Jastrzębiec baldaszkowy

Jastrzębiec baldaszkowy (Hieracium umbellatum L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Występuje na półkuli północnej, w strefie klimatu umiarkowanego, w Indiach i Pakistanie występuje także na obszarach o klimacie tropikalnym. Spotykany jest w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji^[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze^[5].

Jastrzębiec baldaszkowy

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	jastrzębiec
Gatunek	jastrzębiec baldaszkowy
Nazwa systematyczna
Hieracium umbellatum L. Sp. Pl. 2: 804. 1753[3]
Zasięg

Morfologia

Pokrój

Bogato ulistniona roślina o wysokości 40-100 cm, wyjątkowo nawet do 140 cm. Podczas kwitnienia bez liści odziomkowych^[6].

Łodyga

Naga, rozgałęziona. Pod ziemia występuje krótkie i zdrewniałe kłącze^[7].

Liście

Liście łodygowe bardzo liczne, ciemnozielone, lancetowate lub równowąskie, wyjątkowo tylko zdarzają się liście nieco szersze. Brzegi podwinięte, nasada wszystkich liści albo klinowata, albo mniej lub bardziej obejmująca łodygę. Dolna powierzchnia zazwyczaj z rzadka pokryta gwiazdkowatymi włoskami, rzadziej zupełnie naga. Na liściach brak gruczołów^[5]. Rośliny o wieloletnim pędzie, który przetrwał zimę, mają liście o nieco kolczastych brzegach^[7].

Kwiaty

Żółte, zebrane w koszyczki, które w górnej części rośliny tworzą baldachokształtny kwiatostan złożony. Koszyczki są nagie, lub prawie nagie, ich okrywa kulista lub jajowata. Łuski okrywy koszyczków dachówkowato ułożone w wiele szeregów. Są tępe, ciemne, nagie lub niemal nagie i mają odgięte końce. Szypułki koszyczków owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Korona o nagich ząbkach^[5].

• 
  Pokrój
• 
  Koszyczek
• 
  Koszyczek od spodu
• 
  Owoce

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków jastrzębców, j. baldaszkowy wyróżnia się wśród nich jednak wysokim wzrostem, wąskimi liśćmi łodygowymi i brakiem liści odziomkowych podczas kwitnienia^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, hemikryptofit^[8]. Kwitnie od lipca do października. Kwiaty przedprątne, zapylane przez błonkówki, muchówki, motyle^[9]. Wytwarza sok mleczny. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącza. Nasiona z puchem kielichowym, roznoszone są przez wiatr^[7].

Siedlisko

Porasta łąki, wrzosowiska, dobrze oświetlone lasy, zarośla i wydmy. W Polsce rośnie do wysokości 1600 m n.p.m.^[6]. Rośnie na różnego typu glebach; zarówno na gliniastych, jak i piaszczystych (nawet na wydmach). Preferuje podłoże obojętne lub kwaśne, pełne oświetlenie lub półcień^[7].

Fitosocjologia

Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Calluno-Ulicetalia^[10].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 18 (27,36, 54)^[8].

Zmienność

Gatunek zmienny morfologicznie. Opisano wiele podgatunków^[3]:

• Hieracium umbellatum subsp. bichlorophyllum (Druce & Zahn) P.D.Sell & C.West
• Hieracium umbellatum subsp. brevifolioides Zahn
• Hieracium umbellatum subsp. elisabethae (Kem.-Nath.) Greuter
• Hieracium umbellatum subsp. filifolium (Üksip) Tzvelev
• Hieracium umbellatum subsp. kluchoricum (Kem.-Nath.) Greuter
• Hieracium umbellatum subsp. ogwenii (E.F.Linton) W.R.Linton
• Hieracium umbellatum subsp. sublaetevirens Zahn
• Hieracium umbellatum subsp. topaeanum (Prodan) Greuter
• Hieracium umbellatum subsp. turfosum (Kem.-Nath.) Greuter