze o uproszczonej budowie strukturalnej, a także o ograniczonym słownictwie, powstałe na bazie dwóch (lub więcej) języków. Nazwa „pidżyn”, według jednej z propozycji, pochodzi od chińskiej wymowy angielskiego słowa business („biznes”)^[2][3].

Ten artykuł dotyczy języka pomocniczego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „pidgin”.

Języki pidżynowe powstały na skutek przemieszania języków różnych grup społecznych w strefach ich kontaktów. Często używane na obszarach wielojęzycznych np. jako języki handlu, armii, na plantacjach, w skupiskach miejskich i przemysłowych, gdzie stykają się przedstawiciele różnych grup językowych.

Najczęściej spotykane w Azji, Afryce i Ameryce. Często powstają na bazie języków kolonizatorów (np. angielski, portugalski, hiszpański, francuski, rosyjski) bądź języków rozpowszechnionych na dużym obszarze (arabski, suahili czy zulu). Wiele pidżynów wykazuje cechy zbieżne, w tym np. brak morfologii fleksyjnej, nawet jeśli wykształciły się w różnych częściach świata^[4].

Pidżyn nie jest prostym tworem o charakterze dwustronnej fuzji językowej, lecz powstaje w wyniku bardziej złożonych procesów językowych, czerpiąc z bazy w postaci jakiegoś języka (często europejskiego), a jednocześnie ulegając wpływom innego języka lub szeregu języków (zazwyczaj nieeuropejskich)^[5]. Języki pidżynowe, które przeszły proces natywizacji i zostały przyjęte jako języki ojczyste (prymarne), stają się językami kreolskimi^[6][7]. Języki kreolskie cechują się rozbudowanym słownictwem i lepiej rozwiniętą strukturą gramatyczną, pod względem złożoności dorównującą systemom innych (niepidżynowych i niekreolskich) języków świata^[7].

Językami pidżynowymi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka^[8]. Języki pidżynowe, podobnie jak języki kreolskie i mieszane, należą do kategorii języków kontaktowych^[9].

Określenia tego używa się również w informatyce – pidżynowe języki programowania nie służą do pisania rzeczywistych programów, a jedynie do demonstracji algorytmów, np. Pidgin Pascal. Również w matematyce używa się potocznie sformułowania pidgin mathematics na zapis matematyczny, który nie jest do końca ścisły. Niegdyś języki pidżynowe (jak np. żargon chinook(inne języki)) określano terminem „żargon”^[10].

Przykłady języków pidżynowych

• kiachtyński – pogranicze rosyjsko-chińskie
• miszif – język Metysów kanadyjskich
• russenorsk – wśród rybaków Arktyki
• Küchendeutsch – język powstały na bazie niemieckiego używany w Namibii
• pidżyn chińsko-angielski – Azja Wschodnia
• pidżyn islandzko-baskijski – używany był wśród baskijskich wielorybników na Islandii
• pidżyn nigeryjski – na bazie angielskiego, używany w Nigerii
• tok pisin – Melanezja
• żargon chinook(inne języki) – północno-wschodnia część Oceanu Spokojnego

Zobacz też

Zobacz hasła język pidżynowy i pidżyn w Wikisłowniku

• lingua franca
• języki mieszane