Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Jemioła
rodzaj roślin z rodziny sandałowcowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Jemioła (Viscum L.) – rodzaj pasożytniczych roślin z rodziny sandałowcowatych (dawniej wyodrębniany w rodzinie jemiołowatych). Obejmuje ok. 113[3]–150 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje strefę tropikalną i umiarkowaną Starego Świata, przy czym największe zróżnicowanie jest w Azji i Afryce (na tym kontynencie rośnie 45 gatunków), w Australii występują 4 gatunki, a w Europie 2. Do flory Polski należy tylko jeden gatunek – jemioła pospolita V. album[5]. Jemioła pospolita jako gatunek introdukowany rośnie także w zachodniej części Ameryki Północnej[3][6]. Są to rośliny półpasożytnicze rosnące na drzewach iglastych i liściastych i za pomocą ssawek pobierające z nich wodę i sole mineralne[7].
.jpg)
Jemioła pospolita ogrywała dużą rolę w kulturze Celtów i wikingów, symbol płodności, odgrywała rolę w obrzędowości świąt zimowych wraz z innymi roślinami zimozielonymi, później związana też z obrzędowością chrześcijan[4] – wykorzystywana jako ozdoba podczas świąt Bożego Narodzenia[7]. Roślina wykorzystywana jest także jako lecznicza, przy czym ma także właściwości trujące[7]. Jako leczniczy wykorzystywany jest także gatunek Viscum articulatum[4].
Remove ads
Morfologia
.jpg)
- Pokrój
- Krzewy, krzewinki[7], rzadko rośliny zielne o silnie zredukowanym pędzie[4]. Największe osiągają ponad 1 m średnicy[8], najmniejsze (V. minimum) mają pędy do 3 mm długości[4]. Pędy są pojedyncze lub liczne, rozgałęziają się pozornie widełkowato (pseudodichotomicznie)[7][6], rzadziej okółkowo, są okrągłe na przekroju lub spłaszczone[9].
- Liście
- Całobrzegie, osadzone na pędach parami (naprzeciwlegle), siedzące[9], pojedyncze, całobrzegie, skórzaste i zimozielone[8][7]. U niektórych gatunków zredukowane do łusek[9].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe (rośliny jednopienne lub dwupienne)[7]. Kwiaty niepozorne, żółtozielone[8], umieszczone po 1–7 w skróconych wierzchotkach w rozwidleniach pędów. Szypuły i szypułki krótkie, podsadki naprzeciwległe i łódeczkowate, tworzą rodzaj okrywy, czasem dodatkowo występują pojedyncze lub po dwie przysadki. Kwiaty męskie z czterema (rzadko inna liczba od 3 do 6[6]) listkami okwiatu (kielicha brak, wykształca się tylko korona[8]). Pręciki z wielokomorowymi[6] pylnikami przylegającymi do płatków lub zrośnięte w kuliste lub eliptyczne synandrium, otwierające się licznymi porami[9]. Kwiaty żeńskie mają cztery drobne działki kielicha i cztery płatki[8], często rychło odpadające[9]. Zalążnia jest dolna, powstaje z jednego owocolistka i zawiera pojedynczy zalążek[8]. Szyjki słupka brak lub jest krótka, znamię jest poduszeczkowate lub sutkowate[9], często słabo wykształcone[6].
- Owoce
- Kuliste lub elipsoidalne jagody, o owocni gładkiej lub brodawkowatej[9], białej, żółtej lub czerwonej[8]. Zawierają śluzowaty miąższ otaczający pojedyncze nasiono[8].
Remove ads
Biologia i ekologia
Rośliny pasożytnicze kiełkujące na konarach i pniach drzew i tworzące w ich tkankach ssawki, za pomocą których zaopatrują się w wodę wraz z solami mineralnymi. Kwiaty zapylane są przez muchówki. Nasiona rozsiewane są głównie przez ptaki (ornitochoria)[8]. Pędy corocznie tworzą jedno rozgałęzienie więc z liczby ich rozwidleń można ustalić wiek roślin[7].
Systematyka
Podsumowanie
Perspektywa
Rodzaj wchodzi w skład jednego z ośmiu kladów (wyodrębnianego jako plemię Visceae Horaninow) rodziny sandałowcowatych Santalaceae i dla zachowania monofiletycznego charakteru tej rodziny w nowszych ujęciach nie jest wyłączany do odrębnej rodziny jemiołowatych.
- Wykaz gatunków[3]
- Viscum acaciae Danser
- Viscum album L. – jemioła pospolita
- Viscum ambongoense Balle
- Viscum angulatum B.Heyne ex DC.
- Viscum apiculatum Lecomte
- Viscum articulatum Burm.f.
- Viscum bagshawei Rendle
- Viscum bancroftii Blakely
- Viscum bandipurense Thriveni, Shivam., Amruthesh, Vijay & Sadanand
- Viscum birmanicum Gand.
- Viscum boivinii Tiegh.
- Viscum calcaratum Lecomte ex Balle
- Viscum calvinii Polhill & Wiens
- Viscum capense L.f.
- Viscum capitellatum Sm.
- Viscum ceibarum Balle
- Viscum chyuluense Polhill & Wiens
- Viscum coloratum (Kom.) Nakai
- Viscum combreticola Engl.
- Viscum congdonii Polhill & Wiens
- Viscum congolense De Wild. & T.Durand
- Viscum continuum E.Mey. ex Sprague
- Viscum coursii Balle
- Viscum crassulae Eckl. & Zeyh.
- Viscum cruciatum Sieber ex Boiss.
- Viscum cuneifolium Baker
- Viscum cylindricum Polhill & Wiens
- Viscum decaryi Lecomte
- Viscum decurrens (Engl.) Baker & Sprague
- Viscum dielsianum Dinter ex Neusser
- Viscum diospyrosicola Hayata
- Viscum dryophilum Rech.f.
- Viscum echinocarpum Baker
- Viscum engleri Tiegh.
- Viscum exiguum Polhill & Wiens
- Viscum exile Barlow
- Viscum fargesii Lecomte
- Viscum fastigiatum Balle
- Viscum fischeri Engl.
- Viscum goetzei Engl.
- Viscum grandicaule Polhill & Wiens
- Viscum griseum Polhill & Wiens
- Viscum grossum Wight
- Viscum hainanense R.L.Han & D.X.Zhang
- Viscum hexapterum Balle
- Viscum heyneanum DC.
- Viscum hildebrandtii Engl.
- Viscum hoolei (Wiens) Polhill & Wiens
- Viscum indosinense Danser
- Viscum iringense Polhill & Wiens
- Viscum itrafanaombense Balle
- Viscum junodii (Tiegh.) Engl.
- Viscum katikianum Barlow
- Viscum liquidambaricola Hayata
- Viscum littorum Polhill & Wiens
- Viscum longiarticulatum Engl.
- Viscum longipetiolatum Balle
- Viscum lophiocladum Baker
- Viscum loranthi Elmer
- Viscum loranthicola Polhill & Wiens
- Viscum luisengense Polhill & Wiens
- Viscum macrofalcatum R.L.Han & D.X.Zhang
- Viscum malurianum Sanjai & N.P.Balakr.
- Viscum menyharthii Engl. & Schinz
- Viscum minimum Harv.
- Viscum monoicum Roxb. ex DC.
- Viscum multicostatum Baker
- Viscum multiflorum Lecomte
- Viscum multinerve (Hayata) Hayata
- Viscum multipedunculatum Lecomte
- Viscum myriophlebium Baker
- Viscum mysorense Gamble
- Viscum nepalense Spreng.
- Viscum nudum Danser
- Viscum obovatum Harv.
- Viscum obscurum Thunb.
- Viscum orbiculatum Wight
- Viscum oreophilum Wiens
- Viscum orientale Willd.
- Viscum ovalifolium Wall. ex DC.
- Viscum pauciflorum L.f.
- Viscum pentanthum Baker
- Viscum perrieri Lecomte
- Viscum petiolatum Polhill & Wiens
- Viscum radula Baker
- Viscum ramosissimum Roxb. ex DC.
- Viscum rhipsaloides Baker
- Viscum roncartii Balle
- Viscum rotundifolium L.f.
- Viscum schaeferi Engl. & K.Krause
- Viscum schimperi Engl.
- Viscum scurruloideum Barlow
- Viscum semialatum Lecomte
- Viscum songimveloensis Oosth. & K.Balkwill
- Viscum stenocarpum Danser
- Viscum subracemosum Sanjai & N.P.Balakr.
- Viscum subserratum Schltr.
- Viscum subverrucosum Polhill & Wiens
- Viscum tenue Engl.
- Viscum tieghemii Balle
- Viscum trachycarpum Baker
- Viscum triflorum DC.
- Viscum trilobatum Talbot
- Viscum tsaratananense Lecomte
- Viscum tsiafajavonense Balle
- Viscum tuberculatum A.Rich.
- Viscum verrucosum Harv.
- Viscum vohimavoense Balle
- Viscum wallichianum Wight & Arn.
- Viscum whitei Blakely
- Viscum wightianum Wight & Arn.
- Viscum wrayi King ex Gamble
- Viscum yunnanense H.S.Kiu
Remove ads
Znaczenie kulturowe
Podsumowanie
Perspektywa
W starożytności jemioła pospolita uważana była za dar bogów[10]. Przypisywano jej właściwości magiczne[11]. Szczególnie rośliny rosnące na dębach[12] (ew. okazy podobnego do jemioły gązewnika) uchodziły za talizman[13], ponad który nie było większej świętości. Druidzi traktowali ją w sposób szczególny – ścinanie jemioły było ważnym obrzędem w ich wierzeniach[14]. Zbierano ją w dniu zimowego przesilenia dnia z nocą, a także na przełomie wiosny i lata. Wierzono, że ścięte pędy świętej jemioły leczyły niemal wszystkie choroby, jednały pomyślność, włożone do wazonu lub podwieszone pod sufitem chroniły dom przed złymi mocami, zapobiegały pożarom, a już powstałe wygaszały. Bożonarodzeniowa choinka zastąpiła w XVII wieku zawieszaną wcześniej u powały jemiołę[15].
Pędy jemioły miały sprowadzać do domu szczęście i bogactwo, spełniać ludzkie życzenia i marzenia, noszona przy sobie zapewniać miała potencję seksualną. Dziś całujących się par pod jemiołą w święta jest mnóstwo – wierzą, że magia rośliny umocni ich miłość i zapewni trwałość ich związkowi[16].
Jeszcze przed rokiem 1934 odnotowano na Mazowszu przesąd weselny związany z jemiołą i mający pewne podobieństwo ze zwyczajem angielskim[17]. Na Mazowszu też zbierano jemiołę zimą i kadzono nią około uli w wigilię[18].
Sprzedawana powszechnie w okresie Bożego Narodzenia w całej Polsce na targowiskach w formie pęków, kuli i wianków adwentowych.
Remove ads
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Kiedyś jemioła pospolita była uważana za lek niemal na wszystko, obecnie wyciąg z jej pędów i liści stosuje się pomocniczo w leczeniu choroby nadciśnieniowej (obniża ciśnienie tętnicze krwi)[19], wzmacnia działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego, poprawia obieg krwi, wykazuje działanie regulujące przemianę materii, wzmaga pracę trzustki, działa ogólnie wzmacniająco[20]. Medycyna plemienna uważała, że jemioła sprzyja płodności[21].
Wiscyna, kleista substancja występująca w owocach, jest substancją mogącą mieć duże zastosowanie w technice i medycynie. Wg naukowców z McGill University i Max Planck Institute of Colloids and Interfaces właściwość przyklejania się praktycznie do wszystkiego i jednocześnie łatwość odklejania się w warunkach wilgotnych stanowi, że jest perspektywicznym i doskonałym materiałem – np. na uszczelniacz do ran[22][23].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads